Robert Farley

Duke parë se rritja e Kinës ka gjasa të vazhdojë dhe se Kina ka gjasa të kërkojë të modifikojë strukturën ekzistuese institucionale të politikës globale, është me vend që Shtetet e Bashkuara të mendojnë se si mund të menaxhojnë influencën kineze.

Hegjemonia e SHBA-ve ka zgjatur rreth 73 vjet, nëse datojmë krijimin e rendit aktual në vitit 1945. Para kësaj, Shtetet e Bashkuara kishin ekonominë më të madhe në botë në një pikë në fund të shekullit të 19-të. Shtetet e Bashkuara nuk u bënë fuqia ushtarake më e madhe në botë deri në vitin 1943 dhe nuk morën një rol udhëheqës në institucionet ndërkombëtare (ato që kanë qenë atëherë) përpara vitit 1945.

Siç sugjeron shembulli i SHBA-ve, fuqia ushtarake dhe ekonomike nuk e transmetojnë në mënyrë harmonike në ndikim diplomatik. Izolimi gjeografik dhe politik e ndihmoi SHBA-në të kapërcente disa nga momentet formuese të rendit ndërkombëtar botëror. Dhe, në mënyrë kritike, disa shtete mbajnë një ndikim të fortë institucional edhe pas momenteve të tyre të përparësisë ushtarake dhe ekonomike.

Mbretëria e Bashkuar(MB) ofron një krahasim të dobishëm: Mbretëria e Bashkuar mbeti një fuqi ushtarake e shquar deri në vitin 1945, dhe një lojtar i rëndësishëm diplomatik për disa kohë më pas. Marrëdhënia ekonomike e SHBA-së me Mbretërinë e Bashkuar ishte gjithashtu e ngjashme në disa mënyra me marrëdhëniet SHBA-Kinë në aspektin e tregtisë dhe investimeve.

Megjithatë, ndërkohë që SHBA-ja dhe MB-ja kishin dallime të rëndësishme në perspektivë, ata ndanë një gjuhë dhe shumë elementë të kulturës politike. Londra dhe Uashingtoni u përballën me armiq të përbashkët në 1917, 1941, dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Do të ishte tepër optimiste të pritej që një marrëdhënie midis Pekinit dhe Uashingtonit të zhvillohej përgjatë vijës së njëjtë si aleanca e SHBA-së në shekullin e 20-të. Më me shumë gjasa, marrëdhëniet SHBA-Kinë do të shohin konkurrencë të ashpër mbi disa shtylla të rendit ndërkombëtar në zhvillim.

Duke parë përpara, është e vështirë të shohësh Shtetet e Bashkuara të bien pas shumë vendeve të tjera përveç Kinës dhe, ndoshta, Indisë: BE-ja tashmë e tejkalon GDP-në e Shteteve të Bashkuara, por e ardhmja e saj si një institucion që bën politikë të jashtme mbetet në dyshim. E megjithatë, Mbretëria e Bashkuar, BE-ja, Japonia, Kina dhe të tjerët kanë luajtur një rol të rëndësishëm, nëse jo udhëheqës në institucionalizimin e rendit ndërkombëtar liberal gjatë gjashtë dekadave të fundit. Kjo sugjeron që edhe nëse Kina, India dhe BE e kalojnë SHBA-në si motorë të ekonomisë globale, SHBA-ja do të mbajë ndikim të rëndësishëm mbi strukturën e shoqërisë ndërkombëtare.

Pyetja më pas bëhet se çfarë të bëjë me atë ndikim. Një pjesë e përgjigjes i drejtohet institucionalizimit. Shtrëngimi i kufizimeve të vendosura nga institucionet multilaterale ka qenë prej kohësh një strategji për menaxhimin e rënies relative: ajo bllokon marrëveshje të veçanta të negociuara nga një pozitë e forcës. Por institucionalizimi më i thellë duket të jetë një bast i keq duke pasur parasysh valën populiste transnacionale në rritje dhe në çdo rast që çdo institucion që mund të krijohet, mund edhe të zhbëhet.

Një pjesë e dytë përfshin njohjen dhe kontabilitetin e plotë me fuqinë në rritje të Kinës. Shtetet e Bashkuara nuk do të jenë të afta të diktojnë kushtet e kufirit të Kinës në 12-milje, pavarësisht nga numri i FONOP-ve që lundrojnë apo fuqia vdekjeprurëse e luftëtarëve të saj të aviacionit. Kjo vështirë se do të thotë që Uashingtoni duhet të pranojë çdo element të programit të politikës së jashtme të Kinës, por sugjeron që SHBA-të duhet të marrë në konsideratë një qëndrim të modestisë strategjike. Kjo duket e lehtë, por establishmenti i politikës së jashtme të SHBA-ve është alergjik ndaj të menduarit për një rol amerikan që nuk ndërtohet mbi bazën e hegjemonisë.

Sido që të jetë, Shtetet e Bashkuara duhet të rishikojnë mënyrën se si trajton rendin ndërkombëtar: për herë të parë që nga shekulli i 19-të, së shpejti do të përballet me një situatë në të cilën nuk mund të marrë as pozicionin “e parë midis të barabartëve” në përcaktimin e natyrës së rendit ndërkombëtar. Kjo nuk duhet të shikohet si një fatkeqësi, por kërkon një mendim të kujdesshëm strategjik se si mjetet dhe qëllimet të përputhen./The Diplomat/ Lexo.al