Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

1. Karakteri unik i guerilës shqiptare në Kosovë

Historia botërore njeh dhjetëra lëvizje guerile, të cilat kanë lindur si reagim ndaj pushtimeve koloniale, regjimeve shtypëse, apo shkeljeve të të drejtave themelore të popujve. Megjithatë, shumë prej tyre janë komprometuar nga elementë ideologjikë, radikalë apo edhe kriminalë. Në këtë krahasim, guerila shqiptare në Kosovë, veçanërisht rezistenca e viteve ’90 dhe kulmi i saj me Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), mbetet një nga kryengritjet më të pastra, më të drejta dhe më legjitime në arenën ndërkombëtare. Ajo përbën një model të luftës së domosdoshme për mbijetesë kombëtare dhe për të drejtën e vetëvendosjes.

2. Bazat juridike ndërkombëtare të pastërtisë së guerilës shqiptare

Rezistenca shqiptare në Kosovë u mbështet në parimet e së drejtës ndërkombëtare:
E drejta për vetëvendosje (neni 1 i Kartës së OKB-së dhe neni 1 i Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike).
Ndalimi i aparteidit dhe diskriminimit kolektiv – shqiptarët e Kosovës përjetuan një regjim të ngjashëm me aparteidin, të dokumentuar nga raportet ndërkombëtare.
E drejta për rezistencë kundër represionit të armatosur – kur mjetet paqësore shterojnë, popujt kanë të drejtë të përdorin edhe mjetet e armatosura, siç e njeh doktrina e së drejtës ndërkombëtare humanitare.
Në këtë kuptim, guerila shqiptare nuk ishte aventurë politike, por një reagim legjitim ndaj represionit shtetëror sistematik të Serbisë.

3. Pastërtia morale dhe etike

Në dallim nga shumë lëvizje të tjera guerile:
-UÇK nuk pati agjendë ideologjike ekstreme (as komuniste radikale, as islamiste, as fashiste). Qëllimi i saj i vetëm ishte çlirimi dhe liria e popullit shqiptar.
-Nuk synoi pushtimin e territoreve të huaja, por vetëm mbrojtjen e Kosovës dhe mbijetesën e popullsisë së saj.
-Nuk u financua nga narko-trafiku apo terrorizmi ndërkombëtar, siç ndodhi me shumë guerila në Amerikën Latine dhe Lindjen e Mesme. Kontributet kryesore erdhën nga diaspora dhe populli vetë.
Kjo e bën guerilën shqiptare një nga rastet e rralla në histori kur një kryengritje ishte plotësisht e fokusuar në një qëllim të drejtë dhe të ligjshëm.

4. Krahasimi me guerila të tjera ndërkombëtare

-Vietnami (Vietkongu): Rezistencë kundër kolonializmit francez dhe më pas SHBA-së, por e mbështetur fuqimisht nga ideologjia komuniste dhe nga fuqitë e mëdha të kohës (Bashkimi Sovjetik, Kina).
-Algjeria (FLN): Lufta e drejtë për çlirimin nga kolonializmi francez, por e shoqëruar nga dhunë e madhe kundër civilëve dhe përplasje të brendshme politike.
-Palestina (PLO dhe fraksionet e saj): Një rezistencë e justifikuar historikisht, por shpesh e komprometuar nga sulme terroriste ndaj civilëve dhe përçarje të brendshme.
-Afrika e Jugut (ANC): Lëvizje e lavdëruar kundër aparteidit, por e shoqëruar në disa periudha nga atentate dhe akte hakmarrëse.
-Amerika Latine (FARC, Shining Path): Kryengritje me origjinë ideologjike (komuniste), por që përfunduan të lidhura me narkotrafikun dhe dhunën kriminale.
Në këtë kontekst, guerila shqiptare në Kosovë ishte më e pastër, sepse nuk u komprometua nga ideologji të huaja, nga terrorizmi apo nga interesat kriminale. Ajo mbeti një rezistencë kombëtare dhe popullore, e cila synonte vetëm lirinë dhe dinjitetin.

5. Dimensioni diplomatik dhe ndërkombëtar

Një tjetër element që dëshmon pastërtinë e guerilës shqiptare ishte përkrahja që ajo fitoi nga komuniteti ndërkombëtar.
-NATO ndërhyri në vitin 1999 për të mbrojtur popullsinë civile të Kosovës, duke e legjitimuar indirekt misionin e UÇK-së.
-Raportet ndërkombëtare (Human Rights Watch, Amnesty International) dokumentuan krimet e Serbisë dhe jo të UÇK-së.
-Ndryshe nga guerilat e tjera që shpalleshin terroriste, UÇK fitoi statusin e një force çlirimtare, e cila u shndërrua në bazë për themelimin e institucioneve të reja të Kosovës.

6. Një model i rezistencës së pastër

Asnjë kryengritje ndërkombëtare nuk e ka ruajtur aq qartë legjitimitetin moral, juridik dhe historik sa guerila shqiptare në Kosovë. Ajo mbetet shembull i luftës së pastër për liri, pa u njollosur nga interesa të huaja, ideologji ekstreme apo akte terroriste. Për këtë arsye, rezistenca shqiptare në Kosovë është një ndër rastet më të pastra të guerilës moderne dhe duhet të studiohet si model në historinë e të drejtave të popujve për vetëvendosje.