SHKRUAN: NAZMI JUSUFI

Zgjedhja e kryetarëve të komunave nuk është thjesht një proces politik; ajo reflekton edhe mënyrën se si funksionon administrata publike dhe si menaxhohen burimet në nivel lokal. Për më tepër, mënyra e zgjedhjes së kryetarit ka ndikim të drejtpërdrejtë mbi zhvillimin ekonomik dhe social të komunës, cilësinë e shërbimeve publike dhe besimin e qytetarëve në institucionet vendore.
Në Evropë, praktikat ndryshojnë ndjeshëm. Ekzistojnë dy modele kryesore: zgjedhja direkte nga qytetarët dhe zgjedhja indirekte nga këshillat lokalë. Modeli direkt, i përdorur në Kosovë, Shqipëri, Itali, Poloni dhe disa vende të tjera, i jep qytetarit fuqinë për të zgjedhur drejtpërdrejt përfaqësuesin e tij më të afërt. Ky sistem krijon legjitimitet të fortë demokratik, transparencë dhe përgjegjësi të drejtpërdrejtë përpara qytetarëve. Ai gjithashtu stimulon lidershipin lokal të përgjegjshëm dhe nxit një marrëdhënie të qartë midis votës dhe performancës së kryetarit. Megjithatë, kjo qasje nuk është e lirë nga rreziqet: personalizimi i pushtetit, tensionet me këshillin komunal dhe rreziku i populizmit janë sfida reale, sidomos në shoqëritë ku institucionet mbikëqyrëse nuk janë të konsoliduara.
Në modelin indirekt, të përdorur në vende si Holanda, Belgjika, Danimarka, Suedia dhe pjesërisht Zvicra, kryetari zgjidhet ose emërohet nga këshilli lokal apo nga qeveria qendrore. Ky model favorizon stabilitetin politik dhe profesionalizmin administrativ. Ai zvogëlon ndikimin e fushatave populiste dhe i jep rëndësi përvojës menaxheriale të kandidatëve. Megjithatë, një nga mangësitë më të mëdha është deficit demokratik: qytetari nuk ka ndikim të drejtpërdrejtë dhe shpesh e percepton kryetarin si përfaqësues të partive, më shumë sesa të popullit. Kjo mund të dobësojë lidhjen midis qytetarëve dhe pushtetit lokal dhe të ulë llogaridhënien.
Për Kosovën, ku demokracia lokale është ende në konsolidim dhe besimi te partitë politike është relativisht i ulët, ruajtja e modelit të zgjedhjes direkte mbetet strategjia më e përshtatshme. Zgjedhja direkte i jep qytetarëve ndjesinë e pjesëmarrjes aktive dhe afërsinë me institucionet vendore. Megjithatë, për të maksimizuar përfitimet e këtij modeli, duhet punuar më shumë në forcimin e transparencës së vendimmarrjes, menaxhimin profesional të buxheteve komunale dhe mekanizmat e llogaridhënies, duke përfshirë kontrollin e rregullt të performancës së kryetarëve dhe bashkëpunimin me institucionet qendrore.
Nga perspektiva e përvojës në administratën publike dhe krahasimi me zhvillimet në BE, është e qartë se modeli i zgjedhjes së kryetarëve duhet të balancojë legjitimitetin demokratik me efikasitetin administrativ. Në vendet e BE-së, kombinimi i përgjegjësisë politike dhe profesionalizmit administrativ është çelësi i suksesit të qeverisjes vendore dhe zhvillimit lokal të qëndrueshëm. Për Kosovën, kjo do të thotë ruajtje e modelit direkt, por me reforma të synuara në kapacitetin administrativ, transparencë dhe llogaridhënie, që do të përmirësonin menaxhimin e burimeve dhe cilësinë e shërbimeve publike, duke e bërë pushtetin lokal më të besueshëm dhe më efikas.