Dibran Demaku

1.

Pranvera e parë pas shkuarjes sate mori e thatë. Nga thatësira e madhe edhe lulet e pemëve pa lidhur kokrra u shterën, u thanë. Një thatësirë të tillë nuk e mbanin mend as më pleqtë e fshatit e as të rrethinës. Filluan të qarkullonin fjalë të frikshme. Dikush thoshte se ky ishte fundi i botës, se po vinte kiameti! Fjalët që dëgjoja, të them të drejtën, më frikësonin. Isha e re dhe dëshiroja të jetoja edhe më, edhe pse pas ikjes sate shumë ëndrra dhe dëshira i mbylla thellë në zemrën time.

Kisha ëndërruar se me burrin tim, pra me ty, do të kisha një jetë të lumtur, por lumturia e ëndrrave të mia s’erdhi asnjëherë. Ti, menjëherë pas dasmës sonë, ike në kurbet, e mua, nuse të re, më le vetëm me dy pleq. Pra, unë kisha aq shumë nevojë për ty. Në netët e gjata të vetmisë sime të madhe, pas ikjes sate, unë, me sytë e mendjes, i rikujtoja ato pak çaste që kaluam bashkë. Në sytë e mendjes të ëndërroja ty dhe kënaqesha. Ëndërroja ato puthjet e tua të zjarrta dhe lojën e dashurisë që bënim në ato net sa qemë bashkë!

Mbyllja sytë dhe ndieja sikur të kisha pranë, sikur ndieja erën tënde, sikur ndieja ledhatimet e duarve të tua në çdo pjesë të trupit dhe, nga kënaqësia, dridhesha e tëra! Me ato ëndërrime pothuajse kaloja në ekstazë, në një aso ekstaze që të kënaqë shpirt dhe zemër. Pastaj, kur doja ta dëgjoja edhe zërin tënd dhe të të shihja pranë meje, i hapja sytë dhe atëherë ndeshesha me realitetin e hidhur, se ti ishe larg, shumë larg nga unë…

Pas ikjes sate unë nuk flija më në dhomën tonë të gjumit, por në një dhomë me prindërit e tu. Kjo gjë më shkaktonte dhimbje në shpirt, por zgjidhje tjetër nuk kisha. Ata dëshi­ronin që nusen e djalit ta kishin afër, për çdo rast, dhe ta ruanin nga syri i keq. Sepse, siç thoshte shpesh plaka jote, të rinjtë dhe të rejat që flenë të vetmuar në një dhomë, i zinte syri i keq! Dhe, po të zuri syri i keq, nuk gjeje shërim.

Unë, si e re dhe e padjallëzuar që isha, në fillim i besoja të gjitha thëniet e nënës sate. Dhe, të të them të drejtën, edhe fri­kësohesha se mos më zinte edhe mua syri i keq! Andaj, sa vinte mbrëmja, ikja nga dhoma jonë e nusërisë, nga ajo dhomë që më kishte dhuruar shumë përjetime të ëmbla sa kisha qenë me ty. Ikja nga ajo dhomë, si nga vetë vdekja dhe shkoja e bëja gjumin në një dhomë me pleqtë e tu.

Në ditët e para pas ikjes sate te ne nuk vinte askush. Pastaj, me kalimin e kohës, filluan të vinin gra të lagjes, e dikur nisën të vinin edhe burrat. Burrat vinin e hynin në odë dhe rrinin me plakun tënd, e unë nuk takohesha asnjëherë me ta. Sapo vinte ndonjë burrë në odë, unë nuk duhej ta kaloja pragun e shtëpisë, sepse nuk duhej të më shihte mysafiri i ardhur. Për mysafirin e ardhur në odë kujdesej nëna jote. Dhe kjo e dhënë s’më bezdi­ste fare. Isha mësuar kështu, pasi edhe në shtëpinë e babait ishte një rregull i tillë. Kur dikush i gjinisë mashkullore vinte në odën e burrave, nuset e shtëpisë s’kishin çfarë të kërkonin atje. Në odën e burrave kishin të drejtë të hynin vetëm plakat dhe vajzat e shtëpisë, por kurrsesi nuset. Ato duhej të ruheshin nga shikimi i burrave të huaj. Pa, makar, ata burra të ishin edhe fqinjët e parë të burrit.

Kështu ishte në fillim edhe me mua. Nëse duhej të bartja ndonjë gjë për në odën e burrave, unë duhej të shkoja vetëm deri te dera, e kurrsesi të hyja brenda. Kalimi i atij pragu për mua ishte mollë e ndaluar.

Por, vitet kalonin e, së bashku me to, edhe pleqtë e tu plake­shin. Ndërkaq, ti vije rrallë nga ai kurbet i zi dhe as që mendoje për ne. Kur them për ne, i kam parasysh nënën e babanë tënd dhe, natyrisht, edhe veten time. Sa herë që vije, flisje vetëm për fitime e para. Të ishte mbushur mendja vetëm me para, sikur kjo botë të ekzistonte vetëm me paranë dhe për paranë… Pastaj, pas qëndrimit disaditor, ti ikje ashtu si kishe ardhur dhe mua më lije vetëm me dy pleq, me një këmbë mbi dhe e tjetrën nën dhe. As nuk pyesje e as që doje të dije nëse kisha unë nevojë për ndonjë gjë dhe nëse do të mund të jetoja në atë mënyrë.

Ikje e prapa lije një grua të re, që ende nuk e kishte shijuar jetën. E lije në mëshirën e dy pleqve. Ndër­kaq, unë, si e re që isha, kisha nevojë për përqafime e përkëdhelje. Kisha nevojë për prehje shpirtërore.

Vitet iknin, e bashkë me to pakësohej edhe forca e pleqve. Vitet e pleqërisë rëndonin mbi supet e plakës dhe ajo tashmë nuk ishte në gjendje të punonte asgjë. As edhe punët që kishin të bënin me odën e mysafirëve. Një ditë më afroi pranë vetes dhe më tha: – Bija ime, pleqëria më ka rënduar shumë. Si po e sheh edhe ti vetë, unë nuk po mund ta kaloj më as pragun! Andaj, tash e tutje, të gjitha punët rreth shtëpisë duhet t’i bësh ti! Tash e tutje duhet t’i bësh të gjitha punët edhe në odën e mysafirëve!… Kur më foli kështu, unë ndjeva ca të dridhura në shtat. Ajo i vërejti të dridhurat e mia dhe ma ktheu: – Dëgjo këtu, bija ime! Bëre kaq vite jetë në këtë shtëpi dhe tash e tutje do të jesh përgjegjëse për gjithçka! Do të hysh edhe në odën e burrave! Tashmë nuk je nuse e viteve të para dhe tash nuk të zë as syri i keq! Tash, ta merr të keqen syri i keq!…

Nuk e di nëse ky vendim i nënës sate më gëzoi apo më dësh­përoi. Të them të drejtën, isha mësuar me atë jetë që unë s’duhej të hyja në odën e burrave, andaj, kthesa e bërë, në fillim më solli frikë! Ende kisha frikë nga syri i keq!…

Me një frikë të tillë në zemër e kapërceva pragun e odës dhe hyra brenda. Aty ishte plaku yt dhe një fqinji ynë, që unë nuk e kisha takuar kurrë. Kur unë hyra brenda shikimin e mbajta përtokë dhe anash shikoja vetëm me bisht të syrit. Plaku yt, sa më pa që hyra brenda, m’u drejtua: – Mirë se hyre, moj bijë, dhe me këmbë të mbarë! Oda e burrave është e Zotit dhe e mikut! Andaj edhe ti takohu së pari me mikun!… Në të vërtetë, ky është një fqinj yni! Dhe si fqinj, ai pothuajse është i shtëpisë sonë!

Unë pa e ngritur kokën po shikoja ashtu me bisht të syrit. Fqinji, i ulur afër plakut, kishte drejtuar shikimin drejt meje dhe me atë shikim sikur donte të më shponte. Unë u afrova me hapa të ngadaltë dhe e përshëndeta me gjysmë zëri, duke ia zgjatur dorën. Tjetri, me një gëzim vezullues në sy, ma ktheu përshën­detjen dhe me rrëmbim kapi dorën time, që po qëndronte si e mpirë në ajër. Shuplaka e tij e madhe e mbuloi tërë dorën time dhe gishtat e tij e shtrënguan aq shumë, saqë nga dhembja gati sa nuk bërtita. Ai edhe më tutje e shtrëngonte dorën time, thua se ashtu dëshironte të më tregonte forcën prej mashkulli. Unë, e tmerruar, e tërhoqa dorën me sa fuqi pata, ndërkaq atij, nga një befasi që sigurisht nuk e priste, i mbeti dora në ajër. Unë fillova të largohesha me hapa prapa, ndërkaq tjetri, pasi e mbajti dorën ashtu të shtrirë për disa sekonda, dikur u kujtua dhe e lëshoi në prehër. Ndërkaq, shikimin e vet, zhbirues dhe përpirës, nuk e ndante nga unë. E hutuar nga ai shikim ndezës i tij, unë po ecja prapa. Për një çast sa nuk u rrëzova. Dhe sikur të bija, do të bëhesha gazi i botës! Pastaj me vite të tëra do të flitej për rrë­zimin tim, për rënien time!… Andaj, një gjë e tillë nuk duhej e as nuk guxonte të më ndodhte. E mblodha veten dhe, pasi bëra një prapaktheu me hapa të ngadaltë, iu afrova derës së odës. E hapa atë derë me rrëmbim dhe si e çmendur fluturova për­jashta.

Nga tronditja e pësuar gati sa nuk u përplasa në derën e dhomës ku ndodhej plaka, vjehrra ime. Hyra brenda dhe e tërhoqa me forcë derën e cila u mbyll pas meje me zhurmë. Zhurma e derës së përplasur e shqetësoi edhe plakën, e cila m’u drejtua: – Çfarë ke, bija ime?! Përse e përplase aq fort derën?! Mos po të ndjek ndokush?!…

Çfarë t’i thosha?!… Apo t’i tregoja të vërtetën?!… T’i thosha se po ikja nga mysafiri që ndodhej në odë?! Nga mysafiri që m’i kishte shtrënguar si me darë gishtërinjtë e dorës?! Dhe kështu të bëhesha gazi i botës?!…

E shikova gjatë dhe me dhembje… Nuk e di në atë çast se a ndieja dhembje për të apo për veten time?!…

– Jo, Nënë! – ia ktheva me një zë që mezi e nxora nga gryka, – përjashta po fryn një erë e fortë dhe ajo ma përplasi derën!…

– Ashtu?!… Po, në fytyrë përse je zverdhur dhe je bërë si limoni?! – ma ktheu me një frymë.

Pa thënë asnjë fjalë, unë ika dhe u mbylla në dhomën time. Rashë mbi shtratin e nusërisë dhe kokën e mbulova me jastëk. Pas pak më vërshuan lotët. Nuk e di nëse ata lot më rridh­nin nga inati apo nga dëshpërimi…

2.

Thatësira e verës kishte arritur kulmin. Dielli, që nga lindja, majë bjeshkëve, e deri në perëndim, pas bjeshkëve, piqte si me saç. Toka filloi të çahej vende-vende dhe ato të çara filluan të zgjeroheshin tmerrshëm. Më të moçmit thoshin se nuk mbanin mend një thatësirë të tillë. Ndonjëri nga ta kishte thënë se këto ishin shenjat e kiametit.

Kur dëgjova të thuhej kështu ndjeva të dridhura në krejt tru­pin, edhe pse korriku po digjte e po piqte.

Tash kishte gjetur radhën të vinte ai farë kiameti, apo fundi i botës, kur unë sapo isha martuar dhe në mendjen time po i ndërtoja ëndrrat e jetës. Dhe në ato ëndrra ishe ti, edhe pse shumë larg nga këtu.

Megjithatë, jeta vazhdonte me rëniet e ngritjet e saj.

Një mbrëmje vjehrra ime, që do të thotë nëna jote, më tha se të nesërmen do të shkonim në arë që ta korrnim grurin. Grurë i thënçin, sepse në të vërtetë kallinjtë e tij s’kishin lidhur kokrra, por ishin tharë e ishin bërë kashtë.

Lajmi se do të dilnim në arë, në fushë, më gëzoi, sepse po bëhej kaq kohë që unë kisha mbetur e mbyllur si zogu në kuvli. Dhe nuk dija se si rridhte jeta dhe çfarë bëhej jashtë shtëpisë, përveç fjalëve që silleshin poshtë e lartë.

Të nesërmen, që me agim, unë e plaka jote u nisëm në drejtim të arës ku do ta korrnim grurin. Në të vërtetë do të korrja unë, sepse plaka as që mund të përkulej nga vitet që e rëndonin mbi shpinë. Ajo do të qëndronte në krye të arës, si rojë e nuses së re që isha unë.

Flladi i mëngjesit shtrihej kudo. Një vesë e hollë, që kishte rënë gjatë natës, po avullohej nën rrezet e para të diellit. Zogjtë, që në vapën e mesditës fshiheshin nën fletët e pemëve, në flladin e mëngjesit po ia thoshin këngës. Ishin aq shumë zogj që cicëronin e këndonin saqë kënga e tyre ngjante me një simfoni magjike…

Po afrohej mesdita dhe me të edhe piku i zhegut.

Plaka kishte zënë vend nën hijen e dardhës dhe nga atje po më vështronte derisa po korrja, ndërkaq djersët më shkonin si ujë në tërë trupin. Ajo herë shihte nga unë e herë nga arat e tjera, ku korrnin grurin në arat e veta fqinjët. Shihte dhe men­donte se në këtë mënyrë më ruante nga syri i keq që mund të shfaqej nga anë të ndryshme të horizontit.

Nuk po duroja dot më të nxehtit që po më përvëlonte dhe, pa e pyetur plakën, shkova dhe u ula pranë saj, nën hije të dardhës. Nga etja, që më kishte shkaktuar të nxehtit, mezi merrja frymë.

– Çfarë ke, bija ime, që merr frymë kështu me vështirësi? – më pyeti plaka.

– Më janë terur buzët nga vapa dhe erdha të pi pak ujë, se mbarova! – ia ktheva vjehrrës me një zë të mekur që nuk më ngjante me zërin tim.

– Eh, moj bijë, po edhe uji na u mbarua! E piva unë, plaka, që mos e pifsha më! – mallkoi ajo veten.

Një fllad i lehtë nën hijen e dardhës sikur ma lar­goi paksa etjen që po më digjte.

– Tash shkon nëna dhe sjell ujë të ftohtë nga shtëpia! – dhe bëri të ngrihej, por nuk ngrihej dot. I ndihmova që të ngrihej.

– Ti pusho edhe pak, pastaj fillo të korrësh, sepse nëna shkon e vjen si një vetëtimë!

Ishte kjo një dëshirë e saj që nuk përkonte aspak me reali­tetin.

– Po më lë mua këtu vetëm në mes të arës!? – ia ktheva unë befasishëm.

– Përse vetëm, bija ime? A nuk janë arat plot me korrës? Pastaj, po i them fqinjit tonë të parë që të kujdeset për ty derisa të kthehem.

Desha ta kundërshtoja dhe t’i thosha – jo, por një forcë nga brenda më ndaloi. Po t’i thosha jo, nuk dua që fqinji ynë i parë të kujdeset për mua, mund të ngjallja ndonjë dyshim.

Dhe heshta. Heshta për të zezën time.

Pasi plaka ishte larguar bukur shumë dhe nuk dukej më as silueta e saj, fqinji i parë kapërceu kufirin e arës sonë dhe, me një buzëqeshje të frikshme, vinte drejt meje. Siç isha duke pushuar nën hijen e dardhës, u ngrita në këmbë. Ai edhe më tutje po qeshej dhe po afrohej…

Nuk di se prej nga më erdhi një forcë e brendshme dhe i thashë që të mos gabonte të hynte në hijen e dardhës aty ku qëndroja unë.

Mund të ketë qenë zëri im i lartë dhe i vendosur që atë e gjeti të papërgatitur dhe pothuajse instinktivisht ndaloi. E trimëruar që kisha arritur ta detyroja të ndalej, po me të njëjtin zë ia ktheva:

– Çfarë kërkon ti këtu, në arën time? – dhe po e shihja drejt në sy.

– Jo, asgjë, vetëm dada… (dhe e përmendi emrin e vjehrrës sime) më kërkoi që të kujdesesha për ty.

– Nuk ke nevojë ti të kujdesesh për mua, kujdesem vetë për veten time, prandaj ktheji gishtat e këmbëve andej nga i ke thembrat dhe ik nga ara ime! – iu drejtova me një zë edhe më të vendosur.

Kishte mbetur në vend dhe nuk po lëvizte as para as mbrapa. Një dëshirë i thoshte që të lëvizte para dhe të më afrohej edhe më, por zëri im i rreptë e kishte ngulur në vend.

– Desha të bisedonim si fqinjë dhe t’i qanim hallet bashkë! – sikur lutej me një zë krejt të mekur.

– Nuk ke ti çka bisedon me mua, as për halle e derte, sepse ato, siç thonë të mençurit, i bisedoj vetë me veten time.

– Eu, po e rreptë qenke! – sikur u lirua paksa.

– E rreptë apo e butë, jam kjo që jam!

– E rreptë dhe e bukur!

– Veç për fatin tim!

– Veç për fatin tënd? E ku është fati yt? Me mijëra kilometra larg.

– Larg apo afër, ai është fati im dhe pikë!

– Ke qenë kështu e rreptë edhe si vajzë, apo vetëm tash që je bërë nuse?

– Nuk ka se çfarë të duhet ty! Ti ik sa më parë nga ara ime.

– Ara ime, ara ime, e thua qe sa herë, ndër­kaq ara është e atij që është larg dhe kushedi se në këtë çast me kë është?

Një dridhje e ftohtë ma përshkoi shtatin. Vallë, të jetë fati im në këtë çast në përqafimin e ndonjë tjetre? Po bëheshin muaj e muaj që ai ndodhej larg, e mua asnjëherë nuk më kishte shkuar në mendje se mund të ndodhte një gjë e tillë. Megjithatë, nuk e dhashë veten. Nuk desha të krijoja përshtypje se ky çatrapiku për një çast më mundi.

– Të thashë të shkosh andej nga ke ardhur! Dhe nuk ke asnjë të drejtë njerëzore të kujdesesh as për mua e as për atë timin!

Po luhatej në mes dy mëdyshjeve: të shkonte nga kishte ardhur, apo të vazhdonte me shpresën se unë mund të thyhesha. Unë po qëndroja nën hijen e dardhës, ndërkaq ai nën rrezet përvëluese të diellit.

Mbase kjo ishte përparësia ime dhe mangësia e tij.

– Po shkoj, por mos mendo se përgjithnjë. Prapa do të më kesh gjithmonë. Do të jem hija jote!

– Hip këtu e këqyre Stambollin! – ia bëra me dorë duke prekur bërrylin, siç bënim dikur kur ishim fëmijë…

Ai iku nga kishte ardhur, ndërkaq në horizont u vizatua silueta e plakës teksa vinte…

3.

Në ato ditë të nxehta dhe përvëluese të verës, erdhi një lajm edhe më përvëlues për mua. Se kush e solli, nuk dihej, por ai u shpërnda nëpër katund me shpejtësinë e erës. Atë lajm e mësuan edhe fëmijët, e mua më duket se e mësuan edhe zogjtë e malit. Dhe secili e tregonte në mënyrën e vet. Dikush hiqte diçka, dikush shtonte diçka. Por, ajo më kryesorja ishte: Ty, burri im, atje larg, në mërgim, të kishin parë në shoqëri me një bardhoshe, apo me një bionde, siç u shpreh dikush. Ata, me fantazitë më të zhvi­lluara, shkonin deri aty sa të deklaronin se ju kishin parë në një park qyteti duke bërë dashuri. Dhe ky ishte kulmi.

Në fillim nuk desha ta besoja lajmin e kobshëm: – Do ta ketë shpikur si të tillë dikush që nuk na e do të mirën! E ai dikush mund të ishte gjithkush, që do të thotë secili. Njëherë më shkoi mendja se këtë rrenë apo mashtrim mund ta ketë bërë fqinji ynë i parë, ai i cili atë ditë në arë nuk ia arriti qëllimit.

E fjalët për atë ngjarje nuk ndaleshin. Dhe në atë ngjarje ishe ti, burri im. Ti, që, kur u nis për në atë kurbet të zi, më premtove besnikëri.

Derisa dyshimet, në ishte e vërtetë ajo që thuhej për ty, shto­heshin e shtoheshin dhe më dërrmonin fizikisht dhe psikikisht, unë mundohesha të mos jepesha. Të mos ligështohesha.

Ndërkaq, prindërit e tu nuk thoshin asgjë. Mbase ata as që kishin dëgjuar për atë që flitej e përflitej nëpër katund.

Jeta rridhte si më parë, me të mirat dhe me të këqijat e saj.

Një pasdite vjehrra më porositi që në mbrëmje të shkoja e ta ujisja kopshtin, sepse perimet që kishim mbjellë në të po humbnin betejën me të nxehtit përvëlues.

Kopshti nuk ishte larg shtëpisë, por ndodhej në një luginë ku ishte një burim uji.

Të them të drejtën, sa herë gjendesha në kopsht krejt e vetme, më shfaqeshin dy ndjenja përnjëherë: ndjenja e mallit për një përkëdhelje nga dorë mash­kulli dhe ndjenja e frikës sepse, si e re që isha, mund të më ndodhte ndonjë e papritur e pakëndshme. E pastaj ec e dëgjoji thashethemet nga të gjitha anët.

– Po, si je, moj lule, që ke filluar të vyshkesh në rininë tënde! -sikur më zgjoi nga një ëndërr e kënd­shme një zë që m’u bë se e kisha dëgjuar diku.

Ktheva kokën me vërtik andej nga më erdhi ai zë.

Matanë rrethojës së kopshtit ishte, kush tjetër, pos fqinjit tonë të parë, që tashmë i dija pikësynimet e tij.

Një mendje më thoshte që ta shaja me fjalët më të ndyra që dija, ndërkaq tjetra më thoshte që të heshtja dhe ta shihja punën time. Dhe derisa unë po heshtja dhe po ujitja kopshtin, ai lëshoi fjalë të rënda për burrin tim. Aso fjalësh që, tashmë të thëna e të stërthëna me qindra herë, thuajse për atë që i dëgjonte ishin bërë krejt të zakonshme. Por, kur denjoi të thoshte se derisa ai, që do të thotë burri im, po kënaqej me atë bardhoshen, ndërkaq ti po vyshkesh kot në rininë tënde pranë dy pleqve me një këmbë mbi dhe e një nën dhe, nuk munda ta duroja më: – Po ti, a ia ke mbajtur pishën burrit tim, që flet me kaq guxim dhe në mënyrë kaq të poshtër?

– Jo unë, por e kanë parë të tjerët! – dha një përgjigje me një zë si prej fajtori.

– Ia ke inat tim shoqi që, si duket, është më i zoti se ti, apo çfarë halli ke? – se si më dolën nga goja këto fjalë të pamenduara mirë.

– Jo, atij nuk ia kam inat, por më vjen keq për ty, që po vyshkesh e po tretesh kot dhe pa prani mashkulli që të të freskojë paksa në këtë vapë mbytëse!

– Si nuk të vjen turp, njeri me grua dhe me fëmijë, e këtej i bie në qafë një nuseje të re? Dhe aq më keq, një nuseje të fqinjit të parë?

– Po a nuk ke dëgjuar të thuhet se burri është për shtatë gra? Dhe unë i tillë jam.

– Do të largohesh e të më lësh të qetë, apo si e ke hallin?

– Do të largohem nëse më premton se një ditë do të bëhesh e imja.

– Kurrë! Nuk e tradhtoj unë fatin tim, burrin tim!

– Cilin fat, cilin burrë? Apo atë që i është dhënë me shpirt dhe me zemër asaj bardhoshes?

– Ai mund t’i jepet kujt të dojë, por unë s’i jepem askujt përveç fatit tim!

– Mos ji aq e sigurt, sepse sa e sa të tjera kështu si ti kanë thënë në fillim, pastaj janë dhënë pa hezitim.

– Kështu je mësuar ti t’i sulmosh femrat, edhe pse i martuar dhe baba fëmijësh?!

– E, ç’t’i bësh, çdo njeri i gjallë e ka nga një të metë. E meta ime është se femrat i kam shumë për qejfi. Sidomos të bukurat si puna jote.

Si duket këtë herë ishte më i vendosur se kurrë të arrinte atë çfarë donte, por edhe unë isha e vendosur në timen.

– Ik, thyeje qafën, se më le pa vaditur kopshtin!

Pa një pa dy ma ktheu: – Ta vaditsha atë që po të kallet flakë!

Dhe iku. Iku, por sot shkoi edhe më tej dëshirës së tij!

Unë fillova të prekja me duar pjesë të trupit tim. E ndala dorën atje ku ai kishte shfaqur dëshirën të arrinte. E ndjeva se nga gryka vërtet po nxirrte valë të nxehta…

4.

Krejt papritmas, një pasditeje, plaka u sëmur. Them krejt papritur, ndonëse, në moshën që kanë ajo dhe i shoqi, mund të sëmuren në çdo çast. Imuniteti i tyre është dobësuar dhe çdo grip i zakonshëm që sillet këtej ata i rrëzon.

Ajo tash sa kohë lëvizte me vështirësi, por tash mbeti thuajse e lidhur për shtrati. I shoqi, edhe ai me hallet e veta të moshës, i rri te koka.

Tash halleve të përditshme iu shtua edhe sëmundja e plakës. Unë i them se duhet ta dërgoj te mjeku, por ajo këmbëngul në të sajën, se nuk do të shkojë. Megjithatë, edhe kështu nuk lihet. Vetëm po mendoj se si dhe me se ta dërgoj, meqë ne nuk kemi asnjë mjet të komunikacionit. Pastaj, siç e di edhe ti, edhe po të kishim ndonjë mjet të tillë, unë nuk e drejtoj dot.

Nuk më mbetet zgjidhje tjetër vetëm që ta lus këtë fqinjin e parë ta ndez traktorin dhe me të ta dërgojmë plakën në spital. Vetëm se kam frikë se për këtë të mirë që do të na e bëjë, ai do të kërkojë favore, e unë nuk jam në gjendje t’i plotësoj favoret e tij.

E luta plakun që të shkonte dhe të bisedonte me të, por e kishte kthyer mbrapshtë, duke i thënë se traktori i tij kishte një avari dhe duhej ta dërgonte te mjeshtri. Unë e dija se kjo nuk ishte e vërtetë, por ai e përdorte këtë metodë, duke e ditur se do të isha e detyruar vetë të shkoja e të bisedoja me të.

Duke i ditur raportet që kisha me të, të them të drejtën nuk më shkohej por, siç thotë ajo fjala e urtë popullore, nevoja të çon edhe në derë të hasmit, prandaj shkova.

Për fat të mirë ai nuk ishte te shtëpia dhe për hallin që kisha bisedova me të shoqen e tij. Ajo, të them të drejtën, është një grua e mirë në të gjitha aspektet dhe domosdo që, si fqinjë që ishim, do të na ndihmonin se s’bën. Mbetej që ajo t’i tregonte të shoqit për çfarë kishim biseduar kur ai të kthehej në shtëpi. Kjo më gëzoi, por ajo që më gëzoi edhe më shumë ishte fakti se edhe ajo do të na shoqëronte kur ta dërgonim plakën në spital.

Fqinji nuk kishte pritur asnjë minutë, sa kishte mësuar se çfarë kishim biseduar me të shoqen e tij, por i lumtur tej mase se isha unë ajo që po i kërkoja ndihmë, sa gjerë e gjatë u vizatua në dhomën ku dergjej plaka dhe ku unë me ca lecka të lagura po mundohesha që t’ia pakësoja zjarrminë e trupit.

Duke u qeshur në mënyrë triumfale, më pyeti se kur mendoja ta dërgoja plakën në spital. Që t’i ikja shikimit të tij ndezës dhe triumfal, ula kokën dhe iu përgjigja: sa më parë aq më mirë. Ajo ka një zjarrmi të lartë që po ia djeg tërë trupin!

Nuk di nëse pati dhimbje për plakën apo gëzim që për të parën herë do të bënte diç për mua, kur, pa një pa dy, tha:

– Bëje gati plakën, ndërkaq unë po bëj gati trakto­rin dhe nisemi.

Pas gjysmë ore ne po bënim rrugë me traktor drejt qytetit ku ishte spitali. Ishim vetëm ne tre: fqinji që drejtonte traktorin, unë e plaka në rimorkio: plaka e shtrirë dhe unë që po i rrija te koka. Derisa drejtonte traktorin, herë pas here kthente shikimin nga ne që sikur kujdesej në ishim rehat, e këtej herë pas here ma mbyllte syrin. Unë e vëreja me bisht të syrit, me kokën të kthyer anash.

Mbyllja aq e shpeshtë e syrit të tij, që më drejtohej mua, filloi të më frikësonte. A thua, vallë, mos me këtë ai donte të tregonte se këtë radhë më kishte në dorë?

Edhe më e madhe ishte frika nëse plaka do të mbe­tej në spital dhe në rrugën e kthimit unë do të isha vetëm me të. Po ndodhi kështu, ai do të tentojë të tijën, ndërkaq unë nuk di nëse do të jem e zonja të mbrohem. Vetëm e di se, nëse ai do të insistojë në të tijën dhe unë në timen, do të ndodhë një skandal për të cilin do të flitet me vite e vite…

Për fatin tim dhe të plakës, mjeku do të konsta­tonte se ajo nuk vuante nga ndonjë sëmu­ndje e rëndë, por vetëm nga një ftohje që i kishte shkaktuar tempe­raturë. Pasi një infermiere i dha një serum, që i caktoi mjeku, plakës iu ul temperatura dhe ne mund të ktheheshim.

Në rrugën e kthimit fqinji ishte i tëri hundë e buzë dhe me vete sigurisht mallkonte plakën që kthehej së bashku me ne dhe e cila ia kishte prishur ëndërrimet. As nuk e kthe­nte kokën prapa, as s’ma mbyllte më syrin. Vetëm traktorin e drejtonte si i çmendur. Nuk di nëse këtë e bënte që të na frikësonte apo me këtë ta tregonte fuqinë e tij.

Plaka, siç thashë, pas marrjes së serumit kundër tempera­turës, e mori veten dhe tashmë nuk qëndronte shtrirë, por e ulur dhe herë pas here edhe ndërronte ndonjë fjalë me mua.

Kur arritëm para shtëpisë po binte mbrëmja. Dielli tashmë ishte fshehur pas bjeshkëve dhe një fllad i lehtë ndihej gjith­andej. Fqinji ndaloi traktorin dhe ne po zbrisnim. Unë po e mbaja plakën për krahu, kur ai u afrua kinse t’i ndihmonte plakës dhe e shfrytëzoi rastin, duke më dhënë një të puthur në faqe. E puthura e tij sikur më dogji faqen dhe unë ngrita dorën që ta qëlloja në fytyrë, por në moment ndalova dhe dora më mbeti si e ngrirë në ajër. Në mendje më vetëtoi mendimi se po ta qëlloja do të bëhej një skandal, që nuk dihet se ku do të ndalej.

Ai e pa dorën time që kishte mbetur si e ngrirë në ajër dhe krejt afër fytyrës së tij dhe largoi fytyrën.

Me një buzëqeshje, që ishte në mes të ironikes dhe triumfales, iku. Mua, krejt papri­tmas, më shkoi një lot faqes…

5.

Më ka kapluar një frikë e madhe, sa gjumin gjumë nuk po mund e bëj. Sapo bie në shtrat dhe i mbyll sytë që të fle, më bëhet se hapet dera dhe në dhomë futet një gjarpër i zi. Zgjo­hem nga gjumi e tmerruar dhe e rraskapitur! Kur hap sytë, gjarpri i zi zhduket. Pastaj më ndodh që tërë natën ta gdhijë pa shtënë gjumë në sy. Dhe këtë që po më ndodh nuk kam me kë ta bisedoj, sepse ti je larg, aq larg.

Nga plakat kam dëgjuar se, kur në ëndërr e sheh gjarprin, do të thotë se një armik e ke përreth dhe ai mundohet të të glla­bërojë. Edhe pse, të them të drejtën, besëtytnive të plakave nuk u besoj, një frikë e madhe po më ha shpirtin.

Ngaqë natën nuk po mund të fle si duhet, gjatë ditës po ndihem e lodhur, e këputur. Po ndihem aq e këputur saqë as punët më të rëndomta të shtëpisë nuk po mund t’i bëj. Jo vetëm kaq, por po ndihem si e hum­bur që nuk di se as çfarë duhet të bëj as nga duhet të shkoj.

Këtë gjendje timen e ka vënë re dhe plaka, e cila një ditë më tha: – Çfarë ke, bija ima, që po dukesh si e humbur? As punët nuk po i bën si më parë! Mos po të dhemb ndokund, apo mos je e sëmurë? Apo po mërzitesh për atë dritëhumburin, që iku aq larg dhe sikur nuk po gjen rrugën të kthehet?

U ndala dhe e shikova gjatë, pa ditur se çfarë t’i thosha. Një mendje më thoshte t’i tregoja për hallin që po më mundonte së fundi, ndërkaq tjetra kundërshtonte. Sikur t’i tregoja për ëndrrën që shihja pothuajse çdo natë, edhe kjo do të më thoshte se gjar­pri që sheh në ëndërr është një armik që po u sjellka rreth teje. Nëse do t’i thosha se më dhembte diku trupi ose se isha e sëmurë, do të më këshillonte që të shkoja sa më parë te mjeku. Dhe, sikur të shkoja te mjeku, vështirë që ai do të më shëronte, sepse deri sot nuk di të ketë ndonjë mjek që të shërojë nga ëndrrat e këqija. Pastaj kur unë t’i thosha se nuk doja të shkoja te mjeku, ajo mund të më thoshte se duhej të shkonim te ndonjë fallxhore, e cila do të më shkruante ndonjë hajmali, sepse më paska zënë syri i keq. Zgjodha t’i thosha se këtë e kisha nga mër­zia për djalin e saj, burrin tim, që kishte harruar që kur kishte ikur në atë kurbet të zi dhe kishte lënë nusen e re me dy pleq, me një këmbë mbi dhe e me një këmbë nën dhe. Pas kësaj që i thashë, ajo nuk bëri zë, veç nxori një ehhhh të zgjatur nga goja dhe sytë iu mbushën me lot.

Nga frika e ëndrrës, net të tëra nuk kisha shtënë gjumë në sy. Që të mos më merrte gjumi dhe pastaj të zgjohesha e trish­tuar nga ëndrra, lija dritën ndezur. Por, një natë, sapo hyra në dhomën e gjumit, ndala dritën dhe vendosa të flija, le të bëhej çfarë të bëhej. E lodhur dhe e këputur për gjumë, pasi nuk kisha fjetur net të tëra, më kishte zënë një gjumë si i vdek­jes, siç thuhet në të folmen popullore. Për të parën herë pas aq netëve nuk kisha ëndërruar gjarprin e zi.

Nuk e kisha ëndërruar por, për fatkeqësinë time, ai, pra gjar­pri i zi, kishte ardhur dhe kishte zënë vend aty në shtratin tim, pranë meje. Kishte zënë vend pranë meje dhe me thimthin e tij po më lëpinte buzët por, si për çudi, thimthi i tij nuk nxirrte helm, por nxirrte diçka të ëmbël. Dhe ajo ëmbëlsi kishte nxitur buzët e mia që edhe ato t’i përgjigjeshin me ëmbëlsi. Kështu unë po puthesha me gjarprin dhe po ndieja kënaqësi.

Gjarpri jo vetëm që po më puthte, por me bishtin e tij kishte hyrë në mua. Dhe, për çudi, edhe bishti i tij po më zgjonte një ëmbëlsi që s’e kisha përjetuar që nga ikja jote.

Trupi i gjarprit po më rëndonte tej mase dhe për një çast unë lëviza që të lirohesha prej tij. Lëvizja që bëra më zgjoi nga gjumi.

Kur hapa sytë e kuptova se ai që rëndonte mbi mua nuk ishte gjarpri i ëndrrës, por ishte trup njeriu. Nga errësira që mbretë­ronte në dhomë nuk mund të dalloja se cili i çmendur ishte futur në dhomën time dhe po bënte atë që po bënte me trupin tim.

Pas pak sytë e mi dalluan se ai që ishte në shtratin tim dhe me mua ishte, kush tjetër, pos fqinji ynë i parë.

Si kishte hyrë dhe kur kishte hyrë ai në dhomën time nuk e dija, por ajo që dija ai kishte bërë me mua dhe mbi mua çfarë kishte dashur. Dhe tani po qeshej apo po zgërdhihej pa zë. E përse të mos zgërdhihej, kur tashmë ia kishte arritur qëllimit të tij.

Nuk dija çfarë të bëja dhe si ta largoja, sepse prania e tij afër meje po më digjte në shpirt e në zemër. Edhe ta ngrija zërin e të qaja me gulçima nuk do të arrija asgjë. Por, qëndrimi i tij në shtratin tim edhe më tutje po më bezdiste për vdekje.

– Gjarpër! – i thërrita me zemërim! Ia arrite qëllimit tënd të poshtër! Ik nga këtu, përndryshe do të bëj një skandal, që nuk do të mund ta fshish gjatë tërë jetës sate!

Iku, siç ikën hajni i zënë në befasi.

Pas ikjes së tij më kaploi një vaj i tmerrshëm. Po qaja me dënesë saqë më dridhej tërë trupi.

Dikur e ndala vajin dhe u ngrita të shihja se si kishte arritur ai të hynte në dhomën time. Si kishte arritur të hapte derën e dhomës, pasi ajo s’ishte e dëmtuar fare. Shikova mos kishte hyrë nga dritaret, por edhe ato ishin të mbyllura.

Po pëlcisja nga inati ta mësoja si kishte arritur të hynte ai në dhomën time, kur as dera dhe as dritaret nuk kishin pësuar avari.

Një mendje më thoshte se, mbase, e lodhur dhe e rraskapitur siç isha, e kisha harruar derën pa e mbyllur me çelës.

Por, ajo që do të më mundonte tërë jetën nuk ishte sekreti i pazgjidhur se si kishte hyrë ai në dhomën time, por poshtërimi që më kishte bërë pa dëshirën time. Shikova edhe një herë nga dritarja dhe vërejta se po agonte dita e re. Dita në të cilën unë po hyja e lënduar dhe e poshtëruar…

6.

Ngjarja e asaj nate me “gjarprin” vetëm sa e rëndoi edhe më shumë gjendjen time fizike dhe psikike. Që nga ai çast më nuk e doja as veten e as jetën. U bëra edhe më e heshtur dhe më agresive. Nuk doja më t’i shihja njerëzit, nuk doja të kontaktoja me ta. Shumë herë mendova edhe për vetëvrasje. Vjehrra ime, e cila në çdo çast më gjendej afër, një ditë, meqë unë më nuk flisja as me të, më tha se mua ose më kishte shituar syri i keq, ose më kishin zënë ethet e verës. Unë edhe më tutje nuk e hapa gojën, ndërkaq ajo vazhdoi me mendimet e saj. Fliste sikur të fliste me vetveten:

– Bijën time e kanë zënë ethet e verës, prandaj as nuk flet e as nuk përgjigjet kur e pyesin.

E ethet e verës janë shumë të rrezikshme, sepse ato nuk kalojnë siç kalojnë ethet e zakonshme.

Dhe nuk foli më. Më shikoi siç më shikonte edhe herëve të tjera, me një shikim disi të humbur, të cilin nuk mund ta përcaktoja në ishte shikim dashamirës apo urryes.

Nuk e pyeta as për ethet e verës se si shkaktohe­shin ato, apo prej nga vinin, sepse e dija se do të shkretonte, siç shkretonte me syrin e keq.

Tashmë e dija se frika ime ishte reale dhe ajo nuk ishte si frika e gjarprit të ëndrrës, ndërsa emrin e kishte fqinji ynë i parë. Kisha frikë se, mbase, ai do të krenohej para ndonjërit dhe sek­reti që mbaja vetëm për vete do të shpërthente dhe bëma e tij do të flitej e përflitej me stinë e vite.

Në anën tjetër, ai, pra fqinji, mbase do të përfitonte nga heshtja ime dhe të vinte sërish si i paftuar në dhomën time. Nuk më mbetej tjetër vetëm t’i lutesha Zotit që ai, me fuqinë e tij, t’ia ndryshonte mendjen dhe të më linte në hallet e mia!…Por…

Si duket, ose unë nuk kisha ditur t’i lutesha Zotit, ose ai më kishte kuptuar gabim…

Në katundin tonë bëhej një dasmë. Martoheshin dy të rinj që kohë të gjatë kishin qenë të fejuar. Dhe, siç ishte traditë, i gjithë katundi ishim të ftuar në atë dasmë.

Unë dhe disa nuse e gra të tjera ishim të caktuara rreth bërjes dhe servirjes së ushqimeve për të gjithë dasmorët. Në të vërtetë, unë nuk doja të isha në atë dasmë, por kush të pyeste në doje ti apo jo. Dhe ajo jo dëshirë imja kishte të bënte me fqinjin tonë të parë dhe jo se u përtoja punëve. Kisha frikë se ai do të gjente rastin të më afrohej dhe të më thoshte ndonjë fjalë të pakripë, siç dinte ai dhe para të gjithë dasmorëve të pëlciste skandali ynë, i cili tashmë kishte ndodhur dhe priste rastin të shpërthente.

Ne, nuset dhe gratë që ishim caktuar për gatimin dhe servirjen e ushqimit për dasmorët, bënim punën tonë. Unë edhe punoja edhe me bisht të syrit shikoja se kur do të vinte “gjarpri”. Dhe ai do të vinte, meqë edhe të shoqen e kishte në grupin tonë.

Dhe nuk vonoi dhe ai erdhi. Erdhi me pretekstin se kërkonte diç nga e shoqja, ndërkaq unë e dija se kishte ardhur ngase e dinte që edhe unë isha aty. Prania e tij më bëri të ndieja një dridhje në tërë trupin. Nuk e dija nëse ajo dridhje më shkakto­hej nga frika apo nga urrejtja që kisha për të. Se ç’foli me të shoqen, ndërkaq herë pas here e drejtonte shikimin nga unë. Unë edhe më tej dridhesha e tëra. Dikur, deshi Zoti, ai u largua.

Pasi i kryem punët rreth ushqimit të asaj mbrëmjeje, ne nuset e reja u shpërndamë nëpër shtëpitë tona që të visheshim me rrobat më të reja të nusërisë, që të dukeshim sa më bukur. Ishte parambrëmje dhe, meqë vjehrra ime ishte ndër plakat që kujde­seshin për mbarëvajtjen e dasmës, unë u nisa e vetme drejt shtë­pisë sime. Me mendjen time kisha vendosur t’i vishja rrobat më të mira që i kisha, me qëllimin e vetëm që të dukesha sa më bukur, edhe pse isha e vetme dhe me burrin në mërgim.

Hyra shpejt e shpejt në dhomën time me qëllimin që të bëhesha gati dhe të kthehesha në dasmë para se errësira ta mbulonte tokën.

Kur po i zhvishja rrobat që i kisha bartur tërë ditën dhe po bëhesha gati t’i vishja ato që i kisha zgjedhur që më parë, u hap dera dhe fqinji ynë i parë më kërceu mbi shpinë. Unë, pa bërë as gëk as mëk, u plandosa mbi shtrat e ai mbi mua. Me njërën shuplakë të dorës ma mbylli gojën, me tjetrën po zbërthente rripin e pantallonave.

Unë e tmerruar po mundohesha ta largoja, por ai, me fuqi burri, më mundi.

Pa thënë asnjë fjalë, pasi më puthi ku mundi, më shtriu në shtrat dhe bëri sërish atë që deshi.

Kur mbaroi atë që deshi, më liroi nga pesha e tij që po më shtypte.

– Përse je kaq i poshtër dhe kaq i pashpirt? – bërtita ashtu me lot në sy. Ai vetëm më shikoi dhe një qeshje i kaloi nëpër fytyrë.

Pa një pa dy dhe pa e prishur terezinë, ma ktheu: – Sepse je e bukur. Sepse je e ëmbël!

– Por ti e ke gruan tënde, ke edhe fëmijë me të! Çfarë do nga unë?

Ai nuk po ndalonte të m’i përkëdhelte dhe të m’i lëmonte gjinjtë e mi. Ajo përkëdhelje po më pëlqente dhe nga kënaqësia që ndieja po më dridhej tërë trupi. Mbase kjo e tëra po ndodhte sepse kishte kohë që gjinjtë e mi nuk ishin përkëdhelur dhe nuk ishin lëmuar nga dorë mashkulli.

Ai sikur i ndjeu dridhjet e trupit tim nga kënaqësia e për­këdheljeve dhe filloi që thimthat e tyre t’i fuste në gojë dhe t’i puthte me majë të gjuhës.

Ai depërtoi edhe një herë në mua, por këtë radhë atij depër­timi iu bashkova edhe unë dhe, të them të drejtën, ndjeva një kënaqësi fizike që nuk e kisha ndier që nga ikja jote…

7.

Ky fqinji ynë i parë, ose është trim i çartur, ose është budalla i krisur. Them kështu sepse, që nga nata e dasmës kur ndodhi ajo që ndodhi, sikur ka marrë krahë dhe nuk kalon ditë e të mos sillet rreth shtëpisë sonë. Nganjëherë ndalet dhe për minuta të tëra nuk e ndal shikimin drejt shtëpisë sonë. Nuk e kupton ai, vallë, se në këtë mënyrë mund të ngjallë dyshime tek ata që mund ta shohin. I lutem Zotit që të mos ia pijë sorra mendtë dhe në pikë të ditës të futet në dhomën time.

Në katundin tonë ka ndodhur një vdekje. Ka vdekur një i moshuar për të cilin thuhet se ka jetuar më shumë se një shekull. Këtij konstatimi unë personalisht nuk mund t’i besoj, sepse para një shekulli nuk di a mund të ketë pasur këtu libra ku regji­stroheshin të sapolindurit.

I gjithë katundi mori pjesë në varrimin e atij që vdiq.

Tash kanë hapur të pame për ngushëllime dhe kjo e pame do të zgjasë një muaj.

Ata më pleqtë e katundit rrinë tërë kohën në odën që është caktuar për të pame. Së bashku me ta rri edhe plaku ynë, që do të thotë vjehrri im. Ndërkaq, plaka rri gjithashtu me gratë e tjera. Unë e vetme rri në shtëpi dhe bëj punët e përditshme.

Një pasdite, kur dielli po lëshohej nga perëndimi, gjersa unë isha duke kryer ca punë, krejt papritmas e pashë fqinjin e parë duke kaluar pragun e shtëpisë. Vrapova drejt tij dhe me zë që mezi e dëgjova i thashë: – Ke luajtur mendsh, apo si e ke hallin? Si guxon që në mes të ditës të hysh në shtëpi të huaj?!

Ai sikur të mos i kisha thënë asgjë, shkoi drejt dhomës sime. Unë mbeta si e gozhduar, duke shikuar në të katër anët se mos dikush nga fqinjët apo kalimtarët e rastit kishin parë ardhjen e tij. Meqë në atë çast nuk kishte asnjë frymë njeriu rreth oborrit të shtëpisë sonë e as në rrugën kryesore, sikur më erdhi shpirti në vend. Duke shikuar edhe më tutje në të katër anët, se mos po na shihte ndokush, hapa derën e dhomës sime dhe kalova pragun e saj, duke tërhequr pas meje derën me forcë që të mbyllej sa më shpejt.

Ai, fqinji i parë, ishte shtrirë sa gjerë-gjatë mbi shtratin e gjumit dhe s’e prishte terezinë në kishte bërë një veprim të pamenduar dhe tepër të rrezikshëm.

Sapo mbylla derën ai u ngrit rrëmbimthi nga shtrati dhe më rrëmbeu me duart e tij të çelikta, siç rrëmben shqiponja një zog. Më mbante shtrënguar si me darë dhe filloi të më puthte egërsisht!

Nga frika se mund të më linte ndonjë shenjë me dhëmbë në faqe apo diku tjetër dhe pastaj unë të bëhesha gazi i botës, me dy duart që i kisha të lira ia shtyva me sa fuqi kisha kokën nga fytyra ime. Por kjo ndodhi mbase vetëm për dy-tre sekonda, sepse ai ashtu si më mbante të shtrënguar më shtriu në shtrat dhe pa një pa dy, buzët e tij u ngjitën për buzët e mia.

Nuk di nëse po lindte në mua një ndjenjë për të, por puthjet i kishte aq të ëmbla saqë atyre puthjeve të tij nuk mund t’u rezistoja. Pa asnjë parapërgatitje, por në mënyrë krejt spontane u përfshimë në një lojë dashurie, që më parë në jetën time s’e kisha përjetuar.

Sa kishte zgjatur ajo lojë jona e dashurisë unë nuk e di por, kur përfundoi, ne të ty po merrnim frymë sikur të kishim vra­puar me kilometra. Dhe, si për çudi, këtë herë që të dy ndienim njëfarë lehtësimi pas asaj loje të çmendur. Nga ëmbëlsia që kishim ndier, kishim harruar se ishim në rrezik që të binim në kurthin e heshtjes para furtunës. Ishte ende ditë dhe në mos vinte askush tjetër, nga çasti në çast mund të ktheheshin në shtëpi vjehrri apo vjehrra ime. Nuk e di nëse nga frika apo nga instinkti i rrezikut që mund të na ndodhte, i dhashë trupit dhe u ngrita në këmbë. Tjetri po rrinte shtrirë dhe një kënaqësi e papër­shkruar i kalonte nëpër fytyrë.

Ktheva kokën nga dritarja dhe për të zezën time, pashë vjeh­rrin tim teksa kalonte nëpër dyer të oborrit. Dhe mendova se ky ishte fundi im. Ai do të vinte në dhomën time dhe mua e fqinjin do të na zinte me pelë për dore, siç thotë populli.

Si e çmendur nga frika, me një zë që mezi më doli, atij që ende po qëndronte i shtrirë në shtrat i thashë: – Ik! Ik, se po vjen vjehrri im dhe do të na dalë faqja e zezë!

– Ku të iki, kur ai na e paska zënë derën! – ma ktheu ai me një zë që nuk dihej nëse ashtu i doli nga frika apo nga shqetë­simi për atë që do të ndodhte, nëse plaku do të na gjente në dhomë.

– Duhet të gjejmë një zgjidhje që ta mashtrojmë plakun! – ma ktheu ai pasi u mendua për ca sekonda. Unë nuk dija se çfarë të thosha dhe çfarë të veproja në ato sekonda e minuta më të vështira të jetës sime.

– Duhet që diçkaje këtu në dhomë t’i vëmë flakën dhe pastaj t’i themi plakut se unë kam ardhur të të ndihmoj ty në shuarjen e zjarrit! – ma ktheu ai dhe po kërkonte në xhepa shkrepësen që t’i jepte zjarr diçkaje në dhomën ku ndodheshim ne. Se çfarë do të digjej në ato momente në dhomë nuk kishte rëndësi, e rëndë­sishme ishte që ne të dilnim faqebardhë.

Pas pak sekondash apo minutash dhoma ku ishim ne u për­shkua nga zjarri dhe nga tymi. Zjarri me flakët e tij po gllabëronte gjithçka çfarë gjendej përpara tij, ndërkaq unë dhe fqinji ynë i parë po përpiqeshim ta fiknim. Hapëm derën që të dilte tymi që po na zinte frymën, ndërkaq në derë po hynte vjehrri im me një kovë përplot me ujë. Kishte vërejtur zjarrin në dhomën time dhe edhe ai po mundohej ta fikte atë zjarr…

8.

Plaku yt, si naiv që është, të nesërmen e ndodhjes së zjarrit në dhomën time, tërë ngjarjen që dinte ai e kishte thënë në dhomën e burrave ku mbahej ende e pamja për të vdekurin që kishte jetuar mbi një shekull. Përse e kishte bërë plaku rrëfimin e tij nuk dihej, por ajo që dihet është se pas rrëfimit të tij kishin filluar të hapeshin thashetheme nga më të ndryshmet për ngjar­jen. Thuhej se të moçmit e kishin besuar rrëfimin e tij dhe e kishin uruar atë që kishte fikur zjarrin, ndërkaq të rinjtë e kishin qesëndisur rolin e fqinjit të parë në shuarjen e zjarrit, duke bërë qyfyre në stilin: ai është një zjarrfikës i Zoti në këso situatash; ai di se si e fik zjarrin kur merr flakë; ai di t’i fikë të gjitha llojet e zjarreve.

Ndonjëri nga pleqtë e pranishëm i kishte kuptuar se çfarë do të thoshin të rinjtë me qyfyret e tyre, por kishin heshtur në nderim të plakut tënd.

Kur mora vesh se çfarë ishte folur në odën ku mbahej e pamja, të them të drejtën më rroku një frikë e tmerrshme. Do të thotë se në odën e burrave ishte folur për një ngjarje ku njëri nga protagonistët e saj isha unë. Do të bëhej edhe më keq kur të fillonin e të flisnin për ngjarjen gratë e katundit. Fantazia e grave është më e zhvilluar se e burrave dhe nuk dihet se ku do të shkojnë me fantazitë e tyre.

Fqinji i parë për ca kohë nuk u duk më të sillej rreth oborrit të shtëpisë sonë dhe bëri mirë. Nuk di se çfarë ka ai në kokën e tij, por mosprania e tij edhe po më gëzon edhe po më trishton: mosprania e tij bëri që të pushonin paksa thashethemet por, në anën tjetër, mosprania e tij po më mundon në zemër e në shpirt. Kam frikë se pas asaj që ndodhi në takimin tonë të fundit, pra në takimin ku u ndez zjarri, kam filluar ta dua.

Dy-tri javë pas ngjarjes së zjarrit kam filluar të ndiej disa ndryshime në trupin tim. Nuk kam oreks fare dhe çfarëdo që fus në gojë, e nxjerr sërish ashtu siç e ha, pa u përpunuar. Kjo gjendje e re ka bërë që unë të dobësohem për disa kilogramë.

Një pasditeje, derisa kishim ngrënë diç së bashku me vjeh­rrën time, nuk kishin kaluar shumë minuta kur unë isha e dety­ruar të vrapoja drejt banjës që të nxirrja krejt atë që kisha ngrënë. Kur u ktheva në dhomën ku ishte vjehrra ime, isha zverdhur në fytyrë, isha bërë si limon.

Vjehrra ime më shikoi gjatë dhe pas pak më pyeti: – Ç’ke kështu, bija ime, çfarë po të mundon?! – dhe ashtu në mënyrë instinktive shikimi i saj u drejtua nga barku im.

– Nuk di, por ka nja dy-tri ditë që krejt atë që ha e nxjerr sërish nga goja.

– Mos ke hëngër ndonjë gjë të keqe dhe ta ka hel­muar stomakun? – dhe po më shihte nga fundi i barkut.

– Nuk di gjë, vetëm e vjellja që po më ndodh po më zë frymën.

Pa një pa dy, ajo ma ktheu: – Mos je gjë shtatzënë, e mjera unë për ty?!

Pyetja e saj ishte aq shokuese për mua saqë m’u duk se tavani i shtëpisë më ra mbi kokë dhe më zuri përfundi.

– Si nuk të vjen marre për fjalët që nxjerr nga goja? Si mund të mbetem shtatzënë kur edhe ti vetë e di se s’kam burrë në shtëpi! – ia ktheva unë me zemërim dhe e vërejta se nga tron­ditja më dridhej krejt trupi.

Ajo e vërejti zemërimin tim dhe nuk tha më asgjë.

U ngrit nga vendi ku ishte ulur dhe doli. Unë mbeta vetëm në dhomën e ndenjjes dhe nga tronditja e fja­lëve të saj nuk dija se çfarë të bëja. Kisha mbetur si pema buzë rrugës, që e rrahin erërat nga të gjitha anët.

Nuk di se sa qëndrova ashtu në këmbë, pa ditur se çfarë të bëja por, kur dola nga dhoma e ndenjjes dhe u nisa drejt dhomës sime, m’u bë se këmbët i kisha aq të rënda dhe derisa ecja më bëhej sikur hapat i nxirrja nga dheu. Në atë çast dita kishte filluar të errej dhe nuk më pa askush, përndryshe, sikur të më shihte, do të mendonte se unë në ato çaste kisha dalë nga dheu.

Hyra në dhomë dhe u përplasa në shtrat. Mendime të ndryshme më vlonin në kokë, ashtu siç vlojnë bletët në kosheren e tyre.

– Nëse vërtet kam ngelur shtatzënë, do të zbulohet sekreti im dhe, po u zbulua, nuk di ku do të mbytem. Ose do të më duhet ta mbys veten, ose atë që kam në bark.

Dhe, për herë të parë në jetën time, e mallkova veten dhe të mallkova edhe ty. Veten e mallkova përse rashë pre e fqinjit, ndërkaq ty që ike në mërgim dhe më le nuse të re.

Shpëtimi im nga gjendja në të cilën kam rënë, je ti. Po nuk vonove dhe erdhe ti, do të shpëtosh gjithçka: edhe mua, edhe atë që po rritet në barkun tim edhe nderin e shtëpisë!…

9.

Kanë rënë temperaturat në natyrë, por po rriten në trupin tim. Që nga momenti që vjehrra ime më tha se mund të jem shtatzënë, kam një ndjesi se gjithçka po ndizet në mua. Kjo ngase po ndodh nga një frikë e pazakonshme që më ka kapluar dhe nuk më lë të qetë për asnjë çast. Sesi do të shkojnë gjërat nuk e di, vetëm se me mendjen time po shoh vetëm zi.

Tash sa ditë nuk më vjen asnjë lajm se çfarë po ndodh dhe çfarë po flitet nëpër katund. Nuk di nëse dyshimi i vjehrrës sime, se mund të jem shtatzënë, a ka zënë të flitet e përflitet nëpër katund. Edhe pse nuk jam shumë fetare, në këtë çast e lus Zotin që para se të hapen thashethemet për shtatzëninë time të të sjellë ty, o dritë, o dritëhumburi im!

Plaku i shtëpisë është keq. Sipas mjekut, ai i ka ditët e numë­ruara. Në ato çastet e agonisë së tij, e përmend vetëm emrin tënd dhe të thërret të kthehesh. Disa thonë se plaku nuk do të mund të japë shpirt pa të parë ty edhe një herë. Se a do të vish ti dhe kur do të vish, nuk e di askush, vetëm sot e mora vesh nga nëna jote se në adresën tënde e paskan dërguar një telegram dhe të paskan njoftuar se plaku i zënë për shtrati po të kërkon.

Ardhja jote pritet nga të gjithë ne. siç pret toka e zhuritur dhe e përcëlluar nga dielli shiun…

Nuk di se sa ditë kaluan nga çasti që mësova se të është dër­guar një telegram, por një pasdite, gjersa unë po kryeja ca punë nëpër oborr, ti kalove nëpër dyer të oborrit. Në çastin që të pashë se erdhe, nuk di nëse lumturova apo u trishtova. Frika se mund ta mësosh se çfarë kishte ndodhur me mua dhe në mua, më bëri që të mbetesha e ngulitur si një hu gardhi dhe të të mos hidhesha në përqafim.

Kur ti ishe vetëm pak hapa larg meje, nga dhoma ku ishte i shtrirë plaku yt, u dëgjuan thirrje vajtuese. Si duket, që në çastin kur ti kalove pragun e oborrit, plaku dha shpirt. Pa u përshën­detur me mua, ti vrapove drejt dhomës nga erdhën zërat vajtues e pas teje vrapova edhe unë.

Kaluan tri ditë nga ardhja jote dhe nga vdekja e varrimi i plakut. Pikëllimi që ka zënë vend në fytyrat tona ende nuk po largohet. Dhe kjo është e kuptue­shme, sepse plaku ishte, siç thuhet, shtylla e shtëpisë. Unë nuk kam kohë as ta ngre kokën nga punët e shumta, sepse tash është hapur e pamja dhe vijnë njerëz nga anë e anës për ngushëllime.

Edhe ti je i angazhuar tërë kohën në pritjen dhe përcjelljen e atyre që vijnë e ikin dhe nuk ke kohë të ma hedhësh një sy. Është kohë zie dhe as mua as ty nuk na bie në mend për një çikë dashuri, apo thënë më mirë për një lojë dashurie. Flemë në një shtrat me shpina të ngjitura për njëri-tjetrin dhe as në gjumë nuk kthehemi as me fytyra ballë për ballë.

Kjo gjendje jona më frikëson. Edhe pse e di shkakun e kësaj gjendjeje, mendimi se në lojë të mundshme të dashurisë, ti mund të kuptosh se çfarë ka ndodhur me mua dhe në mua, më tmerron, saqë as gjumin gjumë nuk po e bëj.

Ditët e netët po ikin, e ti nuk e ke as në mendje se duhet të bësh dashuri me mua. E unë kam aq shumë nevojë për një lojë dashurie edhe trupore edhe shpirtërore.

Herë pas here flasim për gjëra nga më të ndrysh­met, ndërkaq për dashuri jo, sikur kemi harruar që jemi burrë e grua.

Një mbrëmje, para se të binim në shtrat, unë isha lyer e ngjyer, që të të kujtoja se isha gruaja jote dhe se kisha nevojë fizike e shpirtërore për ty.

Ti më shikove gjatë dhe dikur pëshpërite: – E di se ke nevojë për lojë dashurie, por ne jemi në kohën e zisë për babanë.

– E di dhe nuk ke nevojë të ma kujtosh por, siç thuhet, i vdekuri me të vdekurit, i gjalli me të gjallët – dhe t’u gjuajta përmbi.

Për një çast ti hezitove por, si duket, ngrohtësia e trupit tim dhe era e parfumit që kisha hedhur, ta zgjuan ndjenjën. Më rrëmbeve me fuqinë e mashkullit dhe më fute përfundi. Fillove të më puthësh në buzë e ngado.

Sa zgjati ajo lojë jona e dashurisë nuk e di, por kur përfun­doi, i pashë të brendshmet tona të shpërndara në të katër anët e dhomës, ndërkaq çarçafi i shtratit ishte krejt i rrudhur.

Ditët dhe netët e tjera kaluan pa ndonjë shqetësim të madh. Ti zgjoheshe që me mëngjes dhe shkoje në odën e burrave, ndër­kaq unë angazhohesha me punët e mia, që nuk ishin të pakta. Vjehrra, edhe pse në zi për plakun e saj, ishte e gëzuar për ardhjen tënde. Ajo herë pas here të këshillonte që të mos shkosh më në atë kurbet të zi, sepse tash kishim mbetur vetëm dy femra në shtëpi, njëra me një këmbë mbi dhe e tjetrën në dhe, e tjetra nuse e re.

Por, ti ia ktheje, se njëherë përnjëherë të duhej të ikje sërish në kurbet, e pastaj të shohim. Ndërkaq, unë këtyre bisedave u shmangesha nga frika se mund të gaboja në ndonjë fjalë dhe kështu të zbuloja sekre­tin tim, që e ruaja me zemër të ngirë.

Dhe, një ditë, ti ike sërish me premtimin se së shpejti do të vije. I tregove plakës sate se kishe biseduar me fqinjin tonë të parë dhe ai të kishte premtuar se do të kujdesej që të gjente një punë për ty, këtu në atdhe. Përmendja nga ti e emrit të fqinjit të parë dhe angazhimi i tij për kthimin tënd të përher­shëm në atdhe, nuk e di në më gëzoi apo më tronditi më shumë.

Në këtë rast më i rëndësishëm ngeli fakti që ti ishe dhe kur, pas ca muajsh, të lindë ai që po rritet në barkun tim, askush s’do të thotë se lindi një fëmijë, edhe pse babai i tij nuk ndodhej aty.

10.

– Eh, moj bijë, ti ende nuk e di se çfarë vjehrri të madh ke pasur! – e theu heshtjen plaka në atë pasdite kur po mbaronte e pamja për plakun.

Ktheva shikimin nga ajo dhe pashë ca pika loti që i dolën nga sytë dhe po i lëshoheshin faqeve të fishkura. Po prisja që të vazhdonte, por ajo po heshtte, sikur priste që unë t’i bëja ndonjë pyetje. Ndërkaq, unë nuk e pyeta në mënyrë të drejtpërdrejtë, por si me hamendje ia ktheva:

-E si mund ta di unë për plakun në ka qenë i madh apo i vogël, kur, kaq vite sa ndodhem në këtë shtëpi, askush nga ju nuk më ka folur për të?

– Eh mori bijë sikur në këtë fshat tonin është bërë traditë që të mos flitet për njerëzit dhe për bëmat e tyre sa ata janë gjallë, por vetëm pasi të vdesin. Në është kjo traditë e mirë apo e keqe, nuk e di, por kështu është…

Unë nuk gjeja fjalë që të thosha diçka të mençur në ato çaste. Ndërkaq, plaka, kur e pa se po heshtja, pa e prishur terezinë, vazhdoi:

– Kur e dhanë fjalën që unë të bëhesha nuse e kësaj shtë­pie, babai im më uli afër vetes dhe më tregoi me nge se ishte i lumtur që më kishte fejuar në atë derë, që së shpejti do ta kaloja pragun e saj. Nuk foli për njerëz të veçantë të asaj shtëpie, por tha se zëri i saj dihej dhe njihej në tërë këtë anë. Nuk di nëse në ato çaste u gëzova apo u frikësova për ato që më thoshte babai im, vetëm një gjë e kuptova nga fjalët e tij, se zërin e asaj shtëpie duhej ta ruaja edhe unë si sytë e ballit. Kur erdha nuse këtu, më ranë në mend fjalët e babait për këtë shtëpi dhe sigurisht edhe për njerëzit e saj. U binda se ai kishte të drejtë. Njerëzit e kësaj shtëpie më pritën si të isha pjesëtare e saj që nga lindja. Edhe plaku, që atëherë ishte i ri, siç isha edhe unë e re, më trajtoi si të më njihte që nga lindja. Dhe jeta jonë do të lulëzonte siç lulëzojnë lulet e pemëve në pranverë, sikur pas ca vje­tësh të mos niste ajo luftë e zezë, që në jetën tonë për­mbysi gjithçka. Ajo luftë e zezë, që disa e quanin nacionalçlirim­tare, nisi në atë dimër të ftohtë, kur, siç thuhej, në fshatin dhe rrethinën tonë erdhën aradhet partizane. Burrat e fshatit tonë dhe të rrethinës – shumica e tyre – ishin rreshtuar në formacion tjetër dhe ishin kundër atyre aradheve të zeza. Në atë formacion kundër aradheve partizane ishte rreshtuar edhe plaku. Dhe plaku, që atëherë ishte i ri, kishte marrë pozitë udhëheqëse në formacionin e tij sepse, siç thuhej atëherë, ishte dalluar si luftëtar i spikatur. Në ditën që aradhet partizane u futën në fshatin tonë, plaku vetë i shtati u barrikadua në kullë prej guri dhe nisën luftën me një aradhe partizane, që ishin në numër të shumtë, sa nuk u shihej fundi. Kur krisën pushkët e para unë mora tim bir dhe vjehrrën time dhe u strehuam në bodrum të shtë­pisë! Nuk di si nuk u çmendëm nga të gjitha ato shkrepje plumbash nga të dyja palët: Të barrikadave, që qëndronin, dhe të aradhes partizane, që bënin përpjekje tërë atë natë të hynin në kullën prej guri. Kur agoi dita tjetër, aradhja partizane kishte ikur para agimit. Për fat, edhe të barrika­duarit kishin shpëtuar që të gjithë. Aradhja partizane kishte ikur para agimit, por prapa kishte lënë shtëpi të djegura, që nxirrnin flakë dhe tym. Në prag të kullës së gurit u gjet trupi i Lokes, siç e thërrisnin tërë fshati, e cila ishte përpjekur të hynte në atë kullë. Kishte rënë nga plu­mbat e parti­zanëve apo nga plumbat e të barrikaduarve, nuk u mësua asnjëherë. Lufta vazhdoi edhe në ditët e javët në vazhdim, e plaku, burri im e vjehrri yt, gjendej në ballë të çdo beteje. Për të filluan të fliten edhe fjalë sikur ai fluturonte…

– E fituan atë luftë trimat e udhëhequr nga vjehrri im atëherë? – sesi më doli nga gjoksi një pyetje që nuk e dija as unë se nga më erdhi.

– Jo, atë luftë nuk e fituan trimat e udhëhequr nga vjehrri yt, sepse ishin pak në numër, por për qëndresën e tyre fituan namin që i shoqëroi gjatë tërë jetës!

– Meqë vjehrri im dhe trimat e tij nuk e fituan atë luftë, si u zhvi­lluan më tej ngjarjet? – pyeta unë sërish, e nxitur nga një kërshëri e ligjshme.

– U bë vonë, bija ime, andaj, të lutem, na e shtro shtrojën të flemë, ndërkaq një ditë tjetër do të tregoj si u zhvilluan ngjarjet në vazhdim…

Fragment nga romani “Ethet e një vere” botuar sivjet nga N. Sh. “Armagedoni”, me mbështetjen materiale të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Republikës së Kosovës.