Shkruan: Nijazi Halili

Më 13 maj, Kosova përkujton me nderim dhe reflektim njërin nga personalitetet më të ndritura të historisë së saj bashkëkohore – akademik Fehmi Aganin. Vrasja e tij mizore në majin e vitit 1999, në kohën kur vendi ndodhej në flakët e luftës dhe tragjedisë njerëzore, përfaqëson jo vetëm një humbje të madhe kombëtare, por edhe një atentat ndaj arsyes, paqes dhe vizionit për shtet.

Fehmi Agani ishte më shumë se një politikan dhe akademik. Ai ishte një ndër themeluesit e mendimit politik modern shqiptar në Kosovë dhe një arkitekt i vërtetë i projektit të shtetndërtimit demokratik. Nëpërmjet veprimtarisë së tij si sociolog, ligjërues dhe ideolog i qasjes paqësore në një kohë dhune sistematike, Agani u shndërrua në zërin e arsyes dhe maturisë politike në një periudhë tejet të turbullt për popullin shqiptar.

Në vitet ’90, përballë represionit shtetëror serb dhe në mungesë të një mekanizmi të garantuar ndërkombëtar për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në Kosovë, Agani artikuloi një strategji të rezistencës paqësore dhe dialogut të përhershëm me faktorin ndërkombëtar. Ai besonte thellësisht se paqja, diplomacia dhe përfaqësimi i matur politik ishin rrugët më të sigurta drejt realizimit të aspiratave për liri dhe pavarësi. Kjo filozofi politike, e mishëruar në veprimtarinë e Lidhjes Demokratike të Kosovës, i dha kauzës shqiptare legjitimitet ndërkombëtar dhe e dalloi atë nga format e tjera të rezistencës.

Përtej angazhimit politik, Agani la gjurmë të thella edhe në fushën akademike. Si sociolog dhe autor i një sërë studimesh të rëndësishme, ai kontribuoi në formësimin e një diskursi shkencor për shoqërinë kosovare, duke i dhënë rëndësi analizës së thellë strukturore, dinamizmit social dhe aspiratave historike të popullit shqiptar. Vepra e tij akademike mbetet edhe sot një burim i çmuar për studiuesit dhe intelektualët që merren me zhvillimet politike dhe shoqërore në hapësirën shqiptare.

Tragjedia e vrasjes së tij nga forcat serbe, ndërsa përpiqej të largohej nga Kosova përmes rrugëve të rrezikshme të luftës, dëshmon çmimin e lartë që populli shqiptar pagoi për lirinë. Por sakrifica e tij nuk ishte e kotë – Kosova e lirë dhe e pavarur që gëzojmë sot është, në shumë mënyra, rezultat i vizionit të tij afatgjatë për një shtet të drejtë, demokratik dhe të orientuar drejt Evropës.

Sot, përballë sfidave të reja politike, institucionale dhe ndërkombëtare, kujtimi i Fehmi Aganit nuk është vetëm një akt simbolik, por një thirrje për kthim te parimet mbi të cilat ai ndërtoi të gjithë veprimtarinë e tij publike: dijen, urtësinë, bashkëpunimin dhe përkushtimin për të mirën e përgjithshme. Kosova moderne ka nevojë për më shumë Aganë – për më shumë mendje të kthjellëta dhe zemra të përkushtuara që i shërbejnë shtetit, jo interesit personal apo partiak.

Prandaj, ruajtja dhe promovimi i veprës së tij duhet të jenë detyrë institucionale dhe morale. Fehmi Agani nuk i përket vetëm të kaluarës heroike të Kosovës – ai është pjesë e të ardhmes së saj. Dhe vetëm nëse ndjekim udhën që ai na trasoi me përkushtim e mençuri, mund të ndërtojmë një shtet funksional, të drejtë dhe të qëndrueshëm.