AZIZ MUSTAFA

(fragment romani)

Gjashtë deri në tetë muaj, më pat thënë doktor Andreasi.

Unë s’jam nga ata njerëz që e planifikon kohën me përpikëri. Kurrë nuk e kam vrarë mendjen seriozisht për konceptin e kohës, për shpejtësinë e rrjedhjes së saj. Koha më është dukur gjithmonë si diçka ajrore, eterike, nganjëherë krejt e zbrazët si vakumi e nganjëherë si një humnerë e thellë në fund të së cilës ka vetëm aq dritë sa t’i shohësh dështimet e tua, rrugët që nuk i ke marrë, gjërat për të cilat je penduar. Aq e parrokshme kjo kohë e mallkuar, aq e papeshë dhe tinëzare e, megjithatë, ia del të rëndohet e të shtypë gjithçka rreth vetes. Kështu mendoj unë të paktën, ndoshta ngaqë kurrë më parë nuk e kam ndier më fuqishëm trysninë e kohës. Tashmë për mua ajo rrjedh në mënyrë më të parashikueshme drejt zeros: koha ime po soset, e bashkë me të edhe ditët dhe orët e mia – gjashtë deri në tetë muaj.

Kaq pak kohë e aq shumë sende për të hedhur në letër.

Do të shkarkoj nga vetja vetëm barrën më të rëndë. E mandej zbrazëti, asgjësi. Do të jem i papeshë si ajri, si eteri, si koha.

“Mbeç more shokë mbeç

Te urë e Qabesë…”

Kënga e lashtë vajton brenda meje si era që me fishkëllima e cijatje të zvargura futet në dhomën time nga të çarat e mureve.

Shtëpia ku jam ngujuar me dëshirën time ndodhet mes arash. Nuk ka shtëpi tjetër në afërsi. Po shoh: dielli i mëngjesit ka vërshuar mbi arë, por pronari i saj, Ahmeti, ende nuk paska ardhur për ta lëruar e për ta bërë hamulloren lavër të zezë. Traktori i tij Rakovica është i zhurmshëm dhe nxjerr tym të zi, një traktor i vjetër, shkatarraq, që as ka një radio sa për ta zbutur pak uturimën shurdhuese të motorit. Ahmeti nuk lodhet fort për të vënë kufje në vesh. Si duket, është mësuar me zhurmën e tij. Një ditë e pyeta për këtë, e ai vetëm vërtiti sytë dhe bëri një gjest me dorë në ajër. Bota gumëzhin prej zhurmës, më duket se këtë deshi ta thoshte Ahmeti. Njerëzit kanë frikë prej heshtjes. Në heshtje ka pasiguri, kuptime të fshehta, fjalë të pathëna, hidhërime dhe zemërime të pashpërthyera. Zhurma ta dëmton veshin, heshtja ta rëndon shpirtin.

Si duket, truri im po tkurret përditë e më shumë nga tumori. E them me bindje të plotë se tani po punon ndryshe. Ah, truri im i shkretë – një dhëmbëzor i prishur në mekanizmin e një sahati të vjetër që kapërcen një dhëmbë këtu, një atje, pak a shumë ashtu siç bën njeriu shumë herë gjatë jetës së vet, i kapër­cen me nxitim vogëlimat që i duken pa rëndësi edhe kur nuk janë. Sidoqoftë, veç tumorit që po harliset e po lëshon rrënjë të thella në trurin tim si një bimë e çuditshme, mbase edhe ilaçet për qetësimin e dhimbjeve dhe parandalimin e konvulsioneve po e bëjnë punën si duhet: po ma turbullojnë mendjen.

E di. Unë s’mund të shkruaj autobiografi. Nuk kam kohë.

Më mirë ta shikoj punën time.

– Drin, shiko punën tënde – më thoshte shpesh nëna.

Por, cila është puna ime? Nënën s’mund ta pyes më. Edhe nëse zëri im arrin deri te varri i saj, ajo s’mund të më përgjigjet. Hapni veshët dhe dëgjoni. Heshtja është futur në palcën e shtëpisë sime. Fjalët që i them më kthehen mbrapsht si jehona e asgjësisë. Askush nuk më përgjigjet: as babai im, as gjyshi Ali, as gjyshja Gjylë, as stërgjyshi Mustafë. Të dashurit e mi të cilët tashmë prej vitesh prehen në varrezën e familjes sime në Lugi­nën e Leskës – një rrip fushe mes dy kodrash, njëra e zhveshur e tjetra me një varg akaciesh që nuk dihet kush dhe kur i ka mbjellë.

E qartë, autobiografi s’do të shkruaj, sepse nuk mendoj se jam njeri i rëndësishëm dhe as njeri që di të shkruaj për ato që nuk di.

Do të mjaftohem me ato që i di.

*

Mbrëmë pashë në ëndërr sikur kisha vdekur përnjëmend. Shpirti më doli prej trupit si një curril drite e vagullt duke lënë në shtratin e qullur nga djersët kokën time të shkretë mbushur me tumore e vragë, trupin anemik e të rrënuar, mishin e zbehtë në kalbje e sipër që mbas pak do të gërryhej nga krimbat dhe harresa. Brofa nga shtrati me tmerr dhe bërtita fort, aq fort sa ia futa ethet në bark pastrueses që vjen dy herë në javë për ta pastruar dhe ajrosur dhomën time.

Gruaja vërtet u tremb, por nuk e tha asnjë fjalë. Vetëm sajoi një numër telefoni në celularin e saj, foli me dikë dhe mandej doli në oborr. U afrova te dritarja dhe e pashë gruan duke u dridhur lehtas në hijen e hardhisë ku, sipas fjalëve të babait tim, e kishte pasur zakon të rrinte gjyshi im duke tymosur duhan nga nargjileja të cilën, shtatëdhjetë vjet më parë, në të kthyer nga nizamllëku, e kishte sjellë prej Stambollit. Ç’është e vër­teta, edhe unë e mbaj mend nga pak gjyshin tim, ashtu turbull, si në një ëndërr. Buzëmbrëmjeve ai rrinte në verandën me trëndafila e me zambakë të bukur në ngjyrë shafrani, tymoste qetësisht i kredhur në karrigen e tij luhatëse dhe murmurinte nëpër dhëmbë një këngë të dhimbshme me sytë ngulur në horizont, a thua se atje larg, matanë kontureve të mjegullta të bjeshkëve, kishte lënë diçka që s’do t’i kthehej më. Ai më ftonte mua t’i ulesha në prehër e ta sodisja edhe unë, ashtu si ai, qiellin e kuqërremtë të buzëmbrëmjes, retë me ngjyra të bukura që lëviznin prajshëm dhe bjeshkën në largësi, mbas së cilës unë ende nuk kisha lënë asgjë, ndaj në mendjen time atje niste e panjohura, bota përplot me mistere.

Njeriu kurrë s’mund ta dijë tamam kur mbaron një ëndërr dhe kur nis një tjetër. Shpeshherë edhe ëndrrat, ashtu të kokla­vitura dhe kaotike, mund të lidhen varg njëra me tjetrën dhe ëndërruesi mund ta ketë përshtypjen se zgjohet prej gjumit, i shkundë copëzat e ëndrrës nga sytë e përgjumur pa qenë i vetë­dijshëm se këtë gjë e bën në një ëndërr tjetër që sapo ka nisur. Ec e merre vesh. Dhe pikërisht kjo më ndodhi mua atë natë kur e pashë veten time të vdekur.

Kështu u ngatërrova në ëndrrën time si në cergën e një merimange: një veturë e bardhë e ambulancës erdhi nga Udha e Livadheve. Një mjek shtatlartë me mantel të bardhë zbriti nga vetura e ambulancës, vuri maskën deri te sytë dhe u nis drejt shtëpisë sime pa kurrfarë nxitimi. E pse të nxitonte? Se mos do ta qortonte i vdekuri për këtë neglizhencë kaq të vogël?

Pas mjekut vajtën njëra pas tjetrës edhe dy infermiere, vajza të reja, njëra e gjatë dhe e hajthme, me një buzëkuq në ngjyrë të ndezur që binte shumë në sy, ndërsa tjetra më shtatvogël dhe topolake, me një shprehje babaxhane në fytyrë. Ndërkohë arritën edhe fqinjët nga lagjja tjetër. Fqinjët gjithmonë vijnë, sidomos kur s’ke nevojë për ta. Mjeku hyri i pari në dhomën time. Në shtrat e pashë veten të vdekur. Një rreze e vetme dielli qe shtrirë mbi parzmën time si një aurë e artë në një ikonë. Mjeku i vuri dorezat prej polivinili, ma mati pulsin duke shtypur me gisht arterien karotide rrëzë qafës dhe pa humbur kohë sajoi një raport në tri kopje, i nënshkroi apo, më mirë të them, i shka­rraviti për faqe të zezë ashtu siç e kanë zanat mjekët, dhe i goditi fort me vulë, ama shumë fort, ta merr mendja se kështu po ma vinte vulën përfundimtare të vdekjes. Goditja e vulës në veshin e shpirtit tim që po rrinte pezull në dhomë rrapëlloi thekshëm si një derë e rëndë hekuri që mbyllet me shtatë palë dryna.

Mjeku la dy kopje të raportit të vdekjes mbi komodinën e vogël ndanë shtratit, i ngushëlloi ata që po qëndronin te dera e dhomës sime dhe doli jashtë. Pas tij dolën edhe infermieret që mbanin sytë ulur si t’u vinte marre dhe me kaq mbaroi edhe kjo punë. Atëherë burrat e fshatit u mblodhën te hardhia, në ven­din e gjyshit tim, dhe u morën vesh për diçka. Shpejt erdhi edhe hoxha me Mercedesi-n e tij fringo. Çallmën në një kuti ia mbante një djalë i mejtepit. Hoxha dha instruksionet me një zë të butë që mezi dëgjohej dhe burrat ngrehën një shator prej cerade, sollën një tavolinë me një vrimë në pjesën ku vendoset pra­panica. Mua me një vig më çuan deri aty dhe hoxha, pasi vuri një palë doreza si të mjekut, ma pastroi trupin ashtu siç e do zakoni e pastaj më mbështolli me qefin si byrekun me letër. Ndërkohë dikush që nuk e njihja ma kishte hapur varrin te Lugu i Leskës. Fshatarët, të gjithë burra dhe asnjë grua, disa moshatarë të mi nga qyteti që ende më mbanin mend dhe disa të tjerë nga ata që e kanë zakon të shkojnë në varrime pa e njohur të vdekurin, ishin mbledhur rreth gropës së hapur. Hoxha nisi të thoshte lutje në një gjuhë të pakuptueshme dhe unë, shpirti im që rrinte pezull mbi botën, u rrek të protestonte, por më kot. Shpirti im i ngratë dhe i pagojë – eter i pastër. Asnjë fjalë, asnjë ankesë. Dhe hoxha vazhdoi ashtu duke thurur ornamente fjalësh që askush nuk i merrte vesh. Një kushëri i largët, që nuk di të përmbahet në këso raste, qau e dënesi me ngashërim. Mbase edhe ndonjë tjetër mund të ketë derdhur ndonjë lot, por unë do të doja më shumë të mos më qanin sa për sy e faqe. Tani që s’kisha familje të ngushtë, do të doja që buzë varrit tim të hapur ta shihja vetëm vajzën time, Drinën. Vetëm atë.

Më lëshuan në varr të mbështjellë në qefinin e bardhë, i vunë dërrasat e pastaj i rrokën lopatat dhe – bam e bum – më mbuluan me dhé e me errësirë. Më rehatuan në zgripin mes botësh ndërsa hoxha, për habinë e të gjithëve, nisi të fliste shqip, gjë që më gëzoi fort. Tani edhe të tjerët rreth varrit tim dukeshin si njerëz të tjerë, njerëz që kuptonin diçka. Ndërkohë, qielli u ngrys dhe njerëzit u shpërndanë që të mos i zinte shiu, por retë e zeza u zhdavaritën shumë shpejt dhe nuk ra asnjë pikë shi. Varri im ngeli vetëm, e shpirti im – pezull mes tokës dhe qiellit.

– Çka të bëj tash? – e pyeta asgjësinë që më rrethonte.

Marrë nga numri 23 i revistës “Akademia”