Nga New Yorku shkruan: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Kosova, pavarësisht shpalljes së pavarësisë më 17 shkurt 2008, vazhdon të jetë nën ndikimin e një forme të veçantë të mbikëqyrjes ndërkombëtare. Kjo ndërhyrje ka kaluar në faza të ndryshme:

Faza e Administrimit të Drejtpërdrejtë Ndërkombëtar

Pas përfundimit të luftës në vitin 1999 dhe ndërhyrjes së NATO-s, Kombet e Bashkuara krijuan Misionin e Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara (UNMIK). Ky mision kishte kontroll të plotë mbi qeverisjen, përfshirë autoritetin ekzekutiv dhe legjislativ, në bazë të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit.

Pavarësia e Mbikëqyrur (2008–2012)

Pas shpalljes së pavarësisë më 2008, Kosova hyri në një fazë të mbikëqyrjes ndërkombëtare përmes Zyrës Civile Ndërkombëtare (ICO), e cila monitoronte zbatimin e Planit të Ahtisaarit. Ky proces përfundoi në vitin 2012, kur Kosova u shpall një shtet me sovranitet të plotë.

Ndikimi i Vazhdueshëm Ndërkombëtar

Edhe pas përfundimit të periudhës së mbikëqyrjes së pavarësisë, ndikimi ndërkombëtar vazhdon të jetë i pranishëm në fusha kyçe:

• EULEX (Misioni i BE-së për Sundimin e Ligjit): Luajti dhe vazhdon të luajë një rol thelbësor në forcimin e drejtësisë dhe sundimin e ligjit.

• KFOR (Forca e NATO-s): Garantuesi kryesor i sigurisë në Kosovë.

• Organizatat Ndërkombëtare: Si OSBE dhe mekanizmat e BE-së, që monitorojnë zhvillimet politike dhe institucionale.

Njohja Ndërkombëtare dhe Dialogu me Serbinë

Pavarësia e Kosovës ende nuk është njohur nga disa shtete të rëndësishme, përfshirë Rusinë dhe Kinën. Dialogu me Serbinë, i ndërmjetësuar nga BE dhe i mbështetur nga SHBA, mbetet një sfidë kryesore për sovranitetin e plotë të Kosovës.

Protektorati dhe Administrimi Ndërkombëtar: Një Krahasim

Protektorati:

• Definicioni: Marrëdhënie ku një shtet i fuqishëm mbron një territor, duke kufizuar pavarësinë e tij.

• Shembull: Egjipti si protektorat britanik (1882–1922).

Administrimi Ndërkombëtar:

• Definicioni: Sistemi ku një territor administrohet nga një organizatë ndërkombëtare për stabilitet dhe përgatitje drejt vetëqeverisjes.

• Shembull: Administrimi i Kosovës nga UNMIK pas vitit 1999.

Aspekti Protektorati Administrimi Ndërkombëtar

Sovraniteti I kufizuar, por ekziston. Pezulluar ose transferuar.

Administrimi Një shtet tjetër. Organizata ndërkombëtare.

Qëllimi Mbrojtje dhe stabilitet. Stabilizim dhe tranzicion.

Shembull Egjipti (protektorat britanik). Kosova (UNMIK, pas 1999).

Administrimi Ndërkombëtar në Kosovë

Kosova nuk ishte një protektorat klasik, pasi:

• Roli kryesor u luajt nga organizatat ndërkombëtare, jo nga një shtet i vetëm.

• Mungonte një marrëveshje bilaterale, tipike për protektoratet.

Karakteristikat Kryesore të Administrimit Ndërkombëtar në Kosovë:

• Kontrolli i plotë: UNMIK mbikëqyri drejtësinë, sigurinë dhe ekonominë e Kosovës.

• Qëllimi: Ndërtimi i institucioneve dhe përgatitja për një zgjidhje të statusit final.

Shembuj të Administrimit Ndërkombëtar në Kosovë:

• UNMIK (1999): Kontrolli i drejtpërdrejtë mbi institucionet dhe sigurinë.

• KFOR (NATO): Garantues i sigurisë gjatë krizave, si trazirat e vitit 2004.

• Negociatat për Statusin Final (2006–2007): U ndërmjetësuan nga Martti Ahtisaari.

• Pavarësia e Mbikëqyrur (2008–2012): ICO dhe EULEX mbikëqyrën tranzicionin e Kosovës.

• Kriza në Veri (2011–2013): EULEX dhe KFOR menaxhuan situatën në pikat kufitare.

Kosova përfaqëson një model unik të administrimit ndërkombëtar, duke kaluar nga një periudhë e tranzicionit të ndërlikuar në pavarësi të mbikëqyrur dhe më pas në sovranitet të kufizuar. Pavarësia e saj është rezultat i një qasjeje shumëpalëshe, që synon stabilitetin rajonal dhe ndërtimin e institucioneve të qëndrueshme.