Nga Washington, D.C.
Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

I. Fundi i iluzioneve dhe lindja e rendit të ri ndërkombëtar

Rendi ndërkombëtar liberal i pas Luftës së Ftohtë, i ndërtuar mbi parimin e globalizimit të pakushtëzuar, dialogut universal dhe reduktimit të rolit të forcës, ka hyrë në fazën e tij përfundimtare. Ngjarjet e dekadës së fundit – agresioni rus në Ukrainë, militarizimi i politikës së jashtme, lufta hibride, energjia si armë politike dhe fragmentarizimi i sistemit ndërkombëtar – kanë prodhuar një rend të ri ndërkombëtar, ku siguria, aleancat dhe besueshmëria strategjike janë kthyer në vlera themelore.
Në këtë realitet të ri, Ligji i Shteteve të Bashkuara për Sigurinë në Ballkan dhe Evropë nuk është një reagim i rastësishëm, por pjesë e një doktrine të re amerikane, që synon konsolidimin e aleatëve të qëndrueshëm dhe eliminimin e zonave gri të sigurisë.

II. Ligji amerikan si instrument i rendit të ri të sigurisë

Në rendin e ri ndërkombëtar, ShBA-ja nuk investon më në balancime artificiale, por në blloqe funksionale të besimit strategjik. Ligji për sigurinë në Ballkan: forcon kapacitetet mbrojtëse të aleatëve, mbështet rezistencën institucionale ndaj ndikimeve autoritare, dhe e trajton Ballkanin Perëndimor si pjesë integrale të sigurisë euro-atlantike.
Ilustrim konkret: Ashtu si Polonia dhe shtetet baltike u shndërruan nga periferi post-komuniste në shtylla të sigurisë lindore të NATO-s, edhe Ballkani Perëndimor po hyn në të njëjtën logjikë strategjike. Brenda këtij procesi, hapësira shqiptare paraqet koherencën më të lartë politike dhe ushtarake.

III. Korniza juridike: Sovraniteti funksional në shekullin XXI

Sovraniteti në shekullin XXI nuk matet më vetëm me kufij, por me aftësi për të prodhuar siguri, stabilitet dhe besueshmëri ndërkombëtare. Ligji amerikan është plotësisht në përputhje me: Kartën e OKB-së (neni 52 – marrëveshjet rajonale),praktikën e NATO-s, dhe integrimet funksionale evropiane.
Ilustrim krahasues: Bashkëpunimi i thelluar franko-gjerman pas Luftës së Dytë Botërore nuk e dobësoi sovranitetin e këtyre shteteve, por e forcoi atë. Në mënyrë analoge, bashkërendimi Shqipëri-Kosovë nuk cenon rendin juridik, por e përforcon atë.

IV. Dimensioni diplomatik: Faktori shqiptar si aleat strategjik

Në rendin e ri ndërkombëtar, diplomacia nuk matet me neutralitet, por me qëndrueshmëri të aleancave. Shqiptarët, historikisht dhe aktualisht, përfaqësojnë: orientim të qartë pro-amerikan, përputhje të plotë me politikat e NATO-s, dhe mbështetje të vazhdueshme për rendin perëndimor.

Ilustrim historik: Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë më 1999 dhe mbështetja e pakursyer amerikane për shtetndërtimin e Kosovës krijuan një marrëdhënie besimi strategjik, e cila sot po institucionalizohet përmes ligjeve dhe doktrinave të reja të sigurisë.

V. Konsolidimi i hapësirës shqiptare: nga fragmentarizimi drejt funksionalitetit

Fragmentarizimi i hapësirës shqiptare ka qenë historikisht burim dobësie strukturore. Rendi i ri ndërkombëtar nuk toleron aktorë të fragmentuar, por favorizon njësi funksionale, të koordinuara dhe të parashikueshme. Konsolidimi i hapësirës shqiptare nënkupton: politika të përbashkëta të sigurisë, koordinim diplomatik ndërkombëtar, integrim ekonomik dhe energjetik ,dhe harmonizim institucional.
Ilustrim praktik: Siç vepron sot Boshti Nordik (Norvegji-Suedi-Finlandë) në fushën e sigurisë, edhe hapësira shqiptare mund të funksionojë si njësi strategjike brenda NATO-s, pa ndryshuar kufij dhe pa krijuar tensione.

VI. Hapësira shqiptare si nyje e sigurisë euro-atlantike

Ballkani Perëndimor po kalon nga zonë tranzicioni në front të sigurisë evropiane. Në këtë realitet, shqiptarët përfaqësojnë: elementin më pro-perëndimor, faktor stabilizues ndër-etnik, dhe partner të besueshëm të ShBA-së.
Ligji amerikan e pozicionon këtë hapësirë jo si problem, por si zgjidhje strategjike për rajonin.

VII. Dimensioni historik: drejt korrigjimit funksional të padrejtësive

Pa hyrë në narrativa revizioniste, rendi i ri ndërkombëtar pranon se stabiliteti nuk ndërtohet mbi padrejtësi funksionale. Konsolidimi i hapësirës shqiptare përfaqëson një korrigjim funksional, jo territorial, të padrejtësive historike.

VIII. Nga mbijetesa drejt rolit strategjik

Ligji i ShBA-së për Sigurinë në Ballkan dhe Evropë është më shumë se akt ligjor: ai është platformë strategjike e rendit të ri ndërkombëtar. Brenda kësaj platforme, hapësira shqiptare ka potencialin të shndërrohet në: bosht stabiliteti, garantues sigurie, dhe partner kyç transatlantik.
Ky proces nuk është projekt emocional apo ideologjik, por domosdoshmëri strategjike e shekullit XXI, në përputhje të plotë me të drejtën ndërkombëtare dhe interesat e paqes globale.