(Merxhan Avdyli, personalitet me tę cilin duhet të krenohet komuna e Vitisë, Anamorava dhe tutje…)

Ismet Rashiti

Figura e Prof. Dr. Merxhan Avdylit nga Sadovina e Jerlive e Vitisë është e shumëfishtë dhe e pasur. Ai nuk është thjesht poet, kritik letrar apo publicist, por një personalitet që i bashkon në një të vetme dashurinë për atdheun, për letërsinë dhe për arsimimin e brezave. Vepra e tij, e përhapur në poezi, studime dhe antologji, ngjan me një urë që lidh të kaluarën historike e kulturore me të tashmen dhe të ardhmen e kombit.
Në planin atdhetar, Avdyli përfaqëson poetin e angazhuar. Përvoja e tij në vitet ’80, kur përballoi burgun për shkak të aktivitetit studentor, si njëri ndër udhëheqësit e demonstratave historike të vitit 1981, i jep krijimtarisë së tij një peshë të veçantë. Poezia e tij është e mbushur me simbolikë të lirisë, me metafora të qëndresës dhe me një frymë që kurrë nuk i largohet identitetit shqiptar. Ai dëshmon se fjala mund të bëhet armë e fortë sa edhe pushka, dhe se një komb ruhet përmes kujtesës dhe fjalës së shkruar.
Në planin letrar, Merxhan Avdyli është i gjithanshëm: poet, eseist, studiues dhe kritik. Përmbledhjet e tij poetike, si “Asgjë si atëherë”, shfaqin një univers ku miti, historia dhe përditshmëria gërshetohen. Poezia e tij nuk është vetëm lirike, por edhe meditative, e mbushur me imazhe dhe figura që e bëjnë lexuesin të ndalet e të reflektojë. Një dimension i rëndësishëm është edhe puna e tij akademike: doktoratura mbi poezinë e Ismail Kadaresë tregon prirjen e tij për analizë të thellë dhe për të kuptuar estetikën e letrave shqipe. Kështu, Dr. Avdyli nuk mbetet vetëm krijues, por edhe studiues që i jep letërsisë një dimension kritik e shkencor.
Në planin arsimor, ai është mësues dhe profesor që ka ditur të përçojë te brezat e rinj dashurinë për gjuhën dhe letërsinë shqipe. Vepra e tij shkon përtej katedrës: me antologjinë “Diell në sytë e saj”, ai bëri një homazh të madh për gruan, duke përmbledhur 152 poetë shqiptarë nga rilindasit deri te bashkëkohësit. Kjo tregon vizionin e tij arsimor: ta paraqesë letërsinë si pasuri kolektive, si dritë që duhet ndarë me të tjerët.
Në fund, figura e Merxhan Avdylit del si një shembull i përbashkimit të tri shtyllave themelore: atdhedashurisë, letërsisë dhe arsimit. Ai është dëshmi se fjala ka forcë për të mbajtur gjallë kujtesën, për të ndërtuar vetëdijen dhe për të ushqyer shpirtin e kombit. Në këtë kuptim, veprimtaria e tij është një udhërrëfim për të gjithë ata që besojnë se kultura dhe arsimi janë themele të lirisë dhe identitetit kombëtar.