Rastet e vdekjeve në vendet e punës janë shqetësuese për çdo vit në vendin tonë. Kjo po ndodh më së shumti në sektorin e ndërtimtarisë. Deri në muajin tetor të këtij viti sipas Sindikatës së Punëtorëve të Sektorit Privat 26 punëtorë kanë gjetur vdekjen në vendin e punës, e qindra të tjerë të lënduar – brenda një viti.

Për shkak të kushteve të rënda ekonomike shumë punëtorë, ndonëse të pakualifikuar për punën që e bëjnë detyrohen që të punojnë në kushte skajshmërisht të rrezikshme për jetën, pa pasur fare siguri dhe pa u kompensuar familjet për humbje të jetës.

Kushtet jo të favorshme në punë, mungesa e mjeteve të duhura për punë, problemet me sigurime shëndetësore, pagat e ulëta janë vetëm disa nga hallet, me të cilat po përballen punëtorët në Kosovë dhe kjo në fund po kushton edhe me humbjen e jetës së punëtorit.

Punëtorët e sektorit privat vazhdojnë të jenë më të diskriminuarit në tregun e punës. Për të ndryshuar kjo gjendje janë ndërmarrë disa hapa nga institucionet por, që nuk po konsiderohen të mjaftueshme.

Andaj, siguria e punëtorëve në Kosovë është një temë shumë e rëndësishme që lidhet drejtpërdrejt me të drejtat e njeriut, zhvillimin ekonomik dhe cilësinë e jetës.

Në këtë drejtim po jap një përmbledhje të gjendjes dhe elementeve kryesore që e përbëjnë këtë fushë:

Korniza ligjore

Në Kosovë, siguria dhe shëndeti në punë rregullohen kryesisht nga: Ligji Nr. 04/L-161 për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë (2013). Ky ligj përcakton detyrimet e punëdhënësve për të garantuar kushte të sigurta pune, për të kryer vlerësime të rrezikut, për të ofruar pajisje mbrojtëse dhe për të trajnuar punëtorët.

Ligji i Punës Nr. 03/L-212

Përcakton të drejtat dhe detyrimet e përgjithshme të punëtorëve dhe punëdhënësve, përfshirë pushimet mjekësore, orarin e punës, dhe kompensimet për lëndime në punë.

Inspektorati i Punës

Është organi përgjegjës për monitorimin e zbatimit të ligjit dhe për shqiptimin e gjobave ndaj punëdhënësve që nuk i respektojnë standardet e sigurisë.

Gjendja aktuale

Megjithëse ligjet ekzistojnë, zbatimi praktik shpesh mbetet problematik. Disa nga sfidat kryesore janë: Mungesa e inspektimeve të rregullta për shkak të numrit të vogël të inspektorëve dhe burimeve të kufizuara; Pajisje të pamjaftueshme mbrojtëse në sektorët e ndërtimtarisë, minierave dhe prodhimit; Mospasja e trajnimeve të detyrueshme për siguri në punë; Mosraportimi i aksidenteve në punë, për shkak të frikës nga humbja e vendit të punës ose mungesës së besimit në institucionet përkatëse.

Statistika (deri në vitin 2024, sipas burimeve publike)

Numri i aksidenteve në punë në Kosovë është në rritje, veçanërisht në ndërtimtari. Mbi 60% e bizneseve të vogla nuk kanë plan të shkruar për siguri dhe shëndet në punë. Rreth 1/3 e punëtorëve deklarojnë se nuk kanë marrë asnjë trajnim për sigurinë në punë.

Masa për përmirësim

Për të përmirësuar sigurinë e punëtorëve në Kosovë, duhet të ndërmerren hapa në forcimin e Inspektoratit të Punës – me më shumë staf dhe burime, zbatimi i detyrueshëm i trajnimeve për siguri në çdo vend pune, fushata ndërgjegjësuese për punëtorët dhe punëdhënësit, përfshirja e sindikatave në monitorim dhe raportim të rasteve të shkeljeve dhe krijimi i një Fondi për ata që e pësojnë dhe familjet e tyre. Prandaj duhet dënime ndaj kompanive që shkelin ligjin dhe të rritet vëmendja institucionale që nënkupton zbatim të Ligjit të Punës.