Tensionet po rriten në majë të botës, ndërsa fuqitë globale rivalizojnë për kontrollin e një prej rajoneve më strategjike dhe të pasura me burime të planetit. Ajo që dikur ishte një zonë me “tension të ulët” po shndërrohet me shpejtësi në një arenë për konkurrencë gjeopolitike, me SHBA-në, Rusinë dhe Kinën që luajnë një rol kyç.

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, ka shprehur vazhdimisht dëshirën për të kontrolluar Groenlandën, duke theksuar rëndësinë e saj për “qëllime të sigurisë kombëtare”. Kjo ambicie rrjedh nga historia e Luftës së Ftohtë, kur Arktiku shërbeu si rruga më e shkurtër për armët bërthamore drejt objektivave. Baza ushtarake amerikane në Thule (tani Baza Hapësinore Pituffik) në veri të Groenlandës, me radarin e saj gjigant, mbetet thelbësore për Sistemin e Paralajmërimit të Hershëm të Raketave Balistike të Amerikës (BMEWS).

Potenciali i Groenlandës si një bazë operative e avancuar, si për mbrojtje ashtu edhe për sulm, e bën atë një “pronë të lakmueshme” dhe “sigurim fizik për atdheun amerikan”, sipas Dr. Elizabeth Buchanan.

ë “demonstrojë fuqinë e saj përmes sjelljes agresive dhe kërcënuese”, duke rritur “rrezikun e përshkallëzimit”. Ishujt Svalbard, ku Norvegjia ka kontroll por Rusia ka të drejta veprimi, janë një tjetër pikë e mundshme konflikti.

Roli i mbretërisë së bashkuar dhe “hendeku GIUK”

Mbretëria e Bashkuar, megjithëse jo zyrtarisht një fuqi arktike, po rrit përfshirjen e saj, pjesërisht për t’iu kundërvënë Rusisë. Kjo lidhet me rëndësinë historike dhe strategjike të “hendekut GIUK” (midis Groenlandës, Islandës dhe Mbretërisë së Bashkuar), një pikë kalimi thelbësore për flotën ruse të nëndetëseve drejt Atlantikut. Sekretari i Jashtëm i Mbretërisë së Bashkuar, David Lammy, vizitoi Arktikun dhe njoftoi një skemë të re bashkëpunimi me Islandën për të përdorur inteligjencën artificiale për të monitoruar “aktivitetin armiqësor” rus.

Megjithatë, raportet parlamentare shprehin shqetësime për “asetet e pamjaftueshme ushtarake kyçe” të Mbretërisë së Bashkuar në rajon. Ndërsa Britania kërkon një rol më të madh, titujt e mediave që sugjerojnë një plan për t’i “mohuar Rusisë kontrollin e Arktikut” mund të acarojnë Moskën, e cila është thellësisht rezistente ndaj militarizimit të rajonit nga të tjerët.

“Rruga polare e mëndafshit” dhe ambiguiteti kinez

Ndryshimet klimatike po hapin rrugë të reja detare në Arktik, duke ofruar akses në minerale dhe zona peshkimi. Kjo ka sjellë në skenë edhe Kinën, e cila e quan veten një shtet “pranë Arktikut” dhe po bëhet gjithnjë e më aktive. Për Pekinin, një “Rrugë polare e mëndafshit” ofron një rrugë tregtare më të shpejtë dhe potencialisht më të sigurt se Kanali i Suezit. Kina ka zgjeruar flotën e saj të akullthyesve dhe ka kryer patrullime të përbashkëta me Rusinë.

Megjithatë, ndikimi në rritje kinez shqetëson Uashingtonin, ndërsa vetë Rusia është nervoze për zgjerimin kinez në atë që e sheh si oborrin e saj të shtëpisë. Dokumentet e rrjedhura të Shërbimit të Sigurisë rus kanë zbuluar shqetësime se spiunët kinezë po kryejnë spiunazh në Arktik nën maskën e firmave minerare dhe kërkimeve akademike.

Rritja e spiunazhit dhe tensionet midis aleatëve

Arktiku ka qenë historikisht një rajon i rëndësishëm për mbledhjen e inteligjencës. Spiunazhi është në rritje, me raste si arrestimi i një spiuni të dyshuar rus në Norvegji në vitin 2022. Edhe SHBA-ja ka rritur përpjekjet e saj për mbledhjen e të dhënave të inteligjencës në Groenlandë, duke shkaktuar zemërim në Danimarkë, një aleate e NATO-s.

“Nuk mund të spiunosh kundër një aleati,” deklaroi kryeministri danez.

Për vendet evropiane, këto tensione në rritje me Rusinë, si dhe besueshmëria e partnerit amerikan, po nxisin një debat mbi mënyrën më të mirë për të reaguar. Ndërsa disa kombe mund të favorizojnë rritjen e bashkëpunimit ushtarak, të tjerat kanë frikë se kjo mund ta përshkallëzojë më tej situatën. Epoka e “Veriut të Epërm, tensionit të ulët” po mbaron, duke i lënë vendin një gare armatimesh në Arktik.