Nga Silvia Morosi, Corriere della Sera

Një nga tekstet e “Bella Ciao” u shkrua, në italisht, në një nga fishekët e pashfryrë të përdorur nga vrasësi i dyshuar i Charlie Kirk, siç u raportua nga autoritetet amerikane në një konferencë për shtyp. Por a jemi të sigurt se vrasësi e dinte vërtet kuptimin pas kësaj kënge dhe nuk e përdori atë si një slogan “të thjeshtë” proteste? Lindin disa dyshime.

I njohur si himni i revoltës së partizanëve italianë kundër pushtuesve nazistë dhe aleatëve të tyre gjatë Luftës së Dytë Botërore, me kalimin e viteve është përhapur në të gjithë botën, duke humbur lidhjen e tij historike dhe shpesh politike me këngën e lamtumirës për të dashurit para se të niseshin për në betejë.

“Bella Ciao” u këndua, për shembull, nga luftëtaret kurde të Kobanit, të cilat mbrojtën tokën e tyre nga Daesh; Nga lëvizja Occupy Wall Street në protestat e tetorit 2011; te demonstratat anti-Erdogan në sheshin Taksim të Stambollit në vitin 2013; nga lëvizja Sardele te lëvizja Fridays for Future. Pa përmendur ata që e ripërdorën atë si një simbol shprese gjatë përhapjes së Covid. Dhe, kohët e fundit, u bë pjesë e kolonës zanore të serialit televiziv Money Heist, u ripërdor në thirrjet në stadium (dhe si një tallje nga tifozët e Bayer Leverkusen gjatë fitores së tyre në Europa League ndaj Romës në vitin 2024), dhe u përdor si muzikë sfondi për videot e ripostuara në TikTok, me rimiksime të reja që kombinojnë ska dhe tekno.

Dhe të mos harrojmë entuziastët e lojërave video, si Tyler Robinson, 22-vjeçari i arrestuar për vrasjen e Kirk: në episodet e Far Cry, melodia bëhet himni i rebelëve që luftojnë kundër diktatorit. Megjithatë, origjina e këngës humbet në kohë dhe mbetet e pasigurt sot: disa historianë të këngës italiane kanë identifikuar ndikime nga këngët e punës së kositësve të orizit në tekst, të tjerë e gjurmojnë atë në Francën e shekullit të 16-të, dhe të tjerë gjejnë ndikime jidish.

Shumë theksojnë se si tema e “Fior di Tomba”, gjithashtu e dashur për Sepolcri të Ugo Foscolo-s, është gjithashtu e fortë në strukturën e tekstit. U kujton atyre që kalojnë pranë një varri me një lule se dikush që vdiq për dashuri ose “për liri” është varrosur atje.

Filmi dokumentar Bella Ciao (2021), i sponsorizuar nga ANPI dhe i drejtuar nga Andrea Vogt, na çon në një udhëtim nëpër kohë për të zbuluar shtresat muzikore të një partiture misterioze që është evoluar dhe transformuar për t’u bërë kënga më e popullarizuar e protestës në sheshe dhe rrugë anembanë botës. Videoja kujton se si partizanët e Brigadës Maiella (Abruzzo) dhe Brigadës Garibaldi (Marche) luajtën një rol kyç në përhapjen e këtij versioni “historik” dhe antifashist të këngës, i pari që kombinoi meloditë tradicionale me tekste të reja patriotike.

Pas Çlirimit, versioni zyrtar partizan i Bella Ciao u prezantua në Pragë në vitin 1947 në Festivalin e parë Botëror të Rinisë Demokratike. Ishte Fausto Amodei, kantautor dhe muzikolog, i cili e ripunoi, transkriptoi dhe mbrojti të drejtat e autorit për herë të parë versionin partizan në vitin 1963. Ajo që është e sigurt është se, pasi u ringjall me kalimin e viteve, “Bella Ciao” tani është shndërruar nga një himn i Rezistencës në një këngë tubimi për brezat e rinj, madje e kënduar në Ukrainë si një himn kundër shtypësit.

Dhe se, në një kohë kur ka gjithnjë e më pak dëshmitarë të mbijetuar të Rezistencës, ajo është shfrytëzuar, ndër të tjera, nga një aktivist i ri amerikan i pavetëdijshëm për rëndësinë e saj historike.