Nga Raya Jalabi , Financial Times

Toga e Ahmedit filloi të shkrihej dhjetorin e kaluar pasi kuptoi se rebelët islamistë, për të cilët kishin frikë prej kohësh, kishin pushtuar kryeqytetin sirian dhe kishin rrëzuar diktatorin Bashar al-Assad.

Duke pasur frikë se do të torturohej dhe do të vritej nëse do të shihej me uniformë, ai u zhvesh dhe bëri atë që bënte gjithmonë gjatë kohërave stresuese në ushtri: ai piu një cigare dhe bastisi rezervën e tij të drogës për gjysmën e një pilule të vogël të bardhë captagon, një stimulues që krijon shumë varësi, i ngjashëm me amfetaminën.

“Më dha shpërthimin e energjisë që më duhej për të ecur disa orë për të shkuar në shtëpi. Gjithashtu më dha guximin – ose, në fakt, iluzionin – të mendoja se mund të luftoja kundër çdo rebeli nëse do të më duhej,” tha Ahmedi, një pseudonim, me një të qeshur ironike. “Nuk kam qenë kurrë kaq mirënjohës për drogën në të gjithë jetën time”.

Nuk kishte mungesë të captagonit nën sundimin e Assadit, i cili gjatë luftës civile 14-vjeçare e financoi regjimin e tij me një industri prej 5 miliardë dollarësh në vit që e shndërroi Sirinë në një nga shtetet më të narko-prodhuara në botë.

Por, ndërsa Ahmedi ende pi ndonjë ilaç herë pas here në klubet e natës në Damask, Siria që nga ajo ditë dhjetori ka parë një përmbysje të habitshme: një luftë gjithëpërfshirëse kundër drogës, ndërsa Presidenti i ri Ahmed al-Sharaa kërkon të shpërbëjë perandorinë që la Assadi pas.

“Siria u bë një fabrikë e madhe për captagonin”, deklaroi Sharaa në Xhaminë Umajad të Damaskut pasi mori pushtetin. “Dhe sot Siria po pastrohet prej tij, me hirin e Zotit të Plotfuqishëm”.

Rezultatet kanë qenë të shpejta. Prodhimi dhe trafikimi kanë rënë deri në 80 për qind, sipas tregtarëve të drogës, zbatimit të ligjit, zyrtarëve të qeverisë rajonale dhe studiuesve, ndërsa autoritetet shkatërruan laboratorët e captagonit në ish-fortesat e regjimit dhe shkatërruan miliona pilula.

Por, siç kanë mësuar qeveritë reformiste në Amerikën Latine dhe gjetkë – dhe qeveria me burime të pamjaftueshme e Sharaa-s po e zbulon – fillimi i një lufte kundër drogës është më i lehtë sesa fitimi i saj.

Ndërsa prodhimi në shkallë industriale është ngadalësuar, prodhuesit, kontrabandistët dhe shpërndarësit kanë luftuar kundër, duke shmangur arrestimin, duke u përleshur me autoritetet dhe duke shfrytëzuar boshllëqet e pushtetit, ndërsa qeveria e re përpiqet të konsolidojë kontrollin në të gjithë zonat e thella të vendit të përçarë.

Kërkesa gjithashtu nuk ka rënë askund. Versionet e lira të captagonit, ende të disponueshme pavarësisht mungesave në rritje të furnizimit, mund të shiten për rreth 30 cent për pilulë në Damask, ndërsa versionet me cilësi më të lartë mund të shiten rreth 30 herë më shumë në Jordani, Arabinë Saudite ose Emiratet e Bashkuara Arabe.

“Pas rënies së regjimit të Assadit, kishte një pritje midis disa – madje edhe deklaratave – se tregtia e kaptagonit kishte ‘mbaruar’,” tha Caroline Rose, e cila drejton Projektin e Tregtisë së Captagonit nga Instituti New Lines, një grup mendimtarësh. “Por nëse tetë muajt e fundit në Sirinë pas regjimit kanë provuar diçka, është se kjo tregti e paligjshme e drogës është larg të qenit e mbaruar”.

Captagoni u prodhua për herë të parë nga një kompani farmaceutike gjermane në vitet 1960 për të trajtuar gjendje të tilla si depresioni.

Që prej kohësh i ndaluar, ai u përhap në Lindjen e Mesme, i përdorur në shtetet arabe të Gjirit nga festuesit ose punëtorët me turne, përpara se të gjente rrugën drejt fushave të betejës së Sirisë, ku intensiteti i tij euforik ushqente luftëtarët për ditë të tëra.

Për regjimin e Assadit, të dobësuar nga sanksionet dhe konflikti, kjo krijoi një mundësi. Pjesërisht falë industrisë farmaceutike dhe aksesit në Mesdhe, Siria u bë një qendër rajonale, me regjimin që siguronte importe të lehta të lëndëve të para dhe imunitet efektiv për prodhuesit.

Assadi, të afërmit dhe bashkëpunëtorët e tij e thelluan përfshirjen e tyre. Vëllai i ish-presidentit, Maher, i cili drejtoi Divizionin e Katërt të ushtrisë siriane, i njohur për brutalitetin e tij, ishte kryesisht përgjegjës për rrjedhat e paligjshme të të ardhurave për të financuar përpjekjet e luftës.

Ahmed tha se lidhjet e regjimit me captagonin ishin aq të thella saqë tregtia ishte e përhapur në ushtri dhe milicitë pro-Assad. Kur nuk u shisnin ushtarëve, tha ai, oficerët komandues do të ofronin pilula falas ose do të lyenin çajin dhe ëmbëlsirat e tyre me captagon përpara operacioneve, ose për të ndihmuar ushtarët që jetonin me racione të pakta për të larguar urinë.

Fluksi i pandërprerë i drogës nga Siria nën sundimin e Assadit i zemëroi fqinjët e tij, veçanërisht shtetet arabe të Gjirit, të cilat u ankuan për ndikimin dëmtues të captagonit në shoqëritë e tyre. Tabletat e prodhuara në Siri u shfaqën kudo, nga festimet e Riadit deri në portet evropiane, me dërgesa të sekuestruara deri në Hong Kong dhe Venezuelë.

Për Sharaa-n dhe ish-lëvizjen e tij rebele Hayat Tahrir al-Sham – islamistë që kundërshtonin ideologjikisht drogën dhe atë që e shihnin si falimentimin moral të regjimit – goditja ishte si një detyrë ashtu edhe një mjet për të përmirësuar pozicionin e Sirisë.

Autoritetet e reja dhe forcat e tyre të sapolindura kundër narkotikëve kanë kryer bastisje të publikuara gjerësisht në të gjithë vendin.

Që nga dhjetori, ata kanë zbuluar objekte prodhimi në shkallë industriale të lidhura me regjimin e mëparshëm dhe familjen e parë, si aeroporti ushtarak Mezzeh në Damask dhe vila në pronësi të Maher dhe njerëzve të tij të parë.

Autoritetet sekuestruan më shumë se 200 milionë pilula midis janarit dhe gushtit 2025, sipas projektit captagon të New Lines, 20 herë më shumë se sasia që forcat e Assadit sekuestruan në të gjithë vitin 2024.

Njësitë, të cilat mund të përfshijnë oficerë që punonin në luftën kundër narkotikëve nën Assadin, si dhe rekrutë të rinj, tani operojnë në të gjithë vendin, veçanërisht në zonat kufitare pranë Libanit, Jordanisë ose Irakut.

Ahmed përshkroi se si tregtari i tij kryesor në Damask u arrestua së fundmi nga një fqinj, një ish-rebel i shndërruar në zyrtar kundër narkotikëve, i cili u kthye në Damask në dhjetor.

“Pasi fillimisht e la të lirë me disa paralajmërime, rebeli përfundimisht bastisi apartamentin e tregtarit”, tha Ahmedi, “e nxori jashtë në oborrin e ndërtesës të prangosur, e detyroi të ulej në gjunjë i rrethuar nga qese me drogë dhe e poshtëroi para të gjithë fqinjëve, përpara se ta çonte në burg”.

Grushti më i madh i forcave të reja ndodhi në qershor, kur oficerët sirianë joshën Wassim al-Assad-in, kushëririn e ish-presidentit, i cili u vu nën sanksione ndërkombëtare për rolin e tij në tregti, të kthehej në Siri në një operacion të ashpër.

Duke u kthyer nga Libani, ku ishte strehuar nga grupi militant Hezbollah, Wassim u arrestua duke u përpjekur të merrte grumbuj parash dhe shufra ari të fshehura pranë kufirit, thanë zyrtarët sirianë të sigurisë.

Megjithatë, në Siri si gjetkë, baronët e drogës shpesh janë një hap përpara.

Njësitë e reja kundër narkotikëve janë përleshur me besnikët e regjimit dhe njerëz me lidhje me Hezbollahun dhe grupet e milicisë të mbështetura nga Irani, të cilët duan të ruajnë terrenin e tyre në tregti.

Sipas një zyrtari të ministrisë së brendshme në provincën lindore Deir Ezzor, kërcënimi kryesor i sigurisë nuk janë më militantët e ISIS, por milicitë shiite irakiane që ende operojnë rrjete captagon në të dy anët e kufirit.

“Në çdo strukturë captagon që ne shkatërrojmë, po gjejmë kaq shumë armë,” tha ai.

Në një cep të pluhurosur të provincës jugore Sweida, një distancë të shkurtër nga kufiri jordanez, rrjetet kriminale të hershme të lidhura me regjimin e Asadit ose fiset arabe beduine e kanë mbajtur tregtinë në vazhdim.

Trafikantët kanë mbijetuar pjesërisht sepse veprojnë në rajone – përfshirë verilindjen e kontrolluar nga kurdët – ku qeveria e re nuk ka qenë në gjendje të marrë kontrollin, me forcat e Sharaa-s të detyruara së fundmi të tërhiqen nga Sweida pas përleshjeve sektare.

Dronë të vegjël komercialë, raketa të zbrazura nga eksplozivët dhe më vonë balona të telekomanduara – të gjitha të ngarkuara me pilula – fluturojnë përtej kufirit drejt Jordanisë, nga ku përmbajtja e tyre shitet në shtetet arabe të Gjirit.

Disa dërgesa kapen dhe vendasit thonë se ka shumë më pak përpjekje për trafikim sesa ka pasur më parë. “Më parë shihnim dhjetëra makina që kalonin nëpër fshatin tonë të qetë dhe 10 përpjekje në ditë”, tha një banor i zonës kufitare. “Tani mund të kalojmë dy ose tre ditë pa parë asnjë përpjekje të vetme”.

Por nuk është e vështirë të rekrutosh kontrabandistë në Sweida, ku vendet e punës janë të pakta dhe varfëria është e përhapur, thonë kontrabandistët. Të rinjtë joshen me oferta për të fituar mijëra dollarë duke mbajtur një qese me 25-30 kg captagon, me vlerë të paktën 25 mijë dollarë, përtej kufirit.

Disa roje kufitare në Siri – të njohura se janë paguar për të lejuar tregtinë – kanë mbetur në vend për shkak të mungesës së personelit, sipas kontrabandistëve, zyrtarëve të zbatimit të ligjit dhe analistëve.

“Ne do të dinim se cilët roje kufitare ishin të përfshirë në këtë dhe do të siguroheshim që të merreshim vetëm me ta”, tha një ish-kontrabandist. “Të njëjtët djem ende po mbyllin një sy”.

Ndërsa autoritetet mund të pastrojnë përfundimisht radhët e tyre nga ushtarë dhe oficerë të korruptuar, joshja e pasurimit të shpejtë mund të tërheqë edhe rekrutë të rinj.

Një oficer i fshehtë në forcat kundër narkotikëve në Qalamoun, një zonë kufitare me Libanin, tha se ata kishin luftuar për muaj të tërë për të hetuar një nga tregtarët më të mëdhenj të njohur që zhvendosi laboratorët në Liban, por ende operonte rrugë kontrabande përmes Sirisë.

Përfundimisht, ai filloi të dyshonte se oficerët brenda njësisë së tij po luanin një lojë të dyfishtë. “Nuk mund t’i afrohemi,” tha oficeri. “Ai e di kur do të vijnë bastisjet… Disa njerëz në njësinë tonë duhet ta paralajmërojnë”.

Përballë një tregtie të rrënjosur, kontrabandistët dhe vendasit u thanë autoriteteve të FT se ishin kthyer në metoda gjithnjë e më të ashpra, me një zyrtar jordanez që tha se vendi do të përdorë forcë “proporcionale dhe joproporcionale” për të sprapsur tregtinë.

“Ata nuk na vrisnin kurrë, por tani, ata do të qëllojnë ndaj kujtdo që i afrohet kufirit natën,” tha ish-kontrabandisti për rojet kufitare jordaneze.

Në fund të fundit, larg kufijve, sirianët ende po përballen me kostot e perandorisë së drogës së Assadit.

Vendi ka vetëm katër qendra trajtimi për varësinë. Spitalet kryesisht ofrojnë vetëm një periudhë të vogël tërheqjeje dy-javore, pa asnjë program rehabilitimi.

Nuk është “as afër për të trajtuar shkallën e problemit në Siri”, tha Dr. Ghamdi Faral, drejtori i spitalit Ibn Rushd, i cili strehon një qendër varësie në Damask. “Por shteti mezi mund ta përballojë këtë në gjendjen aktuale.”

Ghamdi tha se, me mungesën e captagonit që rrit çmimet në të gjithë vendin, shumë përdorues ishin drejtuar drejt zëvendësuesve më të lirë dhe më të rrezikshëm, siç është metamfetamina kristalore.

Kjo përfshin Ahmedin, përdorimi i të cilit i metamfetaminës kristalore çoi në zëvendësimin e disa dhëmbëve. Ndërsa efekti i lartë ishte më intensiv, ai do të preferonte të vazhdonte me captagonin – të cilin tani e përdor për të festuar sesa për të mbijetuar rekrutimin ushtarak – ndërsa ende mund ta marrë atë.

“Mesazhi është i qartë: nuk ka tolerancë për drogën në Sirinë e re”, tha Ahmedi. “Por pas gjithçkaje që kemi kaluar, kjo nuk mjafton për të na ndaluar”.