Autor: Lirim Gashi

Helmut Schmidt ishte një fenomen unik në politikën gjermane – jo vetëm për shkak të gjuhës së tij therëse si thikë, të cilën gjermanët e donin dhe me respekt e quanin “Schnauze”, por edhe sepse ai i formulonte fjalitë e tij shkurt, me drejtim të qartë dhe me një epilog të prerë, që njëkohësisht kishin një tingull magjepsës e enigmatik. Kështu, ato zgjonin uri dhe dëshirë për më shumë.

Ai nuk i mahniste vetëm bashkëbiseduesit e tij, por i bënte edhe producentët dhe moderatorët më të mirë të emisioneve politike ta ndiqnin si gjah – dhe ata ia plotësonin aq shumë dëshirat, saqë vetëm atij i lejohej të pinte duhan në studio televizive.

Ai do të mbahet mend si i vetmi aristokrat i lartë qytetar i shkollës socialdemokrate të Hamburgut, që nuk lejonte askënd ta thërriste me “ti”, por vetëm me “ju”, sepse vetëm shumë pak njerëz i lejonte të hynin në botën e tij të brendshme.

Helmut Schmidt është një nga ato figura që nuk shpjegohen, por ndihen. Ai nuk ishte vetëm një politikan i Gjermanisë së pasluftës – ai ishte një mendje kirurgjikisht e ftohtë, një gjuhë aq e mprehtë sa një bisturi, dhe një karakter që bashkonte disiplinën prusiane me kritikën hamburgase.

Cilësitë e tij të veçanta

Schmidt nuk e kishte luksin të ishte sentimentalist. Ai ishte produkt i Luftës së Dytë Botërore, i bombardimeve dhe i atij përjetimi tragjik që lind kur qytetërimi qëndron buzë greminës. Prej aty vinte edhe stili i tij: fjalia e shkurtër, e përmbledhur, e paprekshme, që nuk linte vend për iluzione. Për gjermanët, kjo ishte një melodi sigurie në një epokë pasigurie – prandaj nuk e mori rastësisht pseudonimin “Schnauze”.

Autoriteti i tij nuk bazohej në retorikë boshe, por në kompetencë. Shumë njerëz e kujtojnë me cigaren në dorë – të cilën e përdorte si instrument filozofik, si ritual përqendrimi e meditimi. Në fakt, ai ishte i vetmi që kishte privilegjin të pinte duhan në talkshow-t gjermane – një shenjë se shoqëria nuk e respektonte vetëm si politikan, por si institucion.

Pikëpamjet politike

Schmidt ishte realist deri në palcë. Ai nuk besonte në utopi – as në socializëm të pastër, as në kapitalizëm të pakufizuar. Ai mishëronte një socialdemokraci pragmatike, të ndërtuar mbi disiplinë financiare dhe përgjegjësi sociale. Për të, shteti nuk ishte lopë për t’u mjelë, por një mekanizëm që duhej menaxhuar seriozisht si një ndërmarrje kombëtare.

Ai ishte kancelari i krizave: kriza e naftës në vitet ’70, terrorizmi i RAF-it, recesioni i ekonomisë perëndimore. Në të gjitha këto, Schmidt tregoi se guximi nuk qëndron në premtimin e mrekullive, por në marrjen e vendimeve të dhimbshme, të cilat shpesh nuk sjellin vota, por shpëtojnë shtetin.

Pikëpamjet filozofike dhe morale

Filozofia e Schmidt lidhej me një etikë të detyrës. Ai ishte kantian në zemër: njeriu duhet të veprojë në atë mënyrë, që maksimja e tij të mund të bëhet ligj i përgjithshëm. Ai i përçmonte politikanët që predikonin moral, por në realitet bënin marrëveshje të pista. Për të, morali ishte përgjegjësi konkrete, jo parullë.

Shpesh shprehte hapur skepticizmin ndaj religjionit – jo si armik i besimit, por si njeri i arsyes që e kishte parë botën të shkatërrohej nga fanatizmi. Megjithatë, ai kishte një spiritualitet të heshtur: respekt për jetën, të vërtetën dhe përgjegjësinë e njeriut ndaj historisë.

Pikëpamjet diplomatike

Schmidt ishte europian i bindur, por jo romantik. Ai e dinte se Evropa nuk mund të ishte vetëm ëndërr e bukur, por një arkitekturë e bazuar në kompromis dhe forcë. Ai luftoi fuqishëm për integrim më të thellë monetar dhe e pa qartë rrezikun e varësisë nga SHBA në çështje sigurie. Me Henry Kissinger e lidhi një respekt reciprok: dy realistë që flisnin gjuhën e fuqisë, jo të iluzioneve.

Përballë Bashkimit Sovjetik ai ishte i ashpër, por pa retorikë boshe. Për të, siguria bazohej mbi ekuilibrin e tmerrit. Një filozofi e ftohtë, por funksionale, në një botë bërthamore.

Pikëpamjet ekonomike

Schmidt ishte një apostull i stabilitetit financiar. Fjalia e tij më e famshme ishte: “Më mirë pak inflacion se shumë papunësi.” Ai e kuptonte se ekonomia nuk është shkencë abstrakte, por art i mbijetesës shoqërore. Politika e tij shpesh u kritikua si shumë konservatore brenda SPD-së, por historia tregoi: pa ato masa, Gjermania do të kishte rënë në kaos.

Arritjet

Përballimi i krizës së naftës dhe recesionit global.

Stabilizimi i ekonomisë gjermane në kohë të vështira.

Udhëheqja e Evropës drejt bashkëpunimit monetar më të fortë.

Lufta e pamëshirshme kundër terrorizmit të RAF-it pa shkelur kushtetutën.

Respekt ndërkombëtar si kancelar i qartë, i ftohtë dhe i besueshëm.

Dështimet

Nuk arriti t’i jepte SPD-së një vizion të përbashkët, sepse pragmatizmi i tij binte ndesh me ëndrrat e krahut të majtë.

U rrëzua nga partnerët e tij të koalicionit (FDP) – një dëshmi se politika nuk ia fal askujt aftësinë.

Shpesh u kritikua për mungesë “zemërgjerësie”, sepse nuk premtonte parajsë, por vetëm sakrifica.

Përmbledhje

Helmut Schmidt mbeti stoiku i shekullit XX: një njeri që politikën nuk e përdori si teatër, por për t’i parë realitetit në sy. Një aristokrat qytetar që respektonte formën, por gjithmonë mbronte përmbajtjen. Një filozof me cigare, një burrë shteti që fliste pak e saktë dhe që la pas një trashëgimi:

“Qëndroni me këmbë në tokë, edhe kur të tjerët fluturojnë mbi re. Sepse politika nuk është arti i ëndrrave, por i përgjegjësisë.”

Çfarë mund të mësojë Albin Kurti nga Schmidt

1. Gjuhë kirurgjikisht e qartë
Schmidt nuk fliste gjatë, por saktë. Fjalia e tij ishte “si një gjilpërë që shpohet në tru”.
Kurti shpesh mban fjalime të gjata me analiza filozofike komplekse. Është virtyt, por mund të pengojë, sepse publiku modern është i padurueshëm.
Mësimi: Thellësinë ta ruajë, por mesazhin ta paketojë në fjali të shkurtra, të qarta, të padiskutueshme.

2. Pragmatizëm racional
Schmidt ishte realist klasik: pa iluzione, por pa e shitur shpirtin. Në kriza merrte vendime të dhimbshme, edhe kur i shkaktonin dëm.
Kurti shpesh shihet si idealist i ngurtë. Në të vërtetë ai mbron parime, por ndonjëherë humb tokën praktike.
Mësimi: Të bëjë kompromis taktik, pa e tradhtuar parimin. Jo çdo betejë fitohet, por qëllimi është të fitohet lufta.

3. Arti i krizës
Schmidt u bë legjendar si kancelari i krizave: naftë, terrorizëm, inflacion. Ai e dinte se detyra e liderit është t’i japë shoqërisë ndjenjën e sigurisë, jo vetëm analiza.
Kosova jeton në krizë permanente: Serbia, veriu, presioni ndërkombëtar, opozita.
Mësimi: Gjithmonë të rrezatojë qetësi dhe kontroll – populli duhet të ndiejë se “kapiteni e mban timonin fort”, edhe kur stuhia tërbohet.

4. Eleganca e distancës
Schmidt kishte një autoritet aristokratik: askush s’mund ta thërriste me “ti”. Kjo distancë kulturore i siguronte respekt dhe e bënte të paprekshëm.
Kurti shpesh është “shumë afër” popullit – bukur, por nganjëherë e bën të zakonshëm.
Mësimi: Të ruajë një distancë simbolike, që liderin e bën institucion, jo vetëm figurë popullore.

5. Europianizëm i kthjellët
Schmidt ishte europian, por jo romantik: BE është interes, jo dashuri.
Kurti shpesh përplaset me BE, sepse e sheh si hipokrite (dhe shpesh ka të drejtë). Por diplomacia kërkon të kafshosh buzën pas buzëqeshjes.
Mësimi: Të shohë BE-në si Schmidt – si instrument interesash të përbashkëta, jo si ideal moral, por as si armik personal.

6. Moral pa patos
Schmidt kurrë nuk përdorte fjalë të mëdha për moralin; ai e jetonte atë si përgjegjësi konkrete.
Kurti shpesh flet me patos moral (drejtësi, dinjitet, liri) – frymëzuese, por ndonjëherë tingëllon si predikues.
Mësimi: Moralin ta tregojë me vepra, jo vetëm me fjalë. Vendimet e drejta flasin vetë.

7. Vetëpërmbajtje në pushtet
Schmidt nuk e përdori kurrë pushtetin për spektakël personal. Ai mbeti burrë shteti edhe pas dorëheqjes, çka e forcoi trashëgiminë e tij.
Rreziku i Kurtit: të kthehet në figurë polarizuese, ku çdo gjë lidhet me emrin e tij.
Mësimi: Të ndërtojë institucione më të forta se individi – vetëm kështu trashëgimia e tij mbijeton.

Përmbledhje

Nga Helmut Schmidt, Albin Kurti mund të mësojë artin e ekuilibrit:

të jetë realist pa e tradhtuar idealin,

të flasë shkurt e qartë pa humbur thellësinë,

të rrezatojë qetësi në krizë,

të ruajë distancë aristokratike,

të shohë Evropën si interes,

të jetojë moralin si përgjegjësi, jo si predikim,

dhe mbi të gjitha: të lërë pas institucione, jo vetëm kujtime.