Një ngjarje e rëndësishme në fushën e studimeve letrare dhe të kritikës bashkëkohore shqiptare është botimi i librit “Kodi i fjalës në poezinë e Jeton Kelmendit”, nën autorësinë e Prof. Dr. Zejnepe Alili Rexhepi. Ky vëllim studimor, i botuar në Bruksel dhe Prishtinë më 2025, paraqet një përmbledhje unike të analizave, vlerësimeve dhe eseve kritike kushtuar krijimtarisë së poetit të njohur Jeton Kelmendi, një prej figurave më të përkthyera dhe më të studiuara të poezisë moderne shqiptare.

Libri përfshin mendimet dhe analizat e 60 shkrimtarëve, poetëve dhe studiuesve nga vende të ndryshme të botës — ndër ta figura të njohura si Prof. Emeritus Ernesto Kahan (Izrael), Akad. Athanase Vantchev de Thracy (Francë), Prof. Dr. Lee Kuei-Shien (Tajvan), Prof. Dr. Giovanni Dotoli (Itali), Nicole Laurent-Catrice (Francë), Dante Maffia(Itali), Graciela Maturo (Argjentinë), Ion Deaconescu (Rumani), Erling Kittelsen (Norvegji), Maria do Sameiro Barroso (Portugali), Sabahudin Haxhialiç (Bosnjë e Hercegovinë), Prend Buzhala, Smail Smaka, Engjëll Berisha e shumë të tjerë. Këto figura përfaqësojnë pesë kontinente dhe një shumësi kulturash që janë bashkuar në një qëllim të përbashkët: të deshifrojnë universin poetik të Kelmendit dhe kodin e tij të fjalës.

Përmes këtij botimi, Prof. Dr. Zejnepe Alili Rexhepi sjell një sintezë të pasur akademike dhe shpirtërore, ku poezia e Jeton Kelmendit trajtohet si fenomen letrar global. Studiuesja analizon mënyrën se si fjala poetike e tij kalon përtej kufijve gjuhësorë dhe kulturorë, duke u bërë një urë mes Lindjes dhe Perëndimit, mes mitit dhe realitetit, mes shenjtës dhe tokësores. Vepra paraqet Kelmendin si poet të kujtesës dhe të shpresës, si zë që flet për dashurinë, luftën, identitetin dhe ekzistencën njerëzore me një thellësi filozofike e lirizëm të veçantë.

Në libër janë përfshirë dhjetëra studime në gjuhët përkatëse të autorëve, të përkthyera në shqip nga një ekip përkthyesish të njohur, mes tyre: Alfred Beka, Luan Rama, Albert Nikolla, Baki Ymeri, Engjëll I. Berisha, Anila Dahriu, Ilire Zajmi-Rugova, Agron Tufa e të tjerë. Kjo shumëgjuhësi i jep veprës një dimension ndërkombëtar dhe e bën atë një mozaik kulturor të rrallë në letrat shqipe.

“Kodi i fjalës në poezinë e Jeton Kelmendit” është një dëshmi e fuqishme e ndikimit të poezisë shqiptare në skenën letrare botërore. Kritikët e përfshirë e vlerësojnë Kelmendin si një nga poetët më përfaqësues të poezisë moderne europiane, duke e cilësuar “poetin e urave”, që lidh të kaluarën me të ardhmen, atdheun me universin dhe fjalën me heshtjen.

Botimi, nën kujdesin e shtëpisë botuese IWA Bogdani, është jo vetëm një nder për autorin Jeton Kelmendi, por edhe një kontribut madhor për kulturën dhe letërsinë shqipe në përgjithësi. Libri përbën një arkiv vlerësimesh ndërkombëtare për një poet që ka ditur të bëjë nga fjala një hapësirë të re të mendimit dhe ndjenjës, duke dëshmuar se poezia shqipe është pjesë organike e “weltliteratur”-ës botërore.

Autorët që kanë shkruar një, dy ose tri shirk

Prof. Emeritus Ernesto Kahan (Izrael)
Prof. Dr. Lee Kuei-shien (Tajvan)
Akademik Athanase Vantchev de Thracy (Francë)
Nicole Laurent-Catrice (Francë)
Prof. Dr. Giovanni Dotoli (Itali)
Dante Maffia (Itali)
Dr. Gaetano Appeso (Itali)
Dr. Saverio Sinopoli (President i Shoqatës Kulturore “Pablo Neruda”)
Alessandro Ramberti (Itali)
Claudia Piccinno (Itali)
Prof. Gustavo Vega Mansilla (Spanjë)
Julio Pavanetti (Uruguai / Spanjë)
Elisabetta Bagli (Itali)
Popely Lapiy – Caza (Kolumbi)
Balfour Hakak, Zipi Weiner (Izrael)
Daniel Revach
Prof. Dr. Hasan Erkek (Turqi)
Ricardo Rubio (Argjentinë)
Graciela Maturo (Argjentinë)
Ion Deaconescu (Rumani)
Jorge Oscar Bach (Argjentinë)
Susana Roberts (Argjentinë)
Erling Kittelsen (Norvegji)
Akademik Khazal Almajidi (Irak)
Prof. Dr. Ion Deaconescu (Rumani)
Prof. Dr. Nicolae Dabija (Moldavi)
Prof. Emeritus Ernesto Cohan
Dr. Rajdeep Chowdhury (Indi)
Pramila Khadun (Mauritani)
Suren Abrahamyan (Armeni)
Yolande Duque Vidal (Kanadë)
Craig Czury (SHBA)
Michela Primerano (Itali)
Maria Maraglia (Itali)
Stanislaw Stanić (Poloni)
Jerzy Parusyevski (Poloni)
Kristina Lenkovska (Poloni)
Dmitro Tchystiah (Ukrainë)
Mihai Firica (Rumani)
Millutin Xhuriçkoviç (Serbi)
Danica Stolliç (Serbi)
Trajko Ognenovski (Maqedoni e Veriut)
Sasho Obnenovski (Maqedoni e Veriut)
Prof. Dr. Miomir Milinkoviq (Serbi)
Sofija Kalleziç (Mali i Zi)
Memmed Ismayl (Azerbajxhan)
Maria do Sameiro Barroso (Portugali)
Luis Serrano (Portugali)
Tatyana Terebinova (Rusi)
Jozhe Brençiç (Slloveni)
Zdravo Odorçiç (Kroaci)
Sabahudin Haxhialiç (Bosnjë dhe Hercegovinë)
Prend Buzhala (Kosovë)
Shyqri Nimani (Kosovë)
Smail Smaka (Kosovë)
Violeta Allmuça (Shqipëri)
Engjëll Berisha (Kosovë)
Taner Gyçliturk (Kosovë)
Bujar Tafa (Kosovë)
Prof. Dr. Zejnepe Alili Rexhepi (Maqedoni e Veriut).