Shkruan: Nazmi Jusufi

Në kohën kur bota po përjeton transformime të thella politike, ekonomike e teknologjike, ne shqiptarët në të gjitha hapësirat ku jetojmi po përballem me një pyetje thelbësore: ku jemi sot si komb dhe si shoqëri?
A kemi arritur të ndërtojmë institucione funksionale, ekonomi të qëndrueshme dhe shoqëri demokratike, apo ende mbetemi të robëruar nga dobësitë e së kaluarës?

POLITIKA – shumë zhurmë, pak substancë

Në gjithë hapësirën shqiptare, politika vijon të dominohet nga përplasjet personale dhe interesat partiake. Në vend të ideve, shohim përplasje protagonizmi; në vend të programeve, retorikë boshe.
Klasa politike, në shumë raste, e ka humbur lidhjen me realitetin e qytetarëve. Diskutimet e rëndësishme për zhvillimin ekonomik, arsimin, teknologjinë apo shtetin ligjor shpesh mbeten në hije përballë betejave për pushtet. Mungon një vizion kombëtar i përbashkët që do t’i orientonte proceset politike drejt një të ardhmeje më të qëndrueshme.

EKONOMIA – potencial i madh, zhvillim i ngadalshëm

Shqiptarët janë ndër popujt më punëtorë e më dinamikë të rajonit, por kjo energji ende nuk është shndërruar në mirëqenie të qëndrueshme. Ekonomitë tona janë të brishta, të varura nga remitancat dhe sektori informal.
Mungesa e sundimit të ligjit, administrata e ngadaltë dhe korrupsioni i përhapur pengojnë investimet serioze. Ndërkohë, rinia po largohet masivisht, duke krijuar boshllëk në tregun e punës dhe dobësuar potencialin zhvillimor afatgjatë.
Megjithatë, nëse krijohen kushte për stabilitet, qeverisje të mirë dhe investime të mençura në prodhim e inovacion, shqiptarët mund të kthejnë emigrimin në përvojë dhe kapital zhvillimor.

DEMOKRACIA – në formë, por jo gjithmonë në përmbajtje

Në letër, kemi ndërtuar struktura demokratike: zgjedhje, institucione dhe ligje. Por shpesh mungon fryma e demokracisë së vërtetë – transparenca, përgjegjësia dhe llogaridhënia.
Media, që duhet të jetë pushteti i katërt, shpesh mbetet e varur nga interesat politike ose ekonomike. Liria e shprehjes është formale, por jo gjithmonë e mbrojtur në praktikë.
Demokracia jonë është ende e brishtë dhe varet nga ndërgjegjja qytetare dhe presioni i opinionit publik për qeverisje të ndershme dhe përgjegjëse.

ARSIMI – themeli që po lëkundet

Asnjë vend nuk mund të zhvillohet pa arsim cilësor. Fatkeqësisht, sistemi arsimor shqiptar po përballet me mungesë reformash të thella. Programet mësimore shpesh janë të vjetruara dhe të shkëputura nga kërkesat e tregut të punës.
Universitetet, në vend që të jenë qendra të dijes dhe mendimit kritik, shpesh janë kthyer në institucione rutinore me pak kërkim shkencor.
Megjithatë, brezi i ri shqiptar tregon aftësi të jashtëzakonshme dhe ambicie për të përparuar – ai ka nevojë vetëm për mundësi reale, mbështetje dhe meritokraci.

SHOQËRIA – mes modernitetit dhe krizës së vlerave

Shqiptarët jemi bërë më të hapur, më të arsimuar dhe më të lidhur me botën se kurrë më parë. Por me hapjen, kemi humbur edhe disa nga vlerat që na kanë mbajtur bashkë – solidaritetin, respektin, ndjenjën e përbashkësisë.
Individualizmi i tepruar, ndarjet politike e krahinore, si dhe mungesa e besimit te institucionet, po e zbehin unitetin shoqëror. Kemi fituar liri, por shpesh kemi humbur drejtim.

Dhe si përfundim i gjithë kësaj

Ne shqiptarët kemi kaluar periudha të vështira, por gjithmonë jemi ngritur. Sot kemi mundësi që kurrë më parë: njohuri, teknologji, lidhje me botën dhe energji njerëzore. Ajo që mungon është uniteti kombëtar dhe vullneti për t’u ngritur mbi interesat e ngushta.
E ardhmja jonë nuk do të ndërtohet nga të huajt – ajo varet nga ne vetë. Nëse duam një shtet të fortë, ekonomi të qëndrueshme dhe shoqëri dinjitoze, duhet të fillojmë nga vetvetja: me përgjegjësi, bashkëpunim dhe vetëdije kombëtare.