Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

(Ekspert i së Drejtës Publike)

I. Heshtja diplomatike si simptomë e dështimit të strategjisë shtetërore

Në politikën ndërkombëtare, heshtja nuk është gjithmonë sinonim i urtësisë. Për një shtet të ri dhe me pozitë të brishtë ndërkombëtare si Kosova, heshtja dhe pasiviteti diplomatik përkthehen në zbehje të subjektivitetit ndërkombëtar, në stagnim të projektit shtetëror dhe në ngecje të integrimit global. Sot, Kosova përballet me një krizë të thellë në politikën e jashtme: diplomatët janë jofunksionalë, përfaqësimi ndërkombëtar është sporadik dhe jokonsistent, ndërsa qëndrimet zyrtare vonohen dhe shpesh mungojnë profesionalizmin e domosdoshëm.

II. Diplomacia e heshtur dhe ajo pasive: Nocione, dallime dhe rrezikshmëri për shtetin e ri

1. Diplomacia e heshtur
Diplomacia e heshtur shpesh praktikohet nga shtete të konsoliduara dhe me ndikim global, për të zhvilluar politika afatgjata, negociata të mbyllura dhe për të shmangur përplasjet publike. Kjo diplomaci bazohet në fuqi reale, kapacitete strategjike dhe struktura të forta institucionale.
Shembull ndërkombëtar: Politika fillestare e Gjermanisë ndaj Rusisë pas vitit 2014 ishte formalisht e heshtur, por u mbështet në një strategji të qartë energjetike dhe të sigurisë, e cila më vonë u përkthye në masa konkrete në kuadër të BE-së.

2. Diplomacia pasive
Ndryshe nga ajo e heshtur, diplomacia pasive nënkupton mungesë reagimi, mungesë iniciative dhe paaftësi institucionale për të identifikuar dhe shfrytëzuar mundësitë ndërkombëtare. Në rastin e Kosovës, diplomacia pasive është shndërruar në një strukturë të institucionalizuar të mosveprimit.
Shembull konkret nga Kosova: Nga viti 2021 deri në 2025, Kosova nuk aplikoi në asnjë organizatë ndërkombëtare për anëtarësim të plotë, përjashto përpjekjen e pasuksesshme për anëtarësim në Këshillin e Evropës, e cila u tërhoq në fazën vendimtare nga vetë Qeveria e Kosovës.

III. Ilustrime të pasivitetit diplomatik të Kosovës në raste konkrete ndërkombëtare

1. Rasti i Këshillit të Evropës (2023–2024)
Kosova e kaloi me sukses fazën në Asamblenë Parlamentare të KiE, por përpara votimit në Këshillin e Ministrave, aplikimi u tërhoq me arsyetimin se “koha nuk ishte e përshtatshme”.
Analizë: Ky ishte akt i vetësabotimit diplomatik. Në vend që të intensifikohej lobimi ndaj vendeve kyçe si Franca, u zgjodh heshtja, duke dhënë një sinjal të gabuar se Kosova nuk ishte e gatshme për anëtarësim.
Pasojë: Procesi i shqyrtimit të aplikimit u shty për një kohë të pacaktuar, ndërsa Serbia e interpretoi këtë si dështim të Kosovës për të përmbushur standardet e të drejtave të njeriut, pa asnjë kundërpërgjigje serioze nga diplomacia kosovare.

2. Marrëveshja e Brukselit dhe Aneksi i Ohrit (2023)
Kosova nënshkroi Marrëveshjen Bazë me Serbinë dhe aneksin për zbatim, që përfshinte krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe. Më vonë, Qeveria refuzoi zbatimin, pa e shoqëruar këtë me një strategji bindëse diplomatike.

Pasojë ndërkombëtare: Kosova u perceptua si palë jo e besueshme. Partnerët ndërkombëtarë ndërprenë mbështetjen për anëtarësim në organizata dhe u rrit distanca nga vendet që s’e njohin ende Kosovën si Spanja, Greqia dhe Rumania.

3. Çnjohjet diplomatike dhe mungesa e kundërofensivës
Në periudhën 2017- 2023, Kosova humbi më shumë se 15 njohje diplomatike, pa ndonjë përgjigje aktive nga institucionet. Përballë ofensivës së Serbisë, të mbështetur nga Rusia dhe Kina, Kosova nuk ndërmorri asnjë kundërveprim strategjik.

Mungesa e reagimit diplomatik:
-Nuk u thirr asnjë konferencë ndërkombëtare për çështjen;
-Nuk u hartua asnjë plan për rikthimin e njohjeve;
-Ambasadat ishin të papërgatitura dhe pa udhëzime konkrete.
Krahasim: Serbia organizon forume me vendet afrikane e arabe, ofron bursa dhe ndihma teknike, ndërsa Kosova nuk ka mekanizma funksionalë për diplomaci bilaterale as buxhet të mjaftueshëm për të ndërtuar partneritete.

IV. Shkaqet sistematike të diplomacisë pasive në Kosovë

Politizimi ekstrem i shërbimit diplomatik
– Emërimi i ambasadorëve pa kritere meritokracie dhe pa përvojë.
– Mungesa e trajnimeve dhe mungesa e një platforme strategjike të qëndrueshme.

Përqendrimi i kompetencave në një figurë politike

– Kryeministri Albin Kurti ka uzurpuar rolin kryesor në politikën e jashtme, duke margjinalizuar Presidenten, Ministrinë e Jashtme dhe shërbimin diplomatik të karrierës.

Mungesa e koordinimit ndërinstitucional
– Nuk ekziston një Këshill Kombëtar për Politikën e Jashtme.
– Kuvendi është i përjashtuar nga hartimi i strategjive ndërkombëtare.
– Raportimi dhe transparenca për politikën e jashtme mungojnë.

V. Pasojat afatgjata të diplomacisë pasive për Kosovën

– Izolim diplomatik progresiv – shtetet partnere humbin besimin në një shtet që nuk vepron.
– Rritje e ndikimit serb dhe rus në Ballkan – boshllëkun e krijuar nga Kosova e mbushin aktorë me interesa kundër shtetësisë së saj.
– Dëmtim i legjitimitetit të brendshëm – mungesa e suksesit ndërkombëtar minon besimin qytetar në funksionalitetin e shtetit.
– Bllokim në proceset integruese – nga UNESCO e INTERPOL, te OKB dhe BE, pa diplomaci aktive nuk ka anëtarësim.

VI. Zgjidhje dhe rekomandime për rikthimin në diplomaci aktive

Ristrukturimi i Ministrisë së Punëve të Jashtme
– Profesionistët të rikthehen në qendër të diplomacisë;
– Rrjeti diplomatik të funksionojë mbi baza të objektivave të shtetit.

Krijimi i Këshillit Kombëtar për Politikën e Jashtme
– Bashkërendim ndërmjet Presidencës, Qeverisë, Kuvendit dhe institucioneve akademike.

Hartimi i Strategjisë Kombëtare për Politikën e Jashtme 2025 – 2030
– Me objektiva të matshëm: njohje të reja, anëtarësime, partneritete.

Forcimi i diplomacisë publike dhe kulturore
– Aktivizimi i diasporës si aset diplomatik;
– Diplomacia digjitale si platformë ndikimi në opinionin ndërkombëtar.

Përfshirja e ekspertëve të jashtëm dhe komunitetit akademik
– Bashkëpunim me qendra ndërkombëtare kërkimore;
– Roli i universiteteve në politikën e jashtme duhet institucionalizuar.

VII. Heshtja diplomatike nuk është më një zgjedhje, por një rrezik kombëtar

Në kohën kur rajoni po ripërkufizohet nën ndikimin e forcave globale si Rusia dhe Kina, dhe kur BE dhe NATO po rishikojnë angazhimet e tyre në Ballkan, Kosova nuk mund të lejojë veten të mbetet spektatore. Diplomacia duhet të rikthehet si mjet esencial i shtetndërtimit dhe mbrojtjes së interesave strategjike.
Një shtet që hesht, humbet. Një shtet që vepron, ndërton.