“Gjendje e keqe në administratat komunale”, “zyra të shkatërruara” e “mungesa të dokumentacionit zyrtar”…

Këto janë disa nga çështjet që kanë vënë në dukje kryetarët e rinj të katër komunave me shumicë serbe në veri të Kosovës, në ditët e para pas marrjes së pushtetit.

Gjatë një bisede me shefin e Zyrës së Bashkimit Evropian në Kosovë, Aivo Orav, ata theksuan gjithashtu mungesën e mobiljeve bazë për zyrat – gjë që, siç thanë, e vështirëson dukshëm funksionimin normal të komunave dhe ofrimin e shërbimeve për qytetarët.

“Gjatë bisedës u theksua nevoja për realizimin e një analize të detajuar ligjore dhe financiare të gjendjes së konstatuar, në mënyrë që, në periudhën e ardhshme, të merren vendime në përputhje me ligjin dhe në interesin më të mirë të qytetarëve të të gjitha komunave në veri të Kosovës dhe Metohisë”, tha përmes një komunikate Lista Serbe, partia më e madhe serbe në Kosovë.

Më herët u bë e ditur se janë shkarkuar drejtorët e mëparshëm të emëruar politikisht në departamente, dhe se emërimet e drejtorëve të rinj do të bëhen në ditët në vijim.

Mitrovica e Veriut, Leposaviqi, Zveçani dhe Zubin Potoku u udhëhoqën nga kryetarë shqiptarë që nga maji i vitit 2023, pasi përfaqësuesit e Listës Serbe dhanë dorëheqje, në shenjë kundërshtimi ndaj disa vendimeve të Qeverisë së Kosovës.

Më pas, në dy raste, ata iu bënë thirrje qytetarëve që t’i bojkotonin proceset zgjedhore.

A do të sjellë Lista Serbe ndryshime?

Radio Evropa e Lirë u përpoq më 9 dhe 10 dhjetor t’i kontaktojë kryetarët e komunave të Mitrovicës së Veriut, Leposaviqit, Zubin Potokut dhe Zveçanit – Millan Radojeviq, Zoran Todiq, Millosh Peroviq dhe Dragisha Milloviq – për t’i pyetur për hapat e ardhshëm, prioritetet në punë dhe bashkëpunimin me Qeverinë e Kosovës, por asnjëri nuk u përgjigj.

Todiq, për median lokale “Kosovo Online”, tha se autoritetet e mëparshme lokale kanë punësuar njerëz të papërshtatshëm, të cilët “nuk kanë kapacitete për të punuar në detyrat e caktuara”.

Duke folur për Radion Evropa e Lirë, Ivan Vuçkoviq, këshilltar në Leposaviq nga iniciativa qytetare “Rrënjët”, thotë se mbetet të shihet se sa persona kompetentë do të sjellë pushteti i ri lokal.

Ai kujton se Lista Serbe ka qenë në pushtet në katër komunat e veriut që nga viti 2013.

Si këshilltar thotë se do të paralajmërojë për çdo shkelje dhe se do të propozojë njerëz për funksione të caktuara, që “mund të përballojnë peshën e disa ndryshimeve”.

“Nëse nuk mund të ndikoj në përzgjedhje, mund të paralajmëroj nëse emërohen njerëz të paaftë, sepse pa njerëz kompetentë, pa përfshirjen e të rinjve, të energjisë së re, ky mjedis nuk mund të ecë përpara. Kam frikë se do të ndiqet modeli i njëjtë kur bëhet fjalë për përfitimet sociale ose qëndrimin ndaj njerëzve që kërkojnë me ngulm disa të ardhura. Nuk kemi qenë më mirë as para [ish-kryetarit shqiptar të komunës, Lulzim] Hetemi”, thotë Vuçkoviq.

“Presion mbi pushtetin dhe thirrje për përgjegjësi”

Marko Jakshiq, këshilltar në Mitrovicë të Veriut nga iniciativa qytetare “Veriu për të gjithë”, thotë për Radion Evropa e Lirë se do të ushtrojë “presion të vazhdueshëm mbi pushtetin e Listës Serbe që t’i respektojë ato që ua ka premtuar qytetarëve”, veçanërisht premtimin për anulimin e vendimeve të “pushteteve jolegjitime”.

“Këto i kanë përmendur si prioritete të veprimtarisë së tyre dhe janë gjëra që qytetarët i presin me të drejtë”, thotë ai.

Jakshiq beson se kryetarët shqiptarë të komunave, në periudhën e kaluar, kanë marrë dhe zbatuar vendime nën udhëzimet e drejtpërdrejta të kryeministrit në detyrë, Albin Kurti.

Disa nga vendimet që Jakshiq i konsideron problematike, përfshijnë: riemërimin e rrugëve në Mitrovicë të Veriut pa pëlqimin ose konsultimin me shumicën e popullsisë serbe, fshirjen e muraleve, konvertimin dhe dhënien e tokave, si dhe “uzurpimin e pronave”.

Qeveria e Kosovës, që nga largimi i përfaqësuesve serbë nga institucionet në nëntor të vitit 2022, punoi për të shtrirë autoritetin në veri të Kosovës – gjë që hasi në rezistencë nga popullsia lokale serbe dhe shkaktoi tensione të shumta.

Tensionet kulmuan në shtator të vitit 2023, kur një grup i armatosur serbësh sulmoi Policinë e Kosovës në Banjskë të Zveçanit, duke vrarë një polic.

Në përleshjet e armatosura që pasuan, u vranë edhe tre sulmues serbë.

Me ardhjen e kryetarëve shqiptarë në pushtet, autoritetet lokale morën ndërtesat, ku funksiononin institucionet serbe, në pronësi të tyre; ndaluan ndërtimet “jolegjitime” të financuara nga Serbia, ose paralajmëruan për shembjen e lagjeve të ndërtuara pa leje.

Në mes të këtij viti, Komuna e Mitrovicës së Veriut nënshkroi edhe një memorandum mirëkuptimi me Komunën e Mitrovicës së Jugut, që parashikon ndërtimin e urave mbi lumin Ibër për këmbësorë dhe makina – projekt që u mbështet nga Qeveria e Kosovës.

A mund të anulohen vendimet e marra?

Aleksandar Rapajiq nga Qendra joqeveritare për Avokim të Kulturës Demokratike, e cila merret edhe me sundimin e ligjit, konsideron se autoritetet e mëparshme kanë marrë kryesisht vendime që kanë shkuar në favor të pushtetit qendror dhe jo të banorëve lokalë.

Ai shton se një pjesë e këtyre vendimeve duhet të ndryshohet, sidomos ato që janë marrë, sipas tij, “për t’iu kundërvënë” popullsisë lokale.

Sipas tij, disa punonjës nga komuniteti shqiptar janë punësuar pa kaluar ndonjë proces transparent ose konkurs publik.

“Mendoj se me një rishikim të dokumentacionit, mund të konstatohen disa parregullsi. Shumë vendime nuk janë publikuar as në gjuhën serbe. Mendoj se ka bazë për rishikim. Nuk i kam parë dokumentet, por mendoj se autoritetet e reja lokale duhet t’i angazhojnë disa juristë dhe inxhinierë, për të përcaktuar se çfarë është bërë pa procedurë ligjore. Gati të gjitha vendimet janë marrë pa asnjë konsultim me popullsinë lokale”, thotë Rapajiq për Radion Evropa e Lirë.

Ligji për vetëqeverisjen lokale parashikon që për një vendim ose akt tjetër të komunës që nuk përputhet me Kushtetutën dhe ligjet, mund të kërkohet shqyrtim i ri nga organi mbikëqyrës – në këtë rast, Ministria e Administrimit Lokal ose një institucion tjetër përgjegjës i Qeverisë së Kosovës.

Opozita nuk do të heqë dorë nga idetë e saj

Ndërsa pritet të shihen veprimet konkrete të autoriteteve të reja lokale, këshilltarët nga radhët e opozitës thonë se do të vazhdojnë t’i mbrojnë idetë që ua kanë prezantuar qytetarëve gjatë fushatës zgjedhore.

Jakshiq thotë se iniciativa e tij qytetare “Veriu për të gjithë” do të angazhohet për realizimin e projekteve infrastrukturore në Mitrovicë të Veriut, sipas programit të tij zgjedhor “Për një qytet me shpresa të reja”.

“… siç janë fontana në shëtitore apo parku natyror pranë lumit Ibër, që do t’u jepnin qytetarëve ndjesinë e normalitetit”, thotë ai.

Vuçkoviq nga iniciativa qytetare “Rrënjët” thotë se do të përpiqet të ndikojë në zhvillimin e komunës së Leposaviqit përmes ideve inovative, sidomos në fushën e kulturës, që, sipas tij, është shumë e nevojshme.

“… për të mos përmendur sportin dhe aktivitetet e tjera, ku të rinjtë duhet të marrin pjesë”, shton ai.

Vuçkoviq thotë se një përparim është fakti që në Kuvendin e Komunës së Leposaviqit janë tre këshilltarë që nuk janë nga radhët e Listës Serbe dhe që, gjatë katër vjetëve të ardhshëm, do të jenë “zëri i vërtetë” i qytetarëve.