Nga: Simon Heffer / The Daily Telegraph

Botimi i parë i Fjalorit të Gjuhës Angleze të Oksfordit, i publikuar pothuajse një shekull më parë, e përkufizonte fjalën hinterland vetëm në kuptimin e saj të drejtpërdrejtë. Ajo vjen nga gjermanishtja hinter, që do të thotë “pas”, dhe Land që, pa shumë befasi, do të thotë “tokë”. Kështu, fjalori thotë se është “hapësira që ndodhet pas asaj zone që shtrihet përgjatë bregut (ose përgjatë brigjeve të një lumi); ‘vend i izoluar’”. Nuk ishte gjetur përdorim i kësaj fjale para vitit 1890; por, kërkimet më të reja kanë zbuluar një përdorim nga viti 1879. Gjithashtu, leksikografët kanë zbuluar se një libër mbi psikanalizën, nga viti 1919, e përdorte këtë fjalë në mënyrë figurative, në një citim të shkëlqyer: “Territore të pahulumtuara, plot mister dhe rrezik, në hinterlandin e mendjes së tyre”. D. H. Lawrence, pak para vdekjes së tij në vitin 1930, shkroi: “Ne jemi kryesisht hinterland i paeksploruar”.

Pothuajse saktësisht dhjetë vjet më parë, fillova të shkruaj rubrikën javore Hinterland për Saturday Review të gazetës Telegraph, në të cilën, gjatë gjithë kësaj dekade, kam synuar të “eksploroj” aspekte të kulturës që pasurojnë jetën. Kjo ka nënkuptuar shpesh rilexim librash, rishikim filmash, rikthim te ndërtesat e caktuara, apo të dëgjoj sërish muzikën që kam hasur për herë të parë 30, 40 ose 50 vjet më parë, dhe vlerësimin e tyre nga e para përpara se ta ndaj përvojën time me lexuesit. Pak gjëra më kanë sjellë më shumë dobi në jetë sesa një mësues apo mik që më ka thënë të lexoj, shoh apo dëgjoj diçka që do të më përmbush apo do të më bëjë të mendoj; shpresoj që rubrika ime të ketë ofruar një shërbim të ngjashëm. Reagimet nga lexuesit kanë qenë shumë të zgjuara, dhe jam sinqerisht mirënjohës për to. Nuk pajtohemi gjithmonë, por nëse rubrikat kanë nxitur mendimin dhe kanë zgjuar kuriozitetin, atëherë e kanë arritur qëllimin.

Hinterlandin, për qëllimet e kësaj rubrike, e konceptoj si hapësirën e jetës sime mendore që përfshin ato aspekte ndriçuese dhe përfshirëse të kulturës që më kanë kënaqur apo, në raste të caktuara, më kanë provokuar. Nganjëherë has njerëz, edhe nga ata që janë shumë të arsimuar, pa asnjë interes për kulturën. Kjo mund të jetë për shkak se janë të përqendruar vetëm te puna, u mungon kureshtja intelektuale ose ndjeshmëria artistike. Ndihem shumë keq për këta njerëz, por do t’i siguroja se asnjëherë nuk është vonë për ta nisur këtë ekspeditë.

Të gjithë jemi viktima të edukimit tonë. Prindërit e mi e donin muzikën, dhe babai im ishte një pianist mjaft i zoti. Ai lexonte shumë, dhe kjo aq shumë më frymëzoi saqë sot kam rreth 11 mijë libra. Tani lexoj kryesisht vepra studimore; më herët kalova nëpër poetët, romancierët e shekujve XVIII, XIX dhe të fillimshekullit XX, si dhe te disa dramaturgë. Të gjithë kemi dobësitë tona, dhe për mua teatri është i vështirë, ndërsa adhurimi i tepruar ndaj Shekspirit më duket i ekzagjeruar. Enoch Powell, një kritik i madh i teksteve, më tha njëherë se “ai” duhej të ishte shkruar nga një komitet, sepse asnjë njeri i vetëm nuk mund të zotërojë atë shumëllojshmëri stilistike që ka ai [teatri]. Nuk e di nëse është e vërtetë, por ndjeva që Powell kishte kuptim.

Kam pasur fatin të rritem në mes të asgjësë, në kënetat e Eseksit, në një nga zonat më të vjetra të banuara të këtij vendi të vjetër. Kishat mesjetare, shumë prej tyre me themele saksonike, ishin gjithandej përreth meje. Kisha e dytë më e vjetër në Angli, Kisha e Shën Pjetrit [St Peter-on-the-Wall], në Braduel pranë grykëderdhjes së lumit Blekuotër, ishte vetëm disa milje larg. Ishte kisha e një manastiri të zhdukur prej kohësh, e ndërtuar e gjitha nga Shën Sedi brenda mureve të fortesës romake të Otonës në vitin 653. Mbaj mend që rreth 60 vjet më parë, si një djalë i vogël, vështroja atë ndërtesë të çuditshme që ngjante me një hambar, dhe babai im më tha se pamja përpara nesh – kisha përballë detit – nuk kishte ndryshuar për rreth një mijë vjet. Sot, panorama përfshin edhe një park me turbina ere në horizont.

Si shumë fëmijë të viteve ’60 të shekullit XX, një nga njohjet e para me muzikën e bukur ishte Berceuse, ose Ninulla, nga Suita Doli nga Fauré. Ishte muzika hyrëse e programit Dëgjoje bashkë me nënën [Listen with Mother], që transmetohej çdo ditë në radio nga BBC-ja, me synimin për të qetësuar fëmijët e vegjël për gjumin e pasdites. Ajo më dha – dhe pa dyshim shumë të tjerëve – ndërgjegjësimin se muzika mund të ngjallë ndjesi dhe kujtime të caktuara. Nëse e dëgjoj Ninullën sot, ndiej sërish se jam tre apo katër vjeç, ulur për qejf duke pritur të fillojë tregimi.

Por, fiksimi im i vërtetë me muzikën – që për mua është më e domosdoshmja ndër të gjitha artet – filloi në shkollë. Në ato kohë të ndriçuara, shkolla fillore publike ku unë shkoja, i mësonte të gjithë fëmijët të luanin me fyellin [recorder]. Babai im më mësoi shpejt t’i lexoja notat, dhe fyelli është i vetmi instrument në të cilin arrita njëfarë zotësie. Mësonim të luanim melodi, kryesisht këngë popullore angleze, si ato që ishin baza e programit të BBC-së, Të këndojmë së bashku [Singing Together], i cili u transmetua nga viti 1939 deri në 2001, edhe pse, siç pritej, u dëmtua rëndë nga thjeshtësimi që nga vitet ’80 të shekullit XX. Deri në moshën 11-vjeçare, kisha përthithur traditën e këngës popullore angleze; dhe, jo shumë më vonë, në shkollën time gramatikore, dëgjova për herë të parë Simfoninë e Gjashtë të Vaughan Williamsit – dhe jeta ime ndryshoi përgjithmonë.

Kjo simfoni u bë – dhe mbetet ende – vepra muzikore të cilën do ta merrja me vete në një ishull të shkretë, dhe, teksa eksploroja muzikën e atij kompozitori, gjatë adoleshencës time, fillova të eksploroja edhe bashkëkohësit e tij (veçanërisht Holstin), mësuesit dhe pararendësit (si Parry dhe Elgar), si dhe nxënësit e tij (Butterworth, Bliss, Moeran dhe më vonë Ruth Gipps dhe Stanley Bate). Asnjë rrugë e muzikës britanike nuk mbeti e paeksploruar dhe zbulova emrat Walton, Britten, Arnold, Finzi dhe John Foulds – ky i fundit me pretendimin se është gjeniu i vetëm muzikor që ka prodhuar ky vend, përveç Brittenit. Disa ende mendojnë për Britaninë si një vend pa muzikë: ata e kanë gabim. Unë e dua muzikën evropiane – veçanërisht Ravelin, Beethovenin, Wagnerin, Respighin, Tchaikovskyn dhe Janáčekun – por, ka diçka te muzika britanike që më flet drejtpërdrejt, pa dyshim për shkak të këngëve popullore të fëmijërisë, por edhe për shkak të lidhjeve me peizazhet dhe shoqërinë.

Jam profesor i historisë britanike, dhe përkushtimi im ndaj kësaj disipline akademike është formuar nga interesat e mia kulturore. Babai më thoshte se, nëse doje të kuptoje historinë e një vendi të caktuar, duhet të fillosh me kishën e tij: dhe, megjithëse dallimi midis arkitekturës saksone, normane, të Anglisë së hershme, dekorative, gotike, tudoriane, barok, gjorgjiane dhe viktoriane ishte pjesë e diturisë sime që në moshën 10-vjeçare, eksplorimi i një kishe apo çdo ndërtese të vjetër është gjithmonë një zbulesë.

Nëna ime e donte kinemanë – edhe atëherë filmat që ajo pëlqente ishin të vjetër – dhe ajo më nxiti për këtë. Mendoj se shumica prej nesh jemi veçanërisht të tërhequr nga periudha që paraprin lindjen tonë. Interesi im për vitet ‘30, ‘40 dhe ‘50 të shekullit XX, u ushqye nga filmat, përfshirë ata të prodhuar në Francë dhe në Amerikë. Nuk jam ndonjë gjykues i shkëlqyer i aktrimit apo i kinematografisë, por njoh një tregim të mirë dhe kuptoj kontekstin: dhe, sot, filmat e atyre dekadave më duken mbi të gjitha si dokumente historike – më shumë sesa argëtim.

E gjithë kultura, çfarëdo qëllimesh të tjera të ketë, na jep një ide më të qartë se nga kemi ardhur si vend, si Evropë dhe si botë, dhe përse ndodhemi këtu ku jemi sot. Të kesh një hinterland do të thotë të kesh gjithmonë një mundësi për përndritje. Kjo, përveç kënaqësisë që sjell përvoja kulturore, është arsyeja pse ajo është kaq e rëndësishme. /Telegrafi/