Duke ju referuar historisë, ajo na tregon me fakte të shumët se krahina e Myzeqesë ka qenë padyshim një nga trevat shqiptare më atdhetare dhe mjaft luftarake e Kombit Shqiptar.

Ajo qëndroi gjithmonë në pararojë të kryengritjeve dhe luftërave legjendare, të zhvilluara nga populli ynë nëpër shekuj, kundër të gjithë pushtueseve të huaj, që shkelën në trojet tona.

Kjo krahinë ka luftuar me heroizëm të pashoq dhe trimëri të rrallë ndaj çdo lloj agresori e okupatori, qysh nga Lashtësia, Mesjeta dhe deri në kohët e vona, duke derdhur pa kursim lumenjtë të mëdhenj gjaku për të mbrojtur lirinë e saj.

Tashmë janë të njohura luftërat e mëdha e të vazhdueshme, që ka zhvilluar populli i kësaj treve, por edhe të parët e tij, për të mbrojtur lirinë dhe trojet e tyre të shenjta stërgjyshore nga invadorët e huaj që erdhën herë prej orientit dhe herë nga perëndimi.

Manastiri i Apolonisë Fier

Duke filluar qysh nga betejat e Trojës, Peloponezit, Pirros së Epirit, Durrësit më 1018-të, Osumit 1280-të, Myzeqesë 1335-së, Fierit 1341-ë, Savrës 1385-së, Fushë-Kosovës 1389-të, Mbrostarit 1481-ë, Beratit 1455-së, Pirgut 1457-të, Libofshës 1603-e, Myzeqesë 1833, 1834, 1835-së, Karatoprakut 1840-të, dhe deri të kryengritja e Fierit më 1935-së, populli i kësaj krahine dhe paraardhësit e tij, taulantët, shkruan një histori tepër të lavdishme.

Janë pikërisht këto kryengritje dhe luftërat e vazhdueshme, ato që frymëzuan me të drejtë edhe mjaft shkrimtar, poet, studiues dhe historian të ndryshëm, shqiptar e të huaj, të cilët kanë shkruar mjaft për trimëritë e saj, duke e cilësuar atë midis të tjerash edhe si “Myzeqeja e Kryengritjeve”, “Myzeqeja e Betejave”, apo “Myzeqeja e lirë”.

Po kështu, populli heroik i Myzeqesë dha një kontribut të madh edhe në përgatitjen dhe shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë në Vlorë nga Ismail Qemali me shokët e tij Luigj Gurakuqi, Isa Buletini, Hasan Prishtina, Dom Nikoll Kacorri, Bedri Pejani, Sali Gjuka, Jani Minga, Jorgji Karbunara e të tjerë, më 28 nëntor 1912.

Si një nga krahinat më antiturke dhe me tradita të fuqishme atdhetarie, Myzeqeja që kish sakrifikuar aq shumë për çlirim kombëtar e shoqëror nga zgjedha osmane, me djemtë e saj rilindës, patriot të shquar dhe liridashës si Kostandin Minga, Jani Minga, at Irakli Pylli, Llazi Spiro, Llazar Bozo, At Spiro Saqellari, At Kozma Dhima, Nebi Sefa, Dërvish Biçaku, Behxhet Hydi, Lam Shtëmbari, mësonjësit Kovi Saqellari, Jovan Ndreko, Zoji Ndreko, Tuni Gjergji e tjerë, qe në ballë edhe të kësaj ngjarje të madhe.

Me dy kuvendet e Fierit më 24 mars dhe 12 gusht 1912, të drejtuara nga vet Ismail Qemali, si dhe shoqërimin e mbrojtjen e tij me çetat e saj të armatosura gjatë udhëtimit historik nëpër Myzeqe, por edhe brenda në Vlorë, kur shpalli Mëvetësinë, kjo krahinë i bëri shërbimin mē të madh Shqipërisë, në ato kohë të vështira dhe tepër të lavdishme, kur përcaktohej edhe fati i gjithë kombit tonë.

Kanë qenë këto arsyet, pse myzeqarët tanë janë ndjerë gjithmonë shumë krenar me ata burra e patriot të shquar që dhanë këtë ndihmesë kaq të madhe, për të cilët këta flasin vazhdimisht edhe sot me nostalgji në të gjithë krahinën e tyre, që nga Çerma, Shën e Premtja e Divjaka afër Shkumbinit dhe deri te Libofsha, Ardenica, Fieri, Radostina (Ujëmira), Pojani, Shën Pjetra e Mifoli në brigjet e Vjosës.

Aty rreth viteve 1965, 1970, 1975, shumë myzeqar të moshuar, veprimtar, intelektual, kuadro dhe patriot të nderuar rrëfenin mjaft tregime të ndryshme rreth historisë së Myzeqesë dhe kapedanëve trima të kësaj treve, që u shquan gjatë viteve të rilindjes sonë kombëtare dhe shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë.

Biseda të tilla zhvilloheshin shpesh edhe në Pojan të Fierit, pranë perlës së bukurive të mëdha të Lashtësisë, Apolonisë së famshme antike, banorët e të cilit kanë bërë vazhdimisht një jetë plot gjallëri, aktivitete dhe me kulturë të përparuar qytetare.

Më kujtohet se në qendër të Pojanit, pranë shtëpisë së kulturës, nën hijen e lisit madhështor 700-800 vjeçar të Apolonisë, apo edhe nëpër dasma, festa dhe takime të ndryshme me shkrimtarin tonë të ndritur fierak Jakov Xoxe, burrat e këtij fshati, një pjesë e të cilëve ishin dhe miq e shok të tij, grumbulloheshin vazhdimisht çdo mbrëmje dhe fillonin nga tregimet e tyre pafund për trimat dhe luftëtarët e kësaj zone, që i kishin bërë shërbime të mëdha çështjes tonë të shenjtë kombëtare.

Mjaft njerëz të moshuar, intelektual, veprimtar, kuadro e patriot të nderuar si Andrea Kili Dimo, Vasil Naçi, Pilo Lluka (Samarxhiu-ciceroni i Apollonisë), Koçi Xherro, Liu Lena, Koli Mëngjezi, Ndon Rrezhdo, Gori Mitri, Tomi Katiu, Trifon Prifti, Mihal Prevazi, Luçi Xherro, Naun Stroni, Liko Stroni, Nasi Golemi, Koçi Mandro, Ndon Lako, Bush Lako, Jani Stergjo, Todi Llupi, Zog Silo, Thoma Zog Silo, Trushi Zog Silo, Kristaq Silo nga Pojani, Kozma Prifti, Thoma Prifti e Llazi Ongari nga Kryegjata, Teli Prifti nga Sopi, Tasi Mitrush Kristo(Tushe), Rrapush Dhima, Llazi Rrapush Dhima, Kosta Uani Tushe, Jorgji Uani Tushe, Liko Miti Gjeçi, Mihal Stefan Gjeçi, Aleksi Loni Gjeçi, Bushi Bani, Petro Liço, Tasi Liço nga Havaleasi, Kristo Çala, Nikoll Çala, Zog Toska, Taqo Dhima nga Hoxhara e të tjerë, ruanin në memorjen e tyre kujtime shumë të bukura nga të parët tanë, për historinë e ndritur të kësaj krahine dhe pavarësisë myzeqare.

Ata flisnin me nostalgji e krenari për shumë ngjarje e ndodhi të ndryshme me vlera të mëdha historike të Myzeqesë, por edhe për kryengritjet e saj të fuqishme më 1833 e 1834, si dhe ajo e drejtuar nga Alush Frrakulla e Filip Zhuka në vitin 1835, e Karatoprakut më 1840 e drejtuar nga Gori Myzeqari, Trifon Lala, Papa Jorgji Karavastaja, Jorgji Perriu, Mançe Malko, Sul Sinani, Met Roshe, e Fierit më 1935 e tjerë, që fatkeqësisht nuk u shkruan kurrë nga askush dhe u lanë qëllimisht në pluhurin e harresës prej historianëve tanë mëkatar.

Këta burra të zgjuar dhe të mrekullueshëm, që kishin një informacion mjaft të gjerë rreth kësaj krahine me famë e tepër të dëgjuar, flisnin me kompetencë edhe për Kuvendin e Parë më 24 mars dhe Kuvendin e Dytë më 12 gusht 1912, të Ismail Qemalit në Fier, se ato i kishte mbrojtur fizikisht me armë në dorë vet Llazi Spiro, me dy çetat e tij të Pojan-Shën Pjetrës dhe Topojë-Seman, ku bënin pjesë edhe disa luftētar trima pojanak, si përkthyesi Kili Dimo, Taqi Lako, Tasi Doraci, Miti Dimo, Uani Shyti e të tjerë.

Ndërsa për profesorin, rilindësin, atdhetarin, luftëtarin, firmëtarin e Deklaratës së Pavarësisë, Kryetarin e Organizimit të Mitingut të Shpalljes së Mëvetësisë, mësonjësin e hapjes së shkollave në Gjuhën Shqipe, oratorin e mitingjeve, organizatorin e masave të sigurimit fizik të Ismail Qemalit gjatë udhëtimi nëpër Myzeqe dhe një nga komandantët e luftës për çlirimin e Vlorës më 1920-të Jani Kostandin Minga, që u nda nga jeta në vitin 1947, këta rezervonin një respekt të veçantë, duke e quajtur atë edhe si Luigj Gurakuqi i Myzeqesë, apo i Shqipërisë së Jugut.

Ata thoshin se ky kreshnik i Shqiptarizëm ka lënë edhe disa libra me dorëshkrime mjaft të rëndësishme, për zhvillimin e ngjarjeve që ndodhën gjatë asaj periudhe të lavdishme, në kapërcyell të shekujve 19-të e 20-të në Shqipëri, ku ai ishte edhe vet pjesëmarrës dhe autor i tyre, një pjesë e të cilave thuhet se u zhdukën qëllimisht nga duar të pista, për të abuzuar me Shpalljen e Pavarësisë. Dikush prej pleqve tregonte vazhdimisht edhe emrat e disa mësueseve që i kishin parë dhe lexuar këto dorëshkrime të Jani Mingës në arkivin e Vlorës.

Po kështu burrat në komentet e tyre të fshehta aludonin, se në kryerjen e këtij veprimi të shëmtuar, ka patër dorë edhe ish Kryeministri Mehmet Ismail Shehu, një person me të kaluar të errët kriminale gjatë luftës dhe pas çlirimit të vendit, që njihej edhe si antimyzeqar i hapur dhe shquhej për ekstremizmin e tij të fshehtë (undercover) islamik.

Ai, thoshin ata, kur dëgjoi revoltimin e myzeqarëve për këtë veprim të ulët, në shenjë hakmarrje urdhëroi disa shërbëtor të tij mallakastriot, që i kishte prurë në Fier në pozita drejtuese, duke i ndryshuar edhe emrin e bukur e të nderuar prej shenjtori e apostuli fshatit Shën Pjetrër, të cilin e mbajnë me krenari edhe vet Vatikani, si dhe disa qytete të tjera të mëdha evropiane.

Nuk mjaftoi vetëm kaq, por me bishtrat e tij, hakmarrjen dhe egërsinë primitive, qē e karakterizonte, ata thurën edhe lloj-lloj epitetesh banale ndaj këtij fshati me histori të ndritur e të lavdishme qysh nga Lashtësia, Mesjeta dhe deri te Lufta Nacionalclirimtare me Këshilltarët e vet dëshmor dhe viganin e rilindjes tonë kombëtare, studentin e kolegjit të famshëm Zosimea, mësonjësin e Gjuhës Shqipe (nëpër shkollat greke), priftin me kobure, heroin e kombit at Irakli Pylli (papa Isaija), që u mundua ta linte në errësirë.

Nga mesi i muajit tetor 1974, ndërsa isha duke bërë stazhin si kuadër drejtues pranë kësaj ekonomie bujqësore, në një nga bisedat e pleqve të Pojanit me shkrimtarin tonë Jakov Xoxa kam qenë prezent edhe unë, ku ndër të tjera ai ju drejtua Andon Rrezhdos dhe i tha:

“Këto tregime, që ju i rrëfeni vazhdimisht për shumë patriot myzeqar, që i kanë bërë shërbime të mëdha Shqipërisë, të cilat ua kanë thënë baballarët, gjyshërit tuaj, apo persona të ndryshëm, rreth Kuvendeve të Ismail Qemalit në Fier, pritjes dhe shoqërimit të tij nëpër Myzeqe e deri në Vlorë, shpalljes së Pavarsisë, Jani Mingës, bilbilit, luftëtarit dhe komandantit të çetës Pojan-Shën Pjetrës Llazi Spiro, mësonjësit at Irakli Pylli e të tjera, janë thesare me vlera të mëdha historike, jo vetëm për Myzeqenë, por edhe për gjithë historinë tonë kombëtare … Rrëfenja të tilla, të lëna amanet dhe trashëgim nga dëshmitarët e pranishëm okular të atyre evenimenteve të mëdha, qëndrojnë afër të vërtetës dhe hedhin dritë mbi të gjithë atë periudhë të lavdishme, për të cilën ka akoma shumë mjegull, gënjeshtra, falsifikime dhe abuzime të ndryshme…ndërsa ne si shtet dimë fare pak rreth atyre ngjarjeve të vrullshme, dëshmi të shumta e të sakta vazhdojnë të jetojnë ende të gjalla midis nesh… prandaj dikush nga mësuesit tanë të historisë këtu në shkollë duhet ti shkruaj hollësisht këto tregime, por do të bisedoj edhe unë me shokët e Seksionit të Arsimit në Fier, bile edhe në Tiranë, për ti mbledhur, sistemuar, dokumentuar dhe botuar vlera të tilla në të gjithë krahinën tonë, pasi ndryshe ato do të mbetën në harresë dhe humbasin përgjithmonë…”.

Megjithëse shokët e tij pojanak u gëzuan shumë nga premtimi i Jakov Xoxes, në çast ndërhyri Koçi Mandro dhe i tha shkrimtarit se :

“Një nga mësuesit tanë i shkroi disa nga këto tregime dhe shkoi në Seksionin e Arsimit, për të biseduar atje rreth tyre, por ata shokët drejtues, si një far Gori Sinjari e Gori Bërdalli, dy emra të lakuar shumë keq për punën e tyre në Fier e kanë ndaluar atë që të merret me veprime të tilla…Jo vetëm kaq, por ata e kanë paralajmëruar atë, se ai mund të ngarkohet edhe me përgjegjësi ligjore, sepse sipas tyre, këtë punë duhet ta kryejnë vetëm historianët e autorizuar nga shteti …ky mësues mbeti mjaft i ofenduar dhe i zhgënjyer nga një akt i tillë kaq mospërfillës e arrogant”.

Jakovi si një profesor i ndritur, që shquhej edhe për përgjigjet e tij të rrufeshme në dialog me njerëzit, menjëherë i tha Koçit:

“Mirë, mirë se do të flas unē me ata”.

Pastaj ai tundi kokën me një buzëqeshje të lehtë para miqve të vet pojanak, duke shfaqur edhe sjellën e tij të kujdesshme të një intelektuali brilant, shikimin romantik prej artisti dhe humorin e ëmbël tipik myzeqar, prej të cilave u pa qartë se ai fshikullonin diku larg, të gjithë ata servil, burokrat e të pa aftë, që kishin zënë vend të pamerituar dhe të përhershëm në strukturat e shtetit të diktaturës komuniste në Shqipëri.

Gjatë muajit shkurt 1975, pranë serave të eksportit në fshatin Pojan u takova përsëri me shkrimtarin Jakov Xoxa, ku prezent ka qenë edhe Trushi Zog Silo, një pojanak mjaft i nderuar dhe specialist i talentuar perimesh.

Ai kthehej nga këneta prej gjuetisë, që nga shtëpia e Gjigolëve, me çiften e tij ”Superpost” hedhur mbi sup, një çantë të zezë në krah dhe disa rosa të egra në dorë.

Pasi u përshëndetëm me njëri-tjetrin, filluan përsëri bisedën rreth historisë dhe artit në Myzeqe ku ndër të tjera ai më pyeti: “Si po u shkojnë punët me dramën “Mulliri i Kostë Bardhit” që keni vënë në skenë me mësuesit e shkollës këtu në Pojan”?

Po ecën mirë i thashë, bëmë edhe provën gjenerale, dhamë shfaqe këtu në Pojan e Dërmenas, dhe po përgatitemi të shkojmë në disa fshatra, si Bishan, Çermë Sektor, Frrakull, Novoselë, Rroskocec, Divjakë e tjerë. Mësuesit tanë si Arqile Vasil Gjeçi nga Havaleasi, Harilla Lena nga Fieri, Ymer Basha nga Fieri, Vangjeli Ciku, Athina Mitri, Lefteri Rako Naçi, Drita Çullhaj, Athina Samarxhiu, Elvira Bushi Lako e të tjerë nga Pojani, sëbashku me mua dhe drejtorin e nderuar, tepër të disiplinuar, korrekt dhe mjaft puntor të shkollës Sokrat Çullhaj, po luajmë vërtet bukur, plot talent, duke u afruar edhe aktorëve profesionist.

Profesor Jakovi më tha: “Shumë bukur, ju lumtë , Pojani ka qenë vazhdimisht një qytezë e artit, e arsimit me universitetin e tij të lashë në Apolloni, e këngës me Lefteri Silon e Margarit Dimon, e muzikës me violinistin Taqo Dhima, fisarmonicistin Vangjel Prevazi, xhezbandistin kosovar Hazir Trakalaçi, e estradës me Shaqo Canen e Rushit Arapin e talentuar, e valles me Ramë Canen e Ansamblit të Shtetit, e mbrëmjeve të vallzimit me drejtuesin dhe organizatorin e tyre Aleksi Loni Gjeçin, e ciceronëve me Pilo Llukën(Samarxhiu), e futbollit me Marinët, Saliajt, Gjeçin, Trokët, Katinjët, Stergjot, Stronët, Dimot, Rrezhdot, Xherrot, Naçēt, Mandrot, Sheqët, Bufin e tjerë, që dinë të mundin dhe Apolloninë e Fierit”.

Më erdhi mirë për fjalët e zgjedhura, komplimentet, dhe respektin që tregonte ai për popullin e mrekullueshëm dhe të kulturuar të kësaj zone, nga i cili kishte mësuar aq shumë histori rreth tij, të cilat i ka pasqyruar mjaft bukur edhe në romanin “Lumi i Vdekur”, dhe pastaj duke qeshur së bashku me shakatë e tij plot humor të hollë ai vazhdoi:

“Jam interesuar shumë në Fier dhe Tiranë me kuadrot drejtuese të Ministrisë së Arsimit për këto kujtime të bukura që ruajnë myzeqarët tanë…Ata më thanë se jemi në dijeni të këtij problemi dhe së shpejti do të dërgojmë specialist të këtij profili në Pojan, Shën Pjetër, Radostinë, Seman, Libofshë, Divjakë, Çermë dhe gjithë Myzeqenë, për ti shkruar e dokumentuar këto tregime interesante të myzeqarëve, rreth kontributit të patriotëve të kësaj treve, që dhanë në dy kuvendet e Ismail Qemalit në Fier, gjatë udhëtimit të tij historik nëpër Myzeqe dhe Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë”.

Pas pak Jakovi mu drejtua mua duke më thënë: “Këto kujtime mund ti shkruani edhe ju në formë intervistash, apo tregimesh dhe unë do tua botoj në Tiranë, sepse vet jam shumë i zënë me romanin tim dhe nuk mundem dot gjatë kësaj periudhe”.

As unë nuk mundem dot i thashë profesor Jakovit, sepse jam tepër i ngarkuar me punët e serave dhe punëtorët, si dhe po përgatitem me dy miqtë e mi Andrea Pepa dhe Shpëtim Shehu, aktor të talentuar të teatrit Bylis edhe për konkursin në Institutin e Lart të Arteve.

E falënderova përzemërsisht shkrimtarin me penë të artë dhe pas një copë rruge të shkurtër me të, u ndava nga ai përgjithmonë, pasi fatkeqësisht punët, largësia dhe koha nuk na e mundësuan dot më kurrë, një takim tjetër të mirëpritur e mjaft të këndshëm, me profesorin tonë mendjendritur fierak Jakov Xoxa.

Ai pasi i la rosat kuzhinieres së fshatit Mine Golemit, një grua zonjë dhe mjaft e nderuar, bëri edhe disa shaka me pojanakun e mbrekullueshëm plot humor Gori Mitri(shitsin e klubit), pastaj shkoi nxitimthi drejt rrugës së Manastirit të Apollonisë, për te” Vila e Frengut” e ish arkeologut francez Leon Rei, në mes të ullinjve, ku ai jetonte dhe zhvillonte veprimtarinë e tij krijuese, për vite e dekada të tëra edhe me shkrimtar të tjerë si Teodor Laço, Aleks Çaçi, Nasi Lera e të tjerë.

Më vonë mësova nga disa miq e shok të mi, se profesor Jakovi ishte interesuar, kishte pyetur për mua dhe i ishte bërë shumë qejfi, që unë kisha fituar konkursin në Institutin e Lart të Arteve e isha larguar për studime në Tiranë.

Edhe kur isha me punë në rrethin e Lushnjës, gjatë viteve 1985-1990, në disa fshatra të kësaj treve si Çermë, Shën e Premte, Biçukas, Gërmenj, Divjakë, Xeng, Mizë, Zharnec, Grabian, Kryekuq, Gradisht, mjaft patriot e kuadro si Bushi Popa, Pilo Gixha, Jorgji Prifti, Lili Rrëza, Jani Trungu, Llambri Trungu, Koli Lala, Bashkim Murrizi, Ristan Veliu, Lili Zhuka, Themi Mali, Nasi Hila, Ndon Koli Ndoni, por edhe Llaqi Jano, Jovan Llaqi Jano, Rrapi Tasi Tushe, Sotir Tasi Tushe nga Libofsha e të tjerë, në biseda të ndryshme flisnin shpesh edhe për pavarsistët myzeqar.

Ata rrëfenin gjithashtu një sërë tregimesh rreth udhëtimit të Ismail Qemalit me taborin e tij nëpër Myzeqe dhe pritjes që i bëri populli i kësaj krahine me bijët e tij si Llazar Bozo, Dërvish Biçaku, Nebi Sefa, Sefer Murrizi, Vasil Lala, Simon e Koli Sako, Profi Mali, Çaush Malko, Muç Kacabuni, Kovi Saqellari, At Spiro Saqellari, Tuni Gjergji, Jovan Ndreko, Zoji Ndreko, hoxhë Ymer Hoxha, at Irakli Pylli, Lam Shtëmbari, dhe Llazi Spiro e At Kozma Dhima me katër çetat e tyre të armatosura, që e mbrojtën dhe shoqëruan kudo viganin e kombit edhe në Vlorë gjatë Shpalljes së Mëvetësisë.

Meqenëse këto tregime e rrëfime me vlera kaq të çmuara historike, të cilat nuk u shkruan kurrë, nga të gjithë ata kuadro, që duhej ta kryenin një shërbim të tillë e kisha si një detyrim të kahershëm, por edhe obligim moral, qytetar e atdhetar, të bëja një shkrim të shkurtër, si dhe poemë të thjeshtë për gjithë këta të moshuar pojanak e myzeqar të tjerë, si dhe për ish patriotët tanë legjendar të kësaj krahine, të cilët kontribuuan aq shumë në Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë në shenjë mirënjohje dhe respekti të thellë ndaj këtyre burrave heroik, që e shkruan vet historinë e tyre të ndritur.

Poema “Pavarësistët Myzeqar”

1.

Në shekujt e patëm, të mprehur shpatën

Kështu vijmë që larg, nga lashtësitë

Dhe në çdo kohë, në dorë e mbajtëm

Me të i treguam dhe gjithë trimëritë

2.

Se shumë armiq, rreth vetes i patëm

Romakët dhe sllavët, por edhe grekërit

Gjithmonë me këta, ne njësoj u matëm

Me gjak i shkruam dhe tërë historitë

3.

Në ato kohëra, mjaft të kobshme

Përball me hasmit, si shkëmb qëndruam

Në luftëra të gjata dhe të përmotshme

Ne plot trimëri, këtu prap mbijetuam

4.

Nëpër beteja mjaft të përgjakshme

Përmbi barbarët, çdo herë fituam

Me shpatën tonë, tepër të famshme

Histori të ndritur çdoherë ne shkruam

5.

Ne shkuam në luftë kur na thirri Troja

Bashkë me dardanët dhe tërë vëllezërit

Taulantët tanë trima, qenë pararoja

Me shpatë në duar dhe topuzin brezit

6.

Por dhe grekëve të Athinës, u doli boja

Në Betejën e madhe të Peloponezit

Përgjithmonë nga ne, ju mbyll keq goja

Barbarëve të Azisë, me gjithë të Suezit

7.

Keq i turpëruam, latinët dhe Romën

Kur ishte kryetrimi, ai Pirrua i epiriotit

Që tepër të rëndë, ua preu vet gjobën

Kush theu dhe shkeli, ligjet e Zotit

8.

Prap ne me famë, qemë në tërë botën

Edhe në kohërat e Gjergj Kastriotit

Që vetëm e mbrojti, të gjithë Evropën

Nga hordhitë osmane, të Anadollit

9.

Dhe plot pesë shekuj, nën turqëri

Çdo herë ne mbetëm, duke luftuar

Megjithëse shumë vuajtëm, nën robëri

Por kurrë nuk qemë, të nënshtruar

10.

Mjaft priti dhe nëna, jonë Shqipëri

Nga djemtë e saj, për t’a shpëtuar

Këtë zonjë ta nxirrnin, prap në liri

Mbretëreshën tonë, kaq të nderuar

11.

Sepse gjithmonë, kjo Evropa plakë

Ne asnjëherë, kurrë s’na ndihmoi

Na la në zjarr, në tym edhe në flakë

Dhe bashkë me vrasësit, tanë punoi

12.

Kur ne na mbysnin, të tjerët në gjak

Kjo mbylli dy sytë dhe nuk shikoi

Tërë britmat tona, nëpër çdo prak

Bëri gjithmonë, sikur s’na i dëgjoi

13.

Dhe dymbëdhjeta, shumë s’na deshi

Por muaji i marsit, mbarë pati hyrë

Një rreze dielli, që nga larg na qeshi

Ndriçoi tërë botën, porsi një pasqyrë

14.

Kjo zonjë e madhe, fustanellën veshi

Dhe çelën lulet, plot ngjyrë-ngjyrë

Në brez koburet, vet mirë i ngjeshi

Ja nisën dhe armët, rëndë duke shtyrë

15.

Myzeqe moj Nënë, me ballë floriri

Ty Zoti i Madh, mbretëreshë të zgjodhi

Një mal plot yje, me dritë xhevahiri

Kurorë të artë, përmbi ball t’i hodhi

16.

Ti qeshu moj prap, se të ka ardhur biri

Ky Jani Minga, tërë botën e brodhi

Nga të gjithë djemtë, ai qe më i miri

Me plakun tonë lab, kuvendet mblodhi

17.

Në Fier na erdhën, të tërë kapedanët

Dhe nga çdo trevë, qenë burrat e dheut

U mblodhën këtu, nga të katërta anët

Të gjithë stërniprit e Gjergj Skëndërbeut

18.

Na mbritën malsorët edhe shkupjanet

Dhe djemtë e Shqipes, që prej Mesdheut

Qenë kosovarët, por dhe këta çamët

Ti dilnin vet zot, bashkë Mëmëdheut

19.

Të tërë na u bënë, kundër shqiptarëve

Tragjedi të tjera, filluan prap të loznin

Shumë krime bënë, kundër hyjnorëve

Por edhe me turp, donin ti njollosnin

20.

Gjithë trojet tona, qysh prej të parëve

Përsëri ja nisën dhe po i sakatosnin

Të tëra falas, ua dhanë barbarëve

Dhe kombin tonë, donin ta shfarosnin

21.

Andartët u futën, shpejt prej Erseke

Në të gjithë jugun, kryenë mjaft masakra

Në Sazan qendronte edhe flota greke

Ta bënte tërë Vlorën, copa dhe lakra

22.

Sulmuan dhe sërbët, që prej Suhareke

Kudo bënë vrasje, mjaft të përgjakura

Gjithë vendin dogjën, e mbollën vdekje

Që nga Prizreni dhe gjerë tek Mokra

23.

Të gjithë shqiptarët, u ngriten në këmbë

Gjithmonë qenë gati, në rast rreziku

Në çdo furtunë, qëndruanë si shkëmb

Dhe të bashkuar, porsi bllok çeliku

24.

Me hasmët u matën, dhëmb për dhëmb

Në luftë qenë vetëm, ndaj çdo armiku

I mbrojtën tërë trojet, në çdo pëllëmbë

Jo veç nga i keqi, por edhe nga i ligu

25.

Sapo na kish hyrë dhe gushti i verës

Në Fier mbritën shpejt dhe dy kollos

Nga Vlora erdhën, porsi flladi i erës

Me Jani Mingën, u hodhën në Vjosë

26.

Dhe tek Vrionët, na i ranë prap derës

Plot qenë sarajet, me gegë dhe toskë

Vet plaku ynë lab, shpesh hera-herës

Me të gjithë burrat, shtruar u llafosë

27.

Këtu të gjithë trimat, bashkë u betuan

Por ndihmë kërkuan, përsëri nga bota

Për zonjën tonë, shumë larg na shkuan

Që prap të shihnin, se ç’thoshë Europa

28.

Shpejt muorën rrugët dhe udhëtuan

Që nga Berlini dhe deri tek Roma

Kudo që vajtën, mjaft u dëshpëruan

Si nga Parisi, por edhe nga Londra

29.

Një lajmi i keq, na mori tërë dheun

Si lum shkoi gjaku, prap prej qeseve

E harroi shpejt shtriga këtë Skënderbeun

Kjo Europa jonë plakë e kabareve

30.

Përsëri ja dogji, me zjarr mëmëdheun

S’ja shuanë dot flakët, më kurr kësaj treve

As ujët i Danubit, megjithë Mesdheun

Shumë sherr të madh, do të kenë me neve

31.

Na ish viti, nëntëqind e dymbëdhjetë

Dhe data e muajit, njëzetë e tre nëntori

Qe mjaft e ftohtë, ajo vjeshtë e tretë

Por dhe dimri i egër, atë sene na mori

32.

Qe zhdukur dhe Dielli, mbuluar nga retë

Prej larg gjëmonte, shumë rëndë Tomorri

Mbi të pareshtur, flakë gjuanin rrufetë

Një shi të madh, tërë kohën na nxorri

33.

U mbushën plot ujë, të gjithë lumenjtë

Kudo me rrëmbim, fushës po shkonin

Dhe rridhnin poshtë, me vrull të shpejtë

Qenë bërë edhe gati, që të vërshonin

34.

Shumë zhurma të mëdha, bënin përrenjtë

Kishin mjaft ditë, që po gurgullonin

Sikur po zbrisnin, që nga shkëmbenjtë

Dhe me zë të lart, gjithmonë këndonin

35.

Qe mot i keq dhe na u bë kiameti

Dy a tre javë rresht dhe papushim

Kishte mbetur brenda, i gjithë mileti

Dhe nuk po bënte, më dot as durim

36.

Urgjent një haber, na vjen nga Qerreti

Dhe në Shkumbin ky lajm mbrin me nxitim

Shumë i shqetsuar, qe dhe hyqymeti

Xhandarët lëviznin, plot me zemërim

37.

Qazim Merhori, erdhi shpejt prej Kavaje

I solli dhe krushqët, pranë Rrogozhinës

Tu rritë ndera, këta i thanë more daje

Dhe i zbritën të gjithë, që prej kaloshinës

38.

Qenë tërë krushqët tanë, prej kasabaje

Në ball me plakun, e urtë të Kaninës

Dhe tok me ca burra, të kësaj kazaje

E hodhën dhe lumin, mu në Vah të Kishës

39.

Po i printe përpara, vet kësaj shpurre

Një kapedan i madh, që nga Kolonja

Ishte trim i rrallë dhe me shtatë nure

Ky Llazar Bozua, me sytë si shqiponja

40.

Dorën e mbante, gjithmonë mbi kobure

Të lidhur në brez dhe me nja dy tonja

Fishekët vënë radhë, në gjerdan lëkure

I ndrisnin tërë flakë, porsi xixëllonja

41.

Na erdhi këtu prap, Ismail bej Qemali

Në krah të tij, Luigj Shkodranin e kish

Bashkë qenë të dy, porsi shqipe mali

Në shi edhe breshër, në mes të stuhisë.

42.

Në Çermë Biçak, me shokët ai ndali

I dhanë shumë shpresë, gjithë njerëzisë

Ç’sihariq të madh, tërë njerëzve u fali

Kur tha do ti prijmë, ne tok Shqipërisë

43.

S’do të lemë më këtu, ne asnjë të huaj

Ushtoi shumë fortë dhe zëri i Gurakuqit

Që prap me vatanin, tonë të na luaj

Kushdo qoftë ky dhe në emër të kryqit

44.

Sepse kombi ynë, kurrë më s’do duroj

Të rrij nën sërbët, nën grekët apo turqit

Që prej atyre, prap shumë të na vuaj

Dhe hiç pa e shkelur, as kurrfarë ligjit

45.

Qe burrë edhe trim, ai Dërvish Biçaku

Fis plot me zë, ky ish në këtë nahije

Të gjithë i priste, mjaft mirë çermanaku

Dhe për çdo natë, kishë miq shtëpie

46.

Po lum cilin mik, ai patë tek oxhaku

Ky myzeqar fisnik edhe derë bujarie

Plot dritë e lezet, ju mbushë konaku

Kur i sherbeu me zemër, këtij zotrie

47.

Mysafir na priti edhe Behxhet bej Hydi

Për ta të hapur e mbante dhe portën

Brenda në shtëpi, të gjithë miqët i futi

I mbushi plot, të dy konakët dhe odën

48.

Të tërë pran vatrës, me radhë i ungji

Dhe zjarr u ndezi, që mirë u ngrohën

Pastaj zotrinjtë, të gjithë se çi bujti

Që t’ja begenisnin, pakëz edhe sofrën

49.

Bëre shumë mirë, që ti erdhe këndej

Dhe në Myzeqenë tonë e solle shpurrën

Dërvish Biçaku tha, mbarë do të na vej

Nesër më sabah e marrim dhe turrën

50.

Askush më sherr, këtu s’do të ngrej

Sepse ndez zjarrin, kush e luanë urën

Dhe e di fort mirë, se ç’farë do ta gjej

Të varur peng, do të lerë lëkurën

51.

Do të vejë shumë mirē, që ç’ke me të

Ky Behxhet bej Hydi, ja preu më shkurt

Sepse nuk na ndal, ne më dot asgjë

Prandaj xhandarët, duhet të rrinë urtë

52.

Sepse e djeshmja, kurr nuk vjenë më

Ne sot i lidhim këta dhe me ushkurt

Edhe pse na çirren, prap si me zë

Tashti këta tremben edhe nga drurët

53.

Një telegram të shpejt çoi dhe Janina

Se Porta e Lartë, qe shumë e prekur

Dhe urdhëroi urgjent, që Ismail Kanina

Kudo këmba-këmbës, ai duhet ndjekur

54.

Ti bëhet pritë edhe tek Rrogozhina

Dhe ta rrethojnê, me zjarr e me hekur

Në ball t’a presë e ta marrë martina

E donin të gjallë, apo dhe të vdekur

55.

Njoftim dërgoi, edhe ky Aziz Pasha

Ismail Bej, unë të kam dalë ty hake

Dhe pse të kam mik, se bëj dot hasha

Por ti mos u fut, në këto qorrsokake

56.

Unë kurrë të keqen, ty mos t’a pafsha

Po ç’janë këto lojra, kaq qesharake

Shpëtoje veten, more ty t’a marrsha

Hyrë që sonte, në konsullatën Austriake

57.

Shfryu keq edhe ky, Baki Gjirokastra

Na kapi sherri tha, me Ismail Bejn’ë

Në xhep s’do kemi, më as dy aspra

Halle të mëdhaja, ne do të na gjejnë

58.

Sot do na këputet edhe kamastra

Kusitë tona, më bosh s’do të vlejnë

Pa zjarr e pa bukë, do na mbetet vatra

Se fjalë të këqija, ngado po zjejnë

59.

Edhe ky Emin Beu, që nga Vokopola

Prap ndiqte i qet, si dikur avazin

Por kur e pa, që i ra poshtë kupola

Pati shumë frikë, se çfarë do të ngjasin

60.

Shpejt nënprefekti, që kishte tre vula

Dërgoi urgjent, një kartë me lajmsin

Me Aziz Pashën tha, në Berat sa fola

Kthehu pas Ismail, se ty do të vrasin

61.

Dhe ju more vëllezër, pa më dëgjoni

Tha Ismail Beu dhe lexoi këtë letrën

Pa mbani këtu vesh, se ç’shkruan padroni

Që unë Shqipërinë, sot ta le vetëm

62.

Këta po më thonë edhe mua, shkoni

Duanë të më trembin edhe me vdekjen

Kështu që na merrë fund edhe misioni

Mua më këshillojnē, për të ruajtur jetën

63.

Po kjo me mua, kurrë s’do të ndodhë

Sikur dhe pushka, sot fort të kërcasi

Pasi ne pesë shekuj, shumë jemi lodhë

Dhe kombi ynë, këtë radhë do të flasi

64.

Sepse neve këtu, kot s’kemi ardhë

Dhe luftë e madhe, në ndaç le të plasi

Sot Porta e Lartë, për neve ka ngordhë

Plumbi të parin, mua le t’më godasi

65.

Dhe ky Nebi Sefa, na kish qenë burrë

Trimëri të rrallë, në çdo vend rrefeu

Nga Lushnja në Kavajë, me kal u turr

Në Çermë Biçak, këtë natë e zbreu

66.

E poqi dhe vet plakun, tonë me flamur

Dhe në kuvend me të, dy fjalë këmbeu

Ne pas i tha, s’do të shkojmë më kurrë

Tashti shpëtohet, prej nesh mëmëdheu

67.

Të lumtë goja, sa mirë, ti po më thua

Se sot ky popull, pret shumë nga ne

Rrofshë o Nebi Sefa, këtu qënke me mua

Nuk duam tha labi , Stamboll as Edrene

68.

Ne këtu do të luftojmë, fortë si dragua

Dhe nuk do vemë më, asnjë në refene

Unë kurrë dredharakët, aspak nuk i dua

Që ndrrojnë fytyrën, shtatë herë në sene

69.

Por sot zoti Ismail, ne s’marin më leje

As nga Stambolli dhe as nga Moskova

Prandaj ne të gjithë, ti na ke pas teje

Foli si burrat edhe ky Halit Libohova

70.

Gjak prej shqiptari, na zjen ndër deje

Këtë ditë të bekuar, shumë e ëndërrova

Dhe prina or trim, në ball të çdo beteje

Le të derdhet gjaku ynë, prap me kova

71.

Shqipērinē përsëri, ju lart na e ngritēt

Ja nisi Tekiu, menjëherë pas babës

Ju përgjithëmonë, në dritë na e qitët

Por sot po ja hiqni dhe zgjedhën prej qafës

72.

Me ty Ismail, janë të tërë libohovitët

Të Lazaratit edhe të Fushë-Bardhës

Dhe të gjithë, me radhë ne gjirokastritët

Djemtë e Çeços e të Vangjel Zhapës

73.

Ky Pertev Bej turku, një far kapiteni

I ngriti taborët, tok megjithë zabitin

Shpejtë ju tha, në Çermë do të veni

Edhe do të ma prisni, atje banditin

74.

Me shumë kujdes, çdo gjë do të vreni

Në grackë të ma fusni, menjëherë komitin

Ismail Bej Vlorën, do të ma mbërtheni

Në Lushnje ma sillni, të lidhur jezitin

75.

Por dhe ai kryexhandari Ibrahim Borshi

Të gjithë mirë e njihnin, këtë turkofil

Gushën të frytur, më shumë se kaposhi

Kurrë nuk u pane, qe të qeshte ky kopil

76.

Hiqej e mbahej, mjaft rëndë palloshi

Një surrat sojsëzi, na kish si katil

Dhe i luajti hiletë, mjaft mirë kodoshi

Që në kurth ta fuste, plakun tonë Ismail

77.

Urdhër kishte marrë edhe Mefail Aga

Një nëntoger i vrazhdë, por si murg

Mbushur të dy supet plot me grada

Dhënë vet me dorë, nga komandanti turk

78.

Që trimin ta ndiqte gjithmonë nga prapa

Kudo që të shkonte dhe rrugë më rrugë

Dhe befas ta zinte, e vinte në pranga

Pastaj ta kalbnin, për jetë dhe në burg

79.

Në Gramsh dy taborë, na i bëri shpejt gati

Përplot me spahinj, radif dhe xhandar

Një ishte nga Lushnja dhe një nga Berati

Në pritë na i vuri, të fshehur si kusar

80.

Porse në këtë kurth, nuk ra diplomati

Që e bënë sëbashku, turq e tradhëtar

Dhe të gjithë vrastarët, e këtij zanati

Sepse drejtim tjetër, plaku ynë ka marrë

71.

Ju shkoi më kot dhe urdhëri Sulltanit

Që vet xhelati, me bojë e firmosi

Dhe ishte lëshuar, me dorë prej tiranit

Që sa më parë trimin, tonë ta burgosi

82.

Por dhe kjo zarfa, me kartë të fermanit

Që shpejt Janina, me dyll e vulosi

Të gjithë kasapët, përreth dushmanit

Ky lajm i rëndë, shumë keq i brengosi

83.

Kaluar Nebi Sefa, po vinte prej Dushkut

Na e kishte mbushur, plot dhe martinën

Mjaft shpejt e kaloi dhe kthesën e Plukut

Brenda në Lushnje, ja ndjenë dhe krismën

84.

Ja vuri koburen, në kokë Pertev turkut

Në fyt ja shtërngoi, menjëherë kapistrën

Përjashta i nxorri, vëllezërit prej burgut

Bedri Pejanin edhe Rexhep Mitrovicën

85.

Që larg nga veriu fortë frynte Murlani

Dhe bënte shumë ftohtë, aq sa të thante

Kudo përmbi ujë, kish ngrirë kallkani

Sa dhe gurët e gjallë, më dyshë i ndante

86.

Kurrë s’po pushonte, çdo ditë as tufani

Me forcë ulurinte, tamam sikur qante

Andej nëpër pyje dhe lart nga Grabiani

Plot lisa rrëzonte dhe drurët i çante

87.

Dhe ky Vasil Lala, që prej Bishçukës

Një emër i ndritur, i tërë kësaj dere

Qe trim e i besës dhe burrë i pushkës

Se ç’na i mbreu, të dy buajtë në qerre

88.

E vendosi shpejtë dhe rrogozin e truskës

Sipër mbi rrapinat, e njësoj si çadere

I çau gjithë dallgët dhe valët e Tërbufës

Në Çermë na u gëdhi, brenda një ore

89.

Po mirë se ke ardhurr, o Ismail burri

Të paçim përjetë, sa Tomorri ju qofshit

Ty Zoti i Madh, këtu mirë se të pruri

Shqipërinë nga hallet, ju e shpëtofshit

90.

Sepse me ty sot, do ti ndrij prap nuri

Gjithë njerëzit tanë, ju mbarë i gëzofshit

Që kanë qëndruarë, si shkëmbi prej guri

Të tërë na ke pas dhe kudo që shkofshit

91.

Ti rrofshë tha plaku, o more Vasil Lala

Që këtu më erdhe, mu në mes të flakës

Edhe mua më solle, kaq shumë të fala

Nga të tërë vëllezërit, e tanë të Divjakës

92.

Po ty për kuvende, të qenka edhe fjala

Njësoj porsi princat e tuaj të Matrangës

A të lodhi more burrë, rrugës shumë vala

Kur hodhe kënetën, në vijën e ngjalës

93.

Labi mbi krah, e hodhi shpejt gunën

E mbushi dhe gjirin e tij plot me karta

Për në Divjakë e mori, ai nxituar rrugën

Në duarë i vinte, shumë rëndë dhe çamta

94.

Dhe djemēve ua priu, i pari vet udhën

Këtë ditë me shi e plot me shtërngata

Drejtë për në Libofshë e çau furtunën

Të mbrinte më herët dhe pa rënë nata

95.

Me një rremë kënetën, trimat e hodhën

Disa nëpër lundra, shkuan varg e varg

Luftuan me ujërat dhe mjaft u lodhën

Në mes të valëve dhe sipër mbi dallgë

96.

Në Shën e Premte të tërë, burrat na dolën

Pas qerres ecën, të gjithë nëpër tragë

Së bashku këtu, ata prap na u mblodhën

Për rrugë u nisën, do shkonin më larg

97.

Qe burrë fisnik, edhe ky Sefer Murrizi

Ai kurrë xhandarëve, aspak nuk ju tutë

Sa herë që pushka, me ta kur krisi

Ai punët i zgjidhte, vetëm me barut

98.

Se shumë për vatan, i shkrihej tërë fisi

Dhe kur në Shën e Premte, ai sa u fut

Megjithë taborin, vinte që nga Durrësi

Shpejt i tha djalit, tani prina o Mesut

99.

Po more babë, ja ktheu dhe Mesuti

Qe trim djaloshi, bujar dhe i besës

Por unë këta vëllezër, tashti po i luti

Që pak ti ndihmoj, gjer matan Xengës

100.

Sepse kanë rëndë dhe nuk po i nguti

Të lodhur po duken, mjaft prej peshës

Ca fjalë prej zakoni, tha rresht i zgjuti

Kish qenë ky djalë dhe nipi i Nebi Sefës

101.

Do të prij unë vet, tha më shpejtë Nuriu

Se ne Murrizët, nuk ja përtojmë punës

Në brez koburja, gjithë sërma i ndriu

E fshehur qe brenda, në palë të gunës

102.

Dhe hapin më tepër, pastaj na e shtriu

Si një luan shkoi, në ball të furtunës

Në drejtim të Divjakës, karvanin e priu

Anës së kodrës e në buzë të lagunës

103.

Papritur dhe deti, këtë çast u egërsua

I ngriti më sipër dhe tërë dallgët e tija

Një zhurmë e madhe, nga larg u dëgjua

Dhe bëri vet burë, shpejt nga stuhia

104.

E gjithë Divjaka, nga ujët u mbulua

Shkoi shpejt dhe ujë, lart gjerë tek ija

Pran kishës së fshatit, fare u afrua

Kudo u futë brenda edhe nëpër shtëpia

105.

Në këtë katund, besën se ç’ja dhanë

Këtij plakut tonë lab dhe dy dhaskalijtë

Simon Profi Sakua, bashkë me të vëllanë

Qenë trima si babaj edhe dy të bijtë

106.

E mbyllën dhe shkollën dhe ikën e vanë

I lanë duke pritur, të gjithë këtu fëmijtë

Dhe pas taborit, me vrap ata nganë

Shumë u mërzitēn, këtë ditë turçelinjtë

107.

Mësonjësi juaj sot, për Vlorë do të niset

U tha edhe nxënësve, ky Simon rrebeli

Se nesër atje, flamuri ynë do të ngrihet

Që mirë të na ndrisi dhe ne pakëz dielli

108.

Atëherë ky bajrak, kur i lirë të valvitet

Ne gjithë të mirat, këtu do të na sjelli

Tërë kombi i ynë, prap mjaft do të ndritet

Sepse diturinë, në mes tonë do të mbielli

109.

I hapni sytë mirë, çdo ditë këtu në shkollë

Tha edhe Koli Sako, kur doli tek lesa

Se ne për këtë dritë, kemi vuajtur boll

Dhe na u kanë tretur, gjithë ata breza

110.

Hazër qëndroni, në dorë me pisqollë

Që kurrë mos të na gjej, në gjum e zeza

Se hasmi nga pas, punon shumë holl

Por dhe këtu tek ne, ka akoma grerëza

111.

Këto ditë na qe fryrë, mjaft dhe këneta

Por edhe ky gjoli i madh, i Karavastasë

Me ujë na i mbuloi, gjithë brigjet e veta

Nga larg dallgët vinin, tallaz e tallaz

112.

Gjithmonë ulurinin njësoj si kuçedra

Plot vrull njera-tjetrën e ndiqnin nga pas

Të tëra qenë bërë, këtë javë më të serta

Dhe moti i ligë, shumë kohë do të zgjasë

113.

U ngrit Profi Mali, me burrat nga Miza

Ky trim atdhetar dhe bajrak i pashoq

Dhe shtëpia e tij, plot me djemë si lisa

Për vatan të gjithëve, zemra ju dogjë

114.

Pranë kishës së Xengut, tërë qeparisa

Labin dhe trimat, në rrugë se ç’i poq

Karvanit të mbushur, me takije e plisa

I priu përpara dhe vet na e udhëhoq

115.

Ne kemi shumë kohë, që ju po u prisnim

Na i tha plakut tonë, me gëzim zoti Profi

Çdo ditë e çdo javë, për ju neve pyesnim

Dhe gjerë në Kolkondas, shkuamë te Kovi

116.

Ne sa më parë donim, që ju t’ju shihnim

Sepse dhe Stambolli, këto ditë na cofi

Dhe për vatanin, sëbashku të flisnim

Pasi na ka vuajtur, shumë gjatë i varfëri

117.

Retë ulur mbi tokë e zbraznin vetëtimat

Ishte bërë dhe dita, si natë plot me terr

Kurr nuk po pushonin, më as oshëtimat

Qe nxirë i gjithë qielli dhe qe bërë sterr

118.

Që larg edhe deti, shpesh nxirte gjëmimat

Dhe dallgët po shkonin, kudo plot me sherr

S’ndalonte më shiu dhe as bubullimat

Jashtë dukej gjithëçka, veç tym edhe ferr

119.

Dhe ky Çaush Malko, që prej Zhërrneci

Menjëherë e muorë, në kohë haberin

Shumë fjalë urimi, patë marrë nga kasneci

Në çast dhe dorisë, ja hodhi vet frerin

120.

E ngjeshi koburen, nxituar tek mesi

Me burrat na shkoi, ku e kishte nderin

Karvanin e poqi, pa shkuar mëngjesi

Si gjithë qemalistët e shkroi edhe emrin

121.

Nga kodrat dhe ujët, po zbriste fuqishëm

Kudo nëpër hone, plot valë rrokullisej

Drejt gjolit përrenjtë, shpejtonin furishëm

As gjëja e gjallë, kudo më s’po ndihej

122.

Rrufetë me radhë, gjuanin rrezikshëm

Tërë zjarr edhe flakë, këneta po ndizej

Ish bërë edhe moti, më shumë i frikshëm

Sikur e gjithë bota, në çast do vidhisej

123.

Qe nxirë Shpiragu, shumë frynte Osumi

Dëbora e bardhë, larg malet mbulonte

Më fort gjëmonte dhe në jug Karaburuni

As shiu e rrebeshi, kurrë më s’po pushonte

124.

U çua në Kryekuq dhe Muç Kacabuni

Mbi kal për Divjakë, si petrit fluturonte

Shpejt para na i doli, këtij trim-tribuni

Atje shkoi lagunari, ku vatani e ftonte

125.

Sa shumë u gëzuanë, të tërë myzeqarët

Kur mirë e dëgjuanë, gjithë këtë haber

Për komb si gjithmonë, këta qenë të parët

Në këmbë na u çuanë, prap menjëherë

126.

Më shpejt na u ngritën, kudo lajmëtarët

E shpunë dhe njoftimin, derë e më derë

I rrokën vet armët, të gjithë luftëtarët

Dhe ikën e vanë, qenë bërë porsi erë

127.

Por dhe në Petoshaj, ky Uani Mitrushi

E çoi në këmbë, me shokët mëhallën

Trim qe si babai dhe atdhetar si gjyshi

Për truall dhe për fe, në zjarr se ç’u kallën

128.

Koburen me plumb, mirë se çe mbushi

Dorisë ja hodhi, mbi kokë kapistallën

Urgjent në Kolkondas, na shkoi Janushi

Se at Kozma Dhima, ja kish çuarë posullën

129.

Edhe në Kolkondas, vet At Kozma Dhima

Me kohë këtë ditë e kish dhënë kushtrimin

E mbushi dhe çetën, me burra dhe trima

Mbi kuaj e mori, shumë shpejt fluturimin

130.

Në një rrugë të pyllit, plot shkurre dëllinja

Kur i pa kapedanët, në varg që po vinin

E ndali vet çetën, mbi një shpat sokëllima

Plot mall na e poqi, mu në dorë Ismailin

131.

Po mirë se na erdhe, tek ne o diplomat

Na i tha at Kozmai, plakut tonë fisnik

Ne ty po të prisnim, për çdo ditë e sahat

Në këtë kohë dimri, mbushur me rrezik

132.

Ky Mëmëdheu ynë, është prap me fat

Se ka sot në ball, një prijës kreshnik

Me ty do ti marrim, ne të gjitha kalatë

Që poshtë nga Preveza e deri në Koplik

133.

Pas at Kozmait Dhimës, shkoi dhe Tuni Gjergji

Ky mësonjësi nga Metaj, kish qenë me famë

Gjerë larg në Stamboll, i ndihej dhe emri

Sepse për dyfek, ish trim dhe me nam

134.

Në drejtim të hyjnorit, ngadalë ai erdhi

Dhe shkurt i tha labit, i lumtur sot jam

Se qafën e këputi, që këtu qeleshëverdhi

Në Fier tërë turqëve, ne dërmën ju dhamë

135.

Po lërmëni dhe mua, tha Kovi Saqellari

Që me radhë ne trimat, në dorë t’i takojmë

Se janë miq shtëpie, sot tek myzeqari

Mirēseardhjen vëllezërve, ne t’ju urojmë

136.

Të ikim më shpejt, foli prap atdhetari

Se s’kemi mjaft kohë, që këtu të vonojmë

Dhe vet përmbi kalë, priu burrat i pari

Në Libofshë ne sonte, tha do pushojmë

137.

Mësonjësi Jovan Ndreko, na i ra çifligut

Dhe tok me shokët, tre konakët i zunë

Të ish Nedin Beut, që prej Leskovikut

Me dyfek në dorë dhe rojet i shpunë

138.

Në këta tre konakët, e këtij pasanikut

Ismail bej Vlorën, tërë burrat e prunë

Dhe këtu për të fjetur, na i shtruan mikut

Një llampë të vogël, për dritë se ç’i vunë

139.

E poqi këtu plaku edhe Zoji Ndrekon

Që kurrë s’i kish ndarë, kobure dhe penë

Dhe fare se ungji, asnjëherë dyfekun

Ngado që ky shkoi, në tërë Myzeqenë

140.

Në luftë me turkun e në luftë me grekun

Armët në duar, gjithmonë se ç’i mbenë

Nuk përtoi fare, t’ja zbrazte fishekun

Kushdo që ja fyente, atij mëmëdhenë

141.

Edhe Lam Shtëmbari, kaçaku nga Krutja

Në Libofshë u gjendë, atje me një vrap

Varur se ç’i ndrinte, mu në brez koburja

E lidhi vet kalin, posht nën një rrap

142.

Me një frymë kish ardhur urgjent nga Lushnja

Në pazar një zabit ngusht e kishte kapë

Në lerë na u shkoi, asqerëve kapuçja

Ja patë mbledh xhandarit e kish bërë zap

143.

Dhe ky Elmaz Boce, ishte nderi i vendit

Gjithmonë ai nxirte, vetëm mjaltë prej goje

Qe trim e i fjalës dhe burrë i kuvendit

Kishte shumë lezet, këtë zotri t’a dëgjoje

144.

Qysh që nga Lidhja, jonë e Prizërenit

Nëpër Myzeqe, vazhdimisht e shikoje

Dhe prap këtë radhë, ky trim i levendit

Ishte pran flamurit, duke i bërë roje

145.

Që nga Kavakllia, e gjerë në Korkutas

Luftëtarët tanë, menjëherë u ngritën

Edhe në Gjokalli e në Sheq Marinas

Armët na i rrokën, dhe kuajve u hipën

146.

Por dhe në Gracalli e në katundin Daullas

Gunat mbi krah, prap djemtë na i qitën

Edhe në Mujalli, në Matkëz dhe Nikas

Shpejt matan lumit, tërë burrat na mbritën

147.

Ish nisur Llazi Spiro, që prej Shën Pjetre

Megjithë luftëtarët, e patë marë dhe turrin

Dy tabor me burra i kish trimi me vete

Dhe brenda në Libofshë e ndaloi vrullin

148.

Detyrë luftarake, i ngarkoi çdo çete

Në çast aty foli e dha edhe urdhërin

Do ruajmë vëllezrit, këto ditë me kiamete

Në gojë maliherit, ja futi dhe plumbin

149.

Shpejt lutjen e bëri dhe at Irakli Pylli

Këto shkronjëzat tona, o Zot i bekofshë

Edhe librat shqipe, menjëherë i mbylli

Mënjanë na i fshehu, ato në një qoshkë

150.

Mori një dorë plot, me qirinjë prej dylli

Dhe kryqin e shenjtë e një shallë mëndafshē

Në trastë koburen, mirë e mbështolli

Së bashku me çetat, shkoi për Libofshë

151.

Këtu njēqind burra, djemë edhe shok

Që e njihnin mjaft mirë, hilen e dredhinë

Menjëherë armët, në duarë i kanë rrok

Sepse s’mund të bëhej, lojë me tradhëtinë

152.

I hodhën dhe gunat, sipër përmbi kokë

Nëpër shiun me breshër dhe në suferinë

Të gjithë drejt Çifligut, ata shkuan tok

Me dyfek në dorë, ta mbronin Ismailn’ë

153.

Por edhe tre mësonjësit e tanë priftërinjë

Me zemrat e tyre, plot gaz dhe hare

Shumë shpejt na i veshën, veladonët e rinjë

Ashtu si në festa dhe për çdo Shën Ndre

154.

Pastaj na i ndezën vet nga dy qirinjë

I bënë, edhe Zotit nga një lutje të tre

Që ky ti bekonte, të gjithë këta zotrinjë

Se këtu po na sillnin, një botë tjetër të re

155.

Gjithë natën këta burra, na bënë kuvend

Myzeqarët trima, sëbashku me plakun

Dhe labi na foli, shumë gjatë për këtë vend

Që porsi një lum e ka derdhur dhe gjakun

156.

Por sot tha plaku, duhet punë me mentë

Dhe pasi t’a ngremë, këtu Flamur bajrakun

Ne do ta ndryshojmë dhe gjendjen e rëndë

Që po na e vretë, të tërë Karatoprakun

157.

Por ju more vëllezër, myzeqarët e mi

Sot unë një të fshehtë, dua t’ju rrëfenjë

Dhe mos të më preket, këtu asnjë zotri

Pse unë ju kam, kaq miq të mëdhenjë

158.

Sepse ju dhatë bukë, nëpër çdo nahi

Për të gjithë kombin, qetë mjaft të denjë

Por fjalë dhe besë edhe shumë sojni

Unë çdo të mirë, këtu tek ju e gjenjë

159.

Me turqët e grekët, në çdo kohë u matët

Dhe kundër atyre, shumë fare luftuat

Me ushtri të mëdha, përherë ju kapët

Gjithmonë dyfekun, kurrë se pushuat

160.

Por ju asnjëherë, pas nuk u zprapsët

Çdo zgjedhë të huaj, aspak se duruat

Edhe shkollën shqipe, të parët e hapët

Krejt kombin të tërë, ju prap e nderuat

161.

Prandaj o vëllezër, t’a gëzoni shkollën

Që për ne të tërë, kjo ka shumë vlera

Edhe më në fund, me punë ja duolëm

Njësojë si të gjithë, me kombet tjera

162.

Prandaj ti shërbejmë, farës që mbollëm

Që mos të na e rrok, as shiu, as era

Hazër në dorë, le t’a mbajmë pisqollën

Se hasmi i ynë, është prap mu tek dera

163.

Sepse Myzeqeja, i ka patur dhe shkollat

Qysh me Apolloninë tonë, tepër të Lashtë

Atëherë kur të tjerët, nuk njihnin as shkronjat

Ajo ishte plot, me student që nga jashtë

164.

Këtu studiuan, me radhë cicëronat

Që e tërë bota, aq shumë i ka dashtë

Ushtarak të mëdhenjë edhe perandorat

Që lanë nga pas, një hije të vrazhdë

165.

Ky papa Irakli Pylli e njoftoi prap labin

Se ne këtu në Fier, ti more vëllai i ynë

Nëpër çdo katund, shkollat po i hapim

Dhe flladi i lirisë, tek ne sot po fryn

166.

Në gjuhën tonë shqipe, mësime po japim

Dhe shkollave greke, u vumë edhe dryn

Që të gjithë dhespotët, sot le të llapin

Se ligji i tyre, në punë më s’na hynë

167.

Këta myzeqarët tanë, janë ai lloj rodi

Që Zef Jubani, i patë shumë për zemër

Se janë nga të zgjedhurit, që sot i ka kombi

Me burra të besës edhe djem levendër

168.

Kërkund ma të mirë, si gjenë dot robi

Tha Luigj Shkodra, për tërë këta djemër

Se këta për hyjnor, i ka njohur tërë globi

E në tanë Mesdheun, kanë pasë edhe emër

169.

Plaku ynë vlonjat, foli gjatë kësaj nate

Edhe me mësonjësin, At Spiro Saqellarin

Për këtë rilindas na thuri, ai shumë lëvdate

Dhe shtruar pleqëruan, tok me dijetarin

170.

Këto shkollat shqipe, që ti Spiro i hape

Do e mbajnë të ndezur, gjithmonë fanarin

Se pa shkollë e dije dhe pa burra shpate

S’do të ketë liri, kurrë për shqiptarin

171.

Dhe herët në mëngjes, duke pirë një kafe

Labi ynë patë dhënë dhe mjaft porosira

Disa dhespot grek, kanë hapur ca llafe

Tek ne po na thurin, shumë tradhëtira

172.

Por të gjithë armiqtë, do t’i heqim prej qafe

Kur tok ne të bëjmë, vetëm punë të mira

Edhe grekërit dinak, me shtatë qylafe

Shpejt do ti përzemë, veç me trimërira

173.

Ne armët nga duartë, më s’do ti heqim

Prap at Kozma Dhima, foli me Ismailin

Të tërë tradhëtorët, të ligun dhe dreqin

Myzeqarët tanë, më kurrë s’do ti falin

174.

Edhe luftën tonë, çdo herë me të keqin

Për as dhe një çast, më kurrë s’do ta ndalim

Tashti punët tona, ne vet do ti ndreqim

Së bashku të gjithë, në fund do t’ja dalim

175.

Papritur një djalë, i vogël shumë fare

Na hyri në dhomë, me mëngët përveshur

Me kostume të bukura, të trevës myzeqare

Qysh herët në mëngjes, si princ qe i veshur

176.

Këmisha e bardhë, porsi flokë dëbore

Në kokë takijen, mirë e kishte ngjeshur

Sipër mbi opinga, vënë dhe dy xhufkore

Drejt plakut na shkoi, me buzë të qeshur

177.

Po emrin si e ke, ti more vogëlush

Që sot po na dukesh, porsi një trëndafil

Dhe faqet të kuqe, mi paske si prush

Njësoj si lulëkuqja, që çel herët në prill

178.

Kështu porsi ti, sot s’na qenka askush

Dhe zërin m’a paske, njësoj si bilbil

Qasu këtu te unë, të të marrë në gushë

Bukurosh i gjyshit, ti m’u bëfshë bandill

179.

Dhe djali i tha labit, se unë quhem Lami

Por sot jam veshur, kaq bukur si dhëndrrat

Sepse m’i ka bërë, nënëgjyshja prej gjalmi

Në tezgjah me dorë dhe për Këshëndellat

180.

Por këtu tek neve, na është bërë nami

Nuk kanë pushuar, më kurrë të shtënat

Dy djemë të rinjë, na i vrau dushmani

Dhe prap me zë, po qajnë sot nënat

181.

Por edhe unë tha plaku, Lami e kisha

Kështu më thërrisnin, në të gjithë fshatin

Kur qesh i vogël dhe kështu sa ty isha

Atje në Kaninë, që ngrihet mbi shpatin

182.

Atëherë më vonë, kur unë pak u rrita

Islam ma shkruajtën, zotrinjtë qitapin

Pastaj Ismail, unë prap më vonë e ngjita

Dhe këtë e bëra, për të nxjerrë inatin

183.

Po ç’paskan qenë, këta dreq lanetër

Tha djali serbes dhe fjalën e vazhdoj

E si t’a vunë ty o gjysh, një emër tjetër

Kur vet njëriu, këtë emër s’mund t’a doj

184.

Dhe pa të thënë fare edhe pa të pyetur

Me ty paskan bërë, ata një goxha lojë

Po kur t’a shkruanë dhe emrin në letër

Ty të është dukur, sikur të lyenë me bojë

185.

Më sillni këtu shpejt, një palë gërshërë

Se do t’ja pres unë, sot djalit balluket

Që flokët mi paska, të tëra sërë-sërë

Kurora të bukura dhe njësoj porsi lulet

186.

Më bini ju lutem edhe një copë krëhër

Që çunit t’ja kreh, me dorë unë cullufet

Sepse mua sot dhe kumbar më ka bërë

Ky trim bukurosh, porsi yll të më duket

187.

Pastaj mbi oxhak, vet dorën ka zgjatur

Duke na u gritur, pak lart mbi karrige

Një libërth vlonjati, atje shpejt e ka kapur

Abetaren e kuqe, të Gjuhës tonë Shqipe

188.

Që brenda në çantë, ai e kishte patur

Këtë libër të shenjtë, plot me rreze drite

Dhe këtij djaloshi, me dëshirë ja ka falur

Që vogëlushi ta ruante, si kujtim ndër vite

189.

Por labi na thuri, këtu edhe një vjershë

Se ne buzë detit, brenda mu në Vlorë

Dy ditë pa shkuar, e pa dalë kjo vjeshtë

Shqipërisë tonë, ne do ti vemë një kurorë

190.

Atje për ç’do vit, kurrë kënga s’do heshtë

Do vijnë gjithmonë, plot krushqë e dasmorë

Edhe miqët tanë, të mëdhenjë e me peshë

Me këngë në gojë dhe me flamuj në dorë

191.

Dhe ju Llazi Spiro, me dy çetat do të vini

Tha at Kozma Dhima, qysh herët pa gëdhirē

Në Fier tek Tonç Kilica, taborin t’ma shpini

Të tërë vëllezërit tanë, shëndoshë edhe mirë

192.

Por në vah të Mifolit, ju duhet të arrini

Pa u bërë mirë darkë dhe shumë errësirë

Në Vjosë me Mingën, atje ju do të piqni

Që ju mos ta keni, as lumin të vështirë

193.

Edhe ti Jovan, sëbashku megjithë Zojn’ë

I merrni shpejt armët, që të dy në krah

Me at Irakli Pyllin, por edhe me Kovn’ë

Do të shkoni për rrugë dhe vini me ta

194.

Ju mësonjës Koli, por dhe ju Simon’ë

Në ballë të taborit, porsi vëllai me vëlla

Edhe ju Elmaz Boci, tok megjithë Lamn’ë

Pas Luigjit do të shkoni, ashtu siç ju tha

195.

Në Vlorë të tërë, ju bëhuni me Janin

Sepse vëllai ynë, sot është shumë i zënë

Po thonë se dje e përzunë dushmanin

Dhe punë të mëdha, atje Minga po bënë

196.

Por dhe këto ditë, që do të pres Qemalin

Ka mjaft nevojë dhe për ndihmën tënë

Shumë na e nderoi, prap vëllai vatanin

Të gjithë Mzeqenë, por dhe babë e nënë

197.

Te Thoma Ristani, ju do të gjeni strehë

Dhe po i shkuat atij, në orët e vona

Sepse myzeqarët, ai të gjithë na i njeh

Çdo natë pret miq, nga e tërë zona

198.

Tek ky mëmëdhetar, çdo mysafir na fle

Kushdo që i vete, që nga anët e tona

Asnjë pa nderuar, ky burrë nuk e le

Dyqani i Skelës, është dhe shtëpi e jona

199.

Hazër do të rrimë, ne këtej anës së lumit

Çdo ditë e çdo natë, mëngjes edhe drekë

Sëbashku me djemtë dhe çetën e Tunit

Do zemë çdo vah dhe ruajmë çdo hendek

200.

Nga bregu i detit, deri në grykë të Osumit

Kudo do ta mbrojmë, të tërë me dyfek

Por dhe andej lart, nga Kisha e Strumit

S’do të lemë asnjë, në Vlorë që t’ju prek

201.

Dhe shpejt në Çiflig, kësaj feste ja nisën

Me valle të bukura dhe këngë si mjaltë

E këputën sot qafën dhe na u gremisën

Shkuan edhe turqët, me bisht ndër shaltë

202.

Se këta shumë keq, ne na katandisën

Na lanë përibret, rrogoz edhe baltë

Por ne këtë flamur, kurrë se braktisëm

Dhe Zoti i madh, përjetë na e faltë

203.

Pa shihni, pa shihni, se ç’po ndodh aty

Me këta fëmijë të vegjël, kaq bukuroshë

Tha plaku ynë lab, plot lot ndër sy

Se këta vogëlush, të bëjnë të gëzosh

204.

E merr ai, por shpejt ja kthen dhe ky

O sa shumë lezet, që paska t’i shikosh

Si ata bilbilat, këndojnë bashkë të dy

Dhe fort ta ka ënda, shumë t’i dëgjosh

205.

Dhimitër Dashi, i katundit të Godoleshit

I priti tërë vëllezërit, tanë prej Tetove

Që i erdhën atij, larg prej Bradasheshit

Me gjithë disa trima, që prej Kumanove

206.

Por dhe një grup tjetër, prej Martaneshit

Që i mbritën më vonë, atij prej Gjakove

Në çiflig ja u shtroi edhe darkën sheshit

Yzmetçinjtë na i pati , haçinj prej Uznove

207.

Tu rritë shumë ndera, ty or zotni Dashi

Na i thanë me radhë, të gjithë mysafirët

Këtë sofër bujare, plot mbushur e paçi

Për miq e për shok dhe për muhaxhirët

208.

Bukë, ujë dhe kryp, gjithmonë ju dhaçi

Si për të vorfënit, por dhe për fakirët

Tashti në gëzime, ju tek ne na ardhshi

Dhe shkuan për Vlorë, nëpër mugëtirë

209.

Ky tabor me trima, i gjatë dhe pafund

Me tre priftërinj dhe diplomat në krye

Që s’ishte parë kurrë dhe ndjerë askund

Veç përpara Zotit, të madh u rrëfye

210.

Dhe rrugë e pa rrugë , ky eci sa mund

Në ditët plot me shi edhe netët pa yje

Sa e tërë Myzeqeja, nga gëzimi u tund

Shumë shpejt i kaloi, lumenjtë edhe pyje

211.

Por dhe Shën Mëria, përmbi Ardenicë

Që e patë bekuar, vet Gjergj Kastriotin

Andronikën tonë, bashkë me atë princ

E uroi nga zemra, Ismail bej Kaniniotin

212.

Këto ditë të mëdhaja, në ftohtë e në ngricë

Me të dyja kambanat, e njoftoi lart Zotin

Sa ushtoi Shpiragu, me gjithë Tomorricë

Dhe fare se pyeti, këtë radhë dhespotin

213.

U bë nam i madh, në vah të Petovës

Pran lumit të Semanit, me ujë mbushur plot

Kur mbritën këtu, këta djemtë e Kosovës

As koha e ligë, si kishte ndalur dot

214.

E përqafuan të tërë, këtu plakun e Vlorës

Oh sa mall dhe gëzim, që kishin o Zot

Dhe pas atij burri, Luigjin e Shkodrës

Këtë ditë të shenjtë , u derdhën mjaft lot

215.

Dhe ky Bedri Peja, e mori shpejt fjalën

Kaluam mbi male, në shpate dhe brigje

Pa ndalur aspak, ne ecëm, gjithë javën

Plot vahe i hodhëm, lumenjë edhe shtigje

216.

Ngado që ne shkuam, respekt na falën

Në tërë këto ditë vjeshte, plot me rreziqe

As shiu, as breshëri, kurrë nuk u ndalën

Dhe binte shumë dëborë e binin orteqe

217.

Ty ndera tu rrit, more vëlla Nebi Sefa

Se ti na nxore, ne shpejt nga hapsaneja

Mbaroi nga frika, dhe ai xhandar Perteva

Kur ju vu përmbi krye, kjo allti viranja

218.

Na patë thanë në birucë, qe besa Lefa

Që ne do të dalim, pa ardhur mirë pramja

Se ti banë Nebi Sefa, që të kërcejnë me defa

T’ju këndoj nga pasë dhe vençe qemaneja

219.

Nga shkuam e vajtëm, ne more vëllezër

Foli pas Bedriut dhe trimi Sali Gjuka

Kudo nëpër male, zjarret janë ndezur

Që larg nga Presheva dhe deri tek Puka

220.

Të tërë krushqet tanë, mbërrijnë sot e nesër

Ata nga çdo anë, po vijnë turna-turma

Të gjithë, për në Vlorë, janë duke ecur

Si ndali dot moti dhe si lodhi as rruga

221.

Qe mbushur Semani, plot degë më degë

Shi vinte prej malesh, me borë e me akull

Përplasej fort ujët, nga bregu në breg

Nuk ishte parë kështu, as për një shekull

222.

Mbuluar qenë krejt, çdo vah edhe shteg

S’u panë më as drurët e lart me pjergull

As tërë gardhijet, plot marinë e shelg

Ish bërë dhe koha, veç tym edhe mjergull

223.

Shpejtë dy xhandar, pa pritur na erdhën

Qenë strukur e fshehur, diku tek një gardh

Drejtim të hyjnorit, bashkë se ç’u derdhën

E takuan Ismailin, që të dy me rradhë

224.

Dhe para plakut, xhandarët u zverdhën

Por trimit i thanë, mirë se na ke ardhë

Sepse ju zotri, do t’na hiqni zgjedhën

Paç udhën e mbarë e dalshë faqe bardhë

225.

Faleminderit tha plaku, ju o more djemë

Se këtu na i bëtë, që të gjitha nderimet

Ne mjaft të kënaqur, nga juve sot mbemë

Pa masë na i falet dhe të tëra gëzimet

226.

Në Fier dhe në Vlorë, ne sapo që të vemë

Me penë do ti shkruajmë, në kartë kujtimet

Edhe për ju o trima, një shënim do të lemë

Megjithëse i morët, qysh nga këtu urimet

227.

E kaluanë Semanin, tok mbi një lundër

Të tërë qenë të kapur, me litar prej zhuke

Dhe valët e tij, me forcë i kanë mundur

Matan bregut dolën, diku pranë një çuke

228.

Në varg karvani, na shkoi duke tundur

Fushës me ujë dhe plot kashtë truske

Në Fierin e bukur, brenda është futur

Që ishte çliruar edhe nga zgjedha turke

229.

Por dhe në Radostinë, trimi Ymer Hoxha

Që nxënësve u mësonte edhe gjuhën tonë

Sapo e kishte marë, lajmin nga Libofsha

Urgjent në çdo shtëpi, haberin dërgon

230.

Në Fier na u bë, me njëzetë djelmosha

Dhe Tonçi Kilicën, te Bashkia e takon

Kur burrin e panë, këtu disa kodosha

Ja dhanë vet vrapit, e pa u bërë vonë

231.

Me zhurmë dhe me valë, na vinte Gjanica

Plot këngë malesh, ishte duke mbledhur

Herë-herë humbiste, fare në ngushtica

Dhe hon më hon, shkonte duke bredhur

232.

Shumë shpejt zbriste, që nga Koshovica

Në kthesa nxitonte, trupin duke dredhur

Kishte dalë përjashta, në fushë e rrugica

Një valle të madhe, na ishte duke hedhur

233.

Dhe Tonçi Kilica, s’kish bërë fare gjum

Se tok me burrat, tek bashkia mbetën

Këto ditë dhe mendimet, i shkonin si lum

Për dy a tre netë, tërë trimat nuk fjetën

234.

Se priste ca miq, të mëdhenjë shumë

Që jashtë vatanit, tërë kohën na ndenjtën

Mjekërbardhin tonë, porsi një pëllumb

Që bashkë me shok, për komb u tretën

235.

Në këmbë u ngritën dhe këta pojanakët

I shkelën të gjitha, urdhërat e Vezirit

Me armë në brez dhe në duarë dajakët

U nisën për lart, nga Kisha e Manastirit

236.

Por prap nga aty, i lanë shpejt konakët

Me radhë i hodhën dhe kodrat e ullirit

Në Fier u bënë bashkë me radostinakët

Hallall u qoftë djemëve, qumështi i gjirit

237.

Na ish nëntori, këtë ditë njëzetë e pesë

Që lart nga qiejt, po shkrepte rrufeja

Filluan dhe këngët, qysh herët në mëngjes

Në Fier të bukur, shpërtheu dhe hareja

238.

E gjithë njerëzia, u mblodhë në këtë festë

Sa shumë që gëzonte, për kohët e reja

Me këngë Ismail ben, filloi që t’a pres

E uroi nga zemëra, vet trimin Myzeqeja

239.

Me radhë vallet hidhëte, Jorgji Karbunara

Sëbashku me vëllan, në Fier po kërcente

Thoshë do t’a çojmë, ne Shqipërinë përpara

Sapo që ta bëjmë dhe këto ditë më vete

240.

Dhe ty Ismail Vlora, t’u priftë e mbara

Ti shpejt bëj bashkë, këto katër vilajete

Më trojet tona, mos ti lemë ne të ndara

Që prap të vuajmë, nëpër pesë shtete

241.

Por dhe ky mësonjësi, Kostandin Minga

Me dorën ngritur lart, e tundëte takijen

I merrte rresht vallet, shtruar me opinga

Këngë trimash këndonte, për të gjithë nahijen

242.

Thosh shkuanë e vanë, këto kohët e liga

Sot fllad lirie, të gjithë malet po bien

Na e morë të keqen, qysh sot dhe shtriga

Se kohët e reja, ne do të na sjellin dijen

243.

Në sarajet e bukura të Ymer bej Vrionit

Të mbushura përplot, me stoli të rënda

Dhe thurur me kangjella, përreth ballkonit

Plaku ynë për drekë, i ftuar qe brenda

244.

Këtu mirë na u pritë, në bazë të zakonit

Plot takëme të arta edhe të argjenda

Marrë nga Parisi dhe larg prej Londonit

Me yzmete të reja, të modës allafrënga

245.

Por edhe kjo kisha, jonë e Shën Gjergjit

Më fort i tundi, që të dyja kambanat

Këto ditë të mëdha feste, në mes të Fierit

Dhe kurr nuk i ndali, këtë javë të ramat

246.

Sa zhurma lart vajti, në kupë të qiellit

Nga larg e dëgjuan dhe të tre patrikanat

Që shkoi pergjithmonë dhe koha e ferrit

Sëbashku me terrorin, që bënë Sulltanat

247.

Në shesh njerëzia, shumë po brohoriste

Dhe merrte këngë e hidhte plot valle

Rroftë Ismaili, tërë populli po thërriste

Shqipërinë tonë prap, ti sot e ringjalle

248.

E donin dhe plakun, që ai vet t’ju fliste

Këtu para tyre, më shumë kësaj radhe

Dhe qysh nga Fieri, ky trim le t’a niste

Këtë festën tonë, kaq shumë të madhe

249.

Ne s’do ti durojmë më kurrë vargonjtë

Tha gjatë fjalimit, ky burrë kaq i ndritur

As që të na shtypin, përsëri patkonjtë

Të vuajmë me shekuj, akoma duke pritur

250.

Këtu do të luftojmë, ne porsi fajkonjtë

Sepse prap rreziku, nga neve s’ka ikur

Dhe flamurin tonë, me të dy zhgabonjtë

Në Vlorë që nesër, kemi për t’a ngritur

251.

Mezi po prisja, këto ditë që t’ju shoh

Se shumë mall unë kisha, të vija këtu

Sikur të rrija dhe për nja pakëz kohë

Që shtruar të flisja, me ju gju më gju

252.

Përsëri Europa, ne shqiptarët s’na do

Dhe troç na tha, se s’do tu njohim ju

Por mua zemra, prap seç m’u ngroh

Qysh kur mi zutë, ju asqerët me dru

253.

Ne këtu në Fier, bashkë e vendosëm

Se do t’a bëjmë, më vete dhe shtetin

Në Mars dhe Gusht, mirë u llafosëm

Që ta shpëtonim përgjithmonë miletin

254.

Edhe kurr aspak, ne s’u qederosëm

Demek Stambolli, do bënte kiametin

Por sot këtë hall, të madh ne e sosëm

Dhe plot me nder e kryemë amanetin

255.

Se ne për vatanin, askënd nuk e pyesim

Në Fier foli shkurt edhe Luigj Shkodra

Atë në pazar, neve kurrë nuk e qesim

Që dikush i huaj, me na ba kësi lodra

256.

Ne trojet e shenjëta, aspak nuk i shesim

Të tëra këto male, këto fusha e kodra

Për këto jemi gati, të tanë që të vdesim

Mjer kush na i prek, ne prap këto votra

257.

Kudo mbi Sazan, retë fort shkrepëtinin

Rrufetë më shpesh, gjuanin që nga lart

Mbi dallgë pareshtur, çdo çast ato shtinin

Qe skuqur dhe deti, qe bërë flakë i zjarrtë

258.

Më shpejt që nga jugu, erërat po vinin

Dhe vjeshta, kaq keq, më kurrë mos martë

Prap shiu me sqotë e breshëri shumë binin

Kudo asnjë fshat, nuk po dukej më qart

259.

Në kishën e manastirit, atje lart në Pojan

U mblodhën mbi kodër, të tërë priftërinjtë

Me Shën Pjetër, Bishan edhe me Seman

Qenë bashkë të vjetrit, por edhe të rinjtë

260.

Të gjithë e rrethuan, në mes shandan

Dhe shpejt i ndezën, me radhë qirinjtë

Pastaja me forcë tundën dhe kambanë

Nga larg i uruan, të gjithë mëvetësinjtë

261.

Tërë rrugës së kodrës, porsi një tërkuzë

U ngjitë karvani dhe shkoi varg si në tel

I kaloi shpejt kodrat dhe pyjet e Jarusë

Dhe pas dy sahatësh, në Levan na del

262.

Nëpër atë baltë dhe në gjithë atë muzgë

Çau ujërat të tëra, gjerë lart përmbi bel

Me këngë trimash, gjithëmonë nëpër buzë

Tabori na mbriti dhe në katundin Novoselë

263.

Nga shtrati i saj, shpejt Vjosa ç’na doli

Shumë hipi dhe ujët, e shkoi dy tre metra

Ish bërë porsi deti, tërë lumi edhe gjoli

Qysh nga Zvërneci e deri tek Shën Pjetra

264.

Dhimitër Qarri, një atdhetar prej Mifoli

Njësoj si kreshnikët, në ato kohët e vjetra

Lundraxhiu me trimat, shumë gjatë nuk foli

Por shpejt nga një anë, i nxori tek tjetra

265.

Në Vjosë Jani Minga, mjaft herët kish dalë

Që vet ta nderonte, qysh këtu diplomatin

Atje anës së lumit, të mbushur plot valë

Dhe shtruar të fliste, ai tok me vlonjatin

266.

Kur sa e pa Mingën, atë trim delidjalë

Që priste mjekërbardhin tok me të atin

Ismail Beu e poqë, profesorin me mall

Drejtë Vlorës të dy e nisën edhe hapin

267.

Këtu një djalosh, nja dymbëdhjetë vjeç

Filloi vet këngët, me radhë sokoli i malit

Duke mbledhur lule, o shok dje mbeçë

Që unë sot t’ja fal, vet Ismail Qemalit

268.

Sepse Shqipërinë, do të na e bëjë veç

Për ta shpëtuar, që nga thonjtë e djallit

Kurrë ti o Samboll, më karar mos gjeç

Dhe qofshë i shkretë, porsi gurët e zallit

269.

Pa shihni, pa shihni, këtë bilbil fushe

Sa mirë ja thotë, përpara të mëdhenjëve

Edhe zërin e tij, ma paska krejt ndryshe

Po aq të ëmbël, porsi të bilbilenjëve

270.

Që bukur këndojnë, këtu qoshe më qoshe

Duke u rënë pas tufës, borive dhe fyejve

Në lëndinat me lule e fushat bukuroshe

Pranë bregut të detit dhe anës lumenjëve

271.

A mos m’a ke bërë, ti Jani surprizën

Sa mua në Vlorë, më shkelën dy këmbët

Duke qeshur plaku labi, foli me Mingën

Se që këtu ja nisën, vënçe edhe këngët

272.

Sepse nga mësonjësit, tërë kombet u ndritën

Kudo plot me dije, ju të vjetrën e shëmbët

Dhe sot në çdo vend, po sillni prap dritën

I ngjallët tërë trimat dhe gjithë të rënët

273.

Jani Minga, tërë gaz filloi që të qesh

Dhe gëzimi i madh, s’po di hiç që ti ndalet

Kështu Ismail beu, i tha ti do ta keshë

Sepse çdo shqiptar, veç ty burrë të falet

274.

Dhe sot në çdo vend, kudo që të veshë

Ju vet do ti shihni, se si i luajnë vallet

Plot këngë zemre, për ty do të gjeshë

Me gjithë urimin, rrofsh Ismail sa malet

275.

Se ne tha labi, në Vlorë pa profesorin

Të gjitha punët, do ti kishim mjaft keq

Dhe sot po e rrahim, të tërë kraharorin

Por dje hallet tona, dikushi na i ka heq

276.

Profesor Jani e hoqi, i vetëm tërë zorin

Prandaj më në fund, gjithëçka na u ndreq

Dhe nesër ta shpallim, të shenjtë nëntorin

Që ta gëzojnë fëmijë, të rinj, edhe pleq

277.

Mëmëdheut tha Jani, ne ja kemi borxhë

Dhe trimëritë për të, sot duhet ti dëftejmë

Nuk pyesim më prift, nuk pyesim as hoxhë

Vatanin me fetë, ne kurrë si pērzjejmë

278.

Se grek edhe serb, hanë tok në një poçë

Ne besë tek ata, më kurrë s’do të gjejmë

Prandaj rrini mirë, ne prap u thamë troç

Se për ndryshe armët, në dorë i rrëmbejmë

279.

Ja nisën tërë malet dhe po kuvendojnë

Shkëlzeni legjendar, bashkë me Kollatn’ë

Me shoqi-shoqnë, shumë po bisedojnë

Edhe Gjallica e lartë, megjithë Korabn’ë

280.

Po ç’janë këto shqipe, që lart po shkojnë

Përmbi Pashtrik, mbi Dajt e mbi Kërrabn’ë

Drejt Vlorës të tëra shpejt po fluturojnë

Thanë dhe Tomorri, tok me Shpiragn’ë

281.

Kjo Mitrovica, me gjithë Pejë dhe Ibër

Tërë djemtë e tyre, në Vlorë i kanë nisë

E kaluan Prizërenin edhe Kukës e Dibër

Në ball dardanëve, u prin vet Baca Isë

282.

Nëpër të ftoht, në borë edhe në dimër

Na mbritën shëndoshë, në Martanesh e Bizë

Me armët mbi krah dhe tytat nga sipër

Kanë rënë në Peqin, në më të bukurin vis

283.

Një djalë kalors, na erdhi nga Peqini

Dhe fluturimthi, ai shkoi gjer në Pluk

Tha mbritën vëllezrit, dhe Isë Buletini

E pruri djaloshi, këtë haber mushtulluk

284.

E hodhën dhe lumin, në vah te Shkumbini

Sapo kanë hyrë, brenda mu në Dushk

Ndaj dilni vëllezër, në Lushnje ti pritni

Dhe shpejt porsi era, ky trim na u zhduk

285.

Një festë e madhe, na u bë në Lushnjë

Shpërtheu këtu kënga e krisi ahengu

Qenë plot dasmor edhe dy palë krushq

E nderuanë shumë trimin, tonë Isa Begu

286.

Nuk sheh më gjëkundi, tabore turqsh

Kalimera në kisha, s’thotë më as greku

Ngarkuanë dhespotët plaçkat mbi mushq

Sa krisën pushkët edhe këndoi fisheku

287.

Dhe Semani plak, më lart e çoi dallgën

Se shumë inat, kish marrë prej Tomorrit

Kudo, çdo shtëpie, ja mbuloi dhe gardhën

Përqark dhe rezet, gjithë anës së oborrit

288.

Në Imsht vet Baci e kaloi edhe darkën

Me myzeqarët dhe trimat e tij të taborit

Në mëgjes mbi lum e hodhi shpejt varkën

Këtë ditë plot me shi, në fund të nëntorit

289.

Një sofër e madhe, u shtrua mu në Imsht

Për këtë trim të madh, që kish dy alltia

Qysh nga Kuçova dhe deri në Gradisht

Kudo mysafir, patë plot nëpër shtëpia

290.

Ushtuan gjithë darkën këngët toskërisht

Rëndë krisi daullja e luajti sharkia

S’pushuan as vallet këtë natë gegërisht

Gjëmuan shumë sazet, dhe ra çiftelia

291.

E tërë dynjaja, në Fier se ç’u derdhë

Shumë ndere i bënë, bacë Isë Buletinit

Të gjithë kosovarët, rreth tij qenë mbledhë

Se kishin këtë ditë dhe kulmin e gëzimit

292.

Këtu vet njerëzia, plot valle patë hedhë

Festuan myzeqarët, mu në mes të dimrit

Mjaft këngë të bukura, ata kishin zgjedhë

Ja dhuruan me zemër, bacë Isë kryetrimit

293.

Në Fier Tonç Kilica, na e priti dhe Bacin

Këtë burrë legjendar, në krye të dardanëve

Dhe trimit i tha, për jetë ty të paçim

Se të kemi të parin e gjithë kapedanëve

294.

Se ti mjaft të rëndë, ja u dhe kërbaçin

Tërë shkive dhe sërbëve, të atyre anëve

Por ne do t’ua bëjmë, prap në e daçin

Dhe shumë më keq, sesa turq osmanëve

295.

Kosovarët e mi, të gjithë mi ndihmove

Na i tha baca Isë, vet këtij zotit Tonçi

Dhe në Myzeqenë e bukur, ti mi strehove

Në Fier dhe në Lushnje e deri te Kuçi

296.

Për tërë këta vëllazën, ti sofra na shtrove

Plot bukë edhe kryp, tamam si i moçmi

Të gjithë prej dekës, ti vëlla mi shpëtove

Së bashku me trimat, porsi Elmas Boci

297.

Njoftim na çoi, prap shpejt Novosela

Se lumi i Vjosës, më shumë është frytë

Kish dalë nga shtrati, e lart mbi zabela

Dhe vahun më larg, ujët e kishte shtytë

298.

Patë mare përpara dhe lundrën me tela

Në ujë thell brenda, varka ishte mbytë

Nuk dukej më fare, as moli dhe as skela

Përmbytur tërë fusha, qe zhdukur nga sytë

299.

Sot moti Ismail, mjaft rëndë po keqësohet

Unë gjerë këtu në Fier, ta mbajta ty besën

Dhe ujēt i tha Baci, më shumë po na shtohet

Prandaj do më falësh, mua për mungesën

300.

Se lumi i Vjosës, nuk mund të kalohet

Ndaj sonte të lutem, ti hape dhe festën

Se dasma e jonë, më s’duhet të vonohet

Që nesër në saba, shpalle indipedencën

301.

Dhe tek një dyqan, i tregtar Diamantit

Plot me stolira, vënë lart mbi sunduqe

Na shkuan ca zotrinjë, të Ismail diplomatit

Dhe blenë një pëlhurë, me ngjyrë të kuqe

302.

Ne këtë peshqesh, i thanë vet pedantit

Do t’ja çojmë një zonje, që mbeti si qyqe

Shumë vuajti e gjora, dhe prej taksiratit

Pesë shekuj me radhë, nëpër udhëkryqe

303.

Usta xha Thomaj, në Vlorë sapo mbrinë

Shkoi drejt e në Skelë, për në rrobaqepsi

Në dyqan u poqë, me Jani Mingë zotrin’ë

Prej tij e patë marë, aty shpejt një porosi

304.

Menjëherë dhe fillin, e shkoi në makinë

Me dëshirë të madhe dhe plot kënaqsi

Se vet e kish blerë, plaku ynë në Athinë

Dhe qepi në çast, Flamurin tonë Kuq e Zi

305.

Pastaj Petro trimi, i gëzuar mes lotëve

Përmbi këtë flamur, na bëri një shqiponjë

Njësojë si i Krujës, së Gjergj Kastriotëve

Kur ishte me nam dhe me famë kjo zonjë

306.

Që vjen që nga larg, qysh prej epiriotëve

Atij vendi të bukur dhe plot me heronjë

Këtu dhe përpara, dymijë e ca moteve

Që luftonin aq shumë, njësoj si dragonjë

307.

Dhe Ismail vigani, këtë flamur na e ngriti

Që kishin me shekuj, gjithmonë arbërorët

Sa tërë botën mbarë, nga Vlora e çuditi

Atë ditë të madhe, kur folën shenjtorët

308.

Përjetë ky na ndau, nga Sulltan banditi

Dhe Stambollit në det, ja mbytëm taborët

Si kombet e tjera, ne më vete na qiti

Krenar dhe te lirë, si të tërë perndimorët

309.

Dhe jo atë flamurin e zonjë Marigonës

Të prurë në Shqipëri, gjoja prej kurbetit

Që na u qendis, për një natë prej zonjēs

Ashtu siç thanë, shërbëtorët e hyqymetit

310.

Siç folën mjeranët e ish Monark-hanes

Dhe gjithë yzmetçinjtë e Zogoll Ahmetit

Por edhe servilët, e kohës së tollonës

Të tërë kalemthyerët, e Sheh Mehmetit

311.

Dhe ky avokati, i shquar Petro Poga

Për komb qe djegur, në flakë si baroti

Këtë ditë të bardhë, sa shumë po gëzoka

Se kishte gjithë jetën, që priste erindioti

312.

Flamurin e tundëte, ai sipër mbi koka

Në kartë e hodhi edhe firmën poligloti

Brohoriste pandalur, sa dridhej tërë toka

Rroftë Ismaili Vlora, thërriste patrioti

313.

Pas tij Jani Minga, me të dyja duartë

E çoi dhe më lart, flamurin me bedena

Dhe zëri i shkoi, larg portë e më portë

Ushtoi e gjithë Vlora, sikur binte sirena

314.

Ky kombi i ynë tha, kurrë s’do ketë mort

Se gjak heronjësh, na rrjedhë nëpër vena

Por sot na u bë dhe shumë herë më i fort

Me zhgabonjën tonë, të zezë me dy krena

315.

Menjëherë në shesh, fëmijët u futën

Si flutura vet nxënësit, filluan të kërcenin

Dhe drejt Jani Mingës, me vrap u dyndën

Me mësonjësin e tyre, donin të dëfrenin

316.

Në duarë flamujët, tërë kohën i tundën

Nga Vlora gjithë botës, sot po i rrëfenin

Sepse dhe Turqinë, shqiptarët e mundën

Këtë natë edhe yjet, për ne po shkëlqenin

317.

Çdo vjeshtë mjaft punë, kishte xha Thomaj

Flamuj Kuq e Zi, gjatë mbremjeve na qepte

Nga fundi nëntorit, plot me dëshirë ustaj

Ai nxënësve të Mingës, për këtë festë ua jepte

318.

Me modë allafrënga, vet vishej qerrataj

Kur dilte me shok, por dhe për çdo të kremte

Në Shesh të Flamurit, ngadal shkonte si agai

Edhe për kremtimin e kësaj dite feste

319.

Te gjithë ne rrëfejmë sot mjaft tregime

Për tërë ata trima, heronjtë pavarsista

Por ne tani kemi, veç pak dorëshkrime

Që nuk i zhdukën dot, ato duartë e pista

320.

Por myzeqarët tanë, ruajnë shumë kujtime

Sepse që të gjithë, kanë qenë qemalista

Në Vlorë me plakun, shpunë dy çetat trime

Po kurrë libraxhinjtë, s’i shkruan as në lista

Rruga myzeqare e heronjëve të Pavarsisë

1-Vahu i Kishës (pran urës së Rrogozhinës).

2-Çermë-Biçak (Lushnje)

3-Çermë-Proshkë

4-Çermë-Pasha

5-Çermë-Çiflik

5-Shën e Premte(Sulzotaj)

6-Divjakë

7-Xeng

8-Mizë

9-Zharnec

10-Kryekuq

11-Kamenicë

12-Gur

13-Babunjë

14-Gradishtë

15-Gungas

16-Gogolas

17-Vanaj

(Fier)

18-Libofshë

19-Stan libofshe

20-Çipllakë

21-Kolkondas

22-Vajkan

23-Petovë

24-Gracalli

25-Daullas

26-Mbrostar

27-Bishanakë

28-Fier

29-Zhupan

30-Koshovicë

31-Levan

32-Ferras

33-Mifol

(Vlorë)

34-Novoselë

35–Vlorë

Çetat e armatosura myzeqare, që e morën në mbrojtje dhe e shoqëruan Ismail Qemalin edhe brenda në Vlorë gjatë shpalljes së Pavarsisë.

1-Çeta e Pojan-Shën Pjetrër-Boçovës, me komandant Llazi Spiro.

2-Çeta e Topojë-Grykë-Semanit me komandant mësonjësin dhe priftin me kobure, at Irakli Pylli, (papa Isaija).

3-Çeta e Radostinë(Ujëmirë)-Vadhizë me komandant mësonjësin dhe hoxhën Ymer Hoxha.

4-Çeta e Kolkondasit-Petoshaj -Nikas me komandant mësonjës, prift e luftëtar at Kozma Dhima e at Spiro Saqellari.

5-Çeta Ardenicë-Libofshë me komandant mësonjës e luftëtar Tuni Gjergji e Zoji Ndreko.

6-Çeta Krutje-Bubullimë me komandant Lami Shtëmbari e Pali Kadillari.

Disa nga patriotët myzeqar, që morën në mbrojtje dhe shoqëruan edhe në Vlorë Ismail Qemalin gjatë shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë më 28 Nëntor 1912.

1-Llazar Bozo(Kolonjë-Lushnje).

Patriot dhe luftëtar i shquar, shoqërues personal i Ismail Qemalit.

E priti Ismail Qemalin në Durrës dhe e shoqëroi atë deri në Vlorë. Bashkë me Llazi Spiro Shën Pjetrën dhe dy çetat myzeqare, ( të Semanit dhe Pojan-Shën Pjetër), të komanduara prej tij kryen mbrojtjen fizike të Ismail Qemalit e Luigj Gurakuqit gjatë shpalljes së Pavarsisë.

2-Dervish Biçaku (1874-1952, Çermë Biçak-Lushnje).

Patriot.

3-Behxhet Hydi (1877-1946, Çermë Biçak-Lushnje).

Patriot.

4-Nebi Sefa (1861-1942, Lushnje).

Patriot dhe luftëtar.

5-Sefer Murrizi (Shën e Premte-Lushnje).

Patriot.

6-Mesut Sefer Murrizi (Shën e Premte-Lushnje.

Patriot.

7-Nuri Murrizi (Shën e Premte-Lushnje).

patriot)

8-Halit Libohova (Nga Gjirokastra banues në Gramsh-Lushnje).

Patriot, jurist, luftëtar.

9-Teki Halit Libohova (Nga Gjirokastra, banues në Gramsh-Lushnje).

Patriot, luftëtar.

10-Vasil Lala (Biçukas-Lushnje).

Patriot, luftëtar.

11-Simon Profi Sako (Divjakë-Lushnje).

Patriot, mësues.

12-Koli Profi Sako (Divjakë-Lushnje).

Patriot, mësues.

13-Profi Mali (Mizë-Lushnje).

Patriot.

14-Çaush Malko (Zharrnec-Lushnje).

Patriot.

15-Muçi Kacabuni (Kryekuq-Lushnje).

Patriot.

16-At Ikonom Kozma Dhima (Kolkondas-Fier).

Patriot, mësonjës, luftëtar, prift dhe komandant i çetës së fshatit të tij.

17-At Spiro Saqellari (Kolkondas-Fier).

Patriot, prift, mësues, luftëtar, dëshmor.

18-At Irakli Pylli (Shën Pjetër-Fier).

Patriot, prift, mësues, luftëtar, komandant i çetës së Semanit, partizan, dëshmor.

19-Kovi Saqellari (Kolkondas-Fier).

Patriot, mësues.

20-Jovan Kristo Ndreko (1886-1944 Libofshë-Fier).

Patriot, mësues, partizan, dëshmor.

21-Zoi Pando Ndreko (1889-1944, Libofshë-Fier).

Patriot, luftëtar, mësues, poet, partizan, dëshmor).

22-Tuni Gjergji (Fier).

Patriot , luftëtar.

23-Lam Shtëmbari (Krutje- Lushnje).

Patriot , luftëtar.

24-Elmaz Boce (Nga Gjirokastra, banues në Libofshë Fier).

Patriot, mësues, pjesëmarrës në mbledhjen e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, firmëtar i Deklaratës së Pavarësisë.

25-Llazi Spiro Shën Pjetra (Shën Pjetër-Fier).

Patriot, luftëtar, këngëtar, poet, komandant i Çetës së Pojan-Shën Pjetrës, shoqëroi dhe e mbrojti Ismail Qemalin nga Libofsha në Vlorë me dy çetat e tij. Ish komandant i batalionit “Myzeqeja” të krahinës së Myzeqesë në uftën për çlirimin e Vlorës më 1920. Me dy çetat e tij ka mbrojtur fizikisht edhe dy kongreset e Lushnjes në vitin 1920.

26-Uani Mitrushi(Tushi) Kristo. (Pojan, Petoshaj-Fier).

Patriot, luftëtar, anëtar i Çestës së Kolkondasit.

27-Tasi Mitrushi(Tushi) Kristo. (Pojan-Petoshaj-Fier).

Patriot, luftëtar, anëtar i Çetës së Kolkondasit.

28-Tonçi Kilica (Seman, Fier).

Kryetari I-rë i Bashkisë Fier, patriot, luftëtar.

29-Jorgji Babë Dud Karbunara (Berat).

Patriot, mësues, luftëtar, firmëtar i Deklaratës së Pavarësisë.

30-Kostandin Minga (Shën Pjetër-Fier).

Patriot, mësues, poet, përkthyes, rilindas.

31-Ymer Hoxha (Radostinë ”Ujëmirë” Fier).

Patriot, mësues, përkthyes, hoxhë, rilindës.

32-Dhimitër Qarrri (Mifol-Vlorë).

Patriot, lundërtar në vahun e lumit Vjosë.

33-Jani Kostandin Minga (01.08.1872- 07.05.1947).

(Shën Pjetër Fier).

Patriot, mësues, luftëtar, përkthyes, themelues i klubit patriotik “Labëria” 1889, çeli shkollën e parë shqipe në qytetin e Vlorës më 25 korrik 1908, hapi shkollën e parë shqipe në Kaninë të Vlorës më 1909, firmëtar i Deklaratës së Pavarsisë, komandant i batalionit “Myzeqeja” në luftën e Vlorës më 1920.

34-Kili Dimo (Pojan Fier).

Patriot, luftëtar, përkthyes, anetari i çetës Pojan-Shën Pjetër.

35-Taqi Lako (Pojan Fier).

Patriot, luftëtar, anëtar i çetës Pojan-Shën Pjetër.

36-Tasi Doraci (Pojan Fier).

Patriot, luftëtar, anëtar i çetës Pojan-Shën-Pjetër.

37-Miti Dimo (Pojan Fier).

Patriot, luftëtar, anëtar i çetës Pojan-Shën Pjetër.

38- Uani Shyti (Pojan Fier).

Patriot, luftëtar, anëtar i çetës Pojan-Shën Pjetër.

39-Thoma Leksi Ristani (Nikas-Fier).

Patriot, përkthyes, kryeplak i fshatit Nikas, rrobaqepës, psalës në Manastirin e Kolkondasit dhe anëtar i çetës së këtij katundi. Për veprimtari patriotike, pasi filloi të bënte psalme dhe shërbime fetare në Gjuhën Shqipe, me orientim të dhespotit grek e largojnë nga kisha dhe detyra e kryeplakut. Pas këtij dënimi që ju dha nga drejtuesit e kishës, ndaj tij filluan edhe ndjekjet e vazhdueshme, për arrestimin, dënimin dhe ekzekutimin e tij nga forcat e xhandarmërisë osmane, tradhtarët shqiptar pro grek dhe ekstremistët islamik pro turq. Për ti shpëtuar dhunës dhe rrezikut, që i kanosej për jetën, ai u detyrua të largohet për 3-4 vjet nga Shqipëria dhe shkoi në Greqi e Itali.

Pas disa vjetësh, Thomai kthehet përsëri në Shqipëri dhe këtë radh vendoset me banim në qytetin e Vlorës. Në Skelë, ai hapi i pari edhe një rrobaqepësi, për të ushtruar zanatin e tij të mësuar në Korfuz, Janinë dhe qytetet të tjera Italiane. Këtë dyqan pune, të cilin e përdorte edhe për banim, ai e ktheu në një bazë të rëndësishme për rilindësit dhe patriotët shqiptar, që vepronin në Shqipëri edhe nëpër Evropë për çështjen tonë kombëtare.

Kjo rrobaqepësi ka qenë strehë edhe për çdo myzeqar që shkonte në qytetin e Vlorës për arsye të ndryshme personale, familjare dhe shëndetësore.

Me urdhër të shokut të tij Jani Minga, ky patriot qepi edhe flamurin tonë Kuq e Zi, që ngriti Ismail Qemali me 28 nëntor 1912.

Edhe pas shpalljes së Pavarësisë, plaku i urtë nikarak, u detyrua disa herë të emigroi jashtë Shqipërisë, për të shpëtuar nga ndjekjet e agjentëve të shërbimit sekret të Athinës, të kishës greke, por edhe prej haxhiqamilistëve proturq.

Pas kthimit të tij të fundit në qytetin e Vlorës dhe deri sa u nda nga jeta e vet, ai për çdo vit qepte flamuj dhe ua jepte nxënësve të Jani Mingës, që ta kremtonin sa më bukur festën e 28 nëntorit, ditën e Pavarësisë.

40-Llazar Kilica (Fier)

Patriot, diplomat, politikan.

Për shkrimin e kësaj poeme të thjeshtë, me titullin “Pavarësistët Myzeqar”, veç dokumenteve dhe shkrimeve të njohura për këtë ngjarje të madhe, janë shfrytëzuar edhe mjaft kujtime e tregime, të shumë myzeqarëve patriot, kuadro dhe intelektual të nderuar, që kishin nga të parët e tyre, ish dëshmitar, luftëtar dhe veprimtar me aktivitet patriotik, gjatë atyre viteve të lavdishme, kur u shpallë Pavarësia, shumë prej të cilëve sot nuk jetojnë më si :

1-Andrea Kili Dimo, kuadër drejtues ekonomie, Pojan-Fier.

2-Margarit Kili Dimo, këngëtar Pojan-Fier.

3-Koço Mandro, Pojan-Fier.

4-Ndoni Rrezhdo, Pojan-Fier.

5-Mihal Lena, Pojan-Fier.

6-Nasi Golemi, Pojan-Fier.

7-Kosta Uani Tushe, Petoshaj-Pojan Fier.

8-Jorgji Uani Tushe, Petoshaj-Pojan Fier.

9-Dhoksi Thoma Tushe(Ristani), Nikas-Pojan, Fier.

10-Lefteri Jorgji Tushe, Pojan-Fier.

10-Vangjeli Jorgji Tushe, Pojan-Fier.

11-Todi Thoma Ristani, Nikas-Pojan Fier.

12-Nasi Thoma Ristani, Nikas-Gracalli Fier.

12-Tasi Mitro Tushe , Hoxharë-Libofshë, Fier.

13-Rrapi Tasi Tushe, Nikas, Libofshë-Fier.

14-Sotir Tasi Tushe, Nikas, Libofshë-Fier.

15-Kristo Çala, Hoxharë-Fier.

16-Zog Silo, Korkutas-Pojan Fier.

17-Trushi Zog Silo, Korkutas, Pojan-Fier.

18-Bushi Bani, Korkutas-Pojan Fier.

19-Mihal Stefan Gjeçi, Pojan-Fier.

20-Aleks Loni Gjeçi, Pojan – Fier.

21-Kozma Prifti, Kryegjatë-Fier.

22-Kozma Turtulli, Kryegjatë-Fier.

23-Bushi Tasi Popa, Divjakë-Lushnje.

24-Llambi Trungu Divjakë-Lushnje.

25-Jani Trungu, Divjakë-Lushnje.

26-Nasi Hila, Xeng-Divjakë-Lushnje.

27-Pandi Kokoneshi Divjakë-Lushnje.

28-Jorgji Prifti Divjakë-Lushnje.

29-Ristan Veliu Xeng, Divjakë-Lushnje.

30-Pilo Gixho, Divjakë-Lushnje.

31-Aleksi Sako, Divjakë-Lushnje.

32-Jovan Rrudha, Divjakë-Lushnje.

33-Themi Mali, Mizë-Divjakë Lushnje.

34-Bashkim Murrizi, Shën e Premte-Lushnje.

35-Ndoni Kol Ndoni, Grabian-Lushnje.

36-Naje Ndoni, Grabian-Lushnje.

37-Lutfi Cani, Dushk Can-Lushnje.

38-Hysen Cani, Dushk Can-Lushnje.

U kërkojmë falje lexueseve tanë dhe popullit heroik e tepër atdhetar të krahinës së Myzeqesë, se për mungesë informacioni, nuk arritëm dot ti shkruajmë edhe emrat e dhjetëra myzeqarëve të tjerë patriot, të cilët kanë dhënë kontributin e tyre të madh, në Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 Nëntor 1912.

Nga: Themi J. Tushe, New York-Kingston Pennsylvania

April 14, 2023