Shkruan: NAZMI JUSUFI

Kosova ndodhet në një cikël të përsëritur krizash politike, të cilat nuk janë më të rastësishme apo të përkohshme, por kanë marrë formën e një ngërçi të sistematizuar. Ky realitet përshkruhet më saktë si një krizë e thellë e funksionimit demokratik, ku mungesa e vullnetit politik për dialog dhe bashkëpunim institucional po i kthen institucionet shtetërore në mjete të bllokimit dhe jo të zgjidhjes.

1. Çfarë është ngërçi i sistematizuar?

Në dallim nga ngërçet e zakonshme që mund të lindin pas zgjedhjeve ose gjatë kalimeve politike, ngërçi i sistematizuar është një formë e krizës së përsëritur, e institucionalizuar dhe e normalizuar, ku:
• partitë politike ndërtojnë qëllimisht linja ndarëse të thella dhe të pakalueshme,
• përfaqësimi në institucione reduktohet në përplasje për kontroll dhe jo për përgjegjësi,
• funksionet themelore të shtetit (ligjbërja, qeverisja, kontrolli parlamentar, vendimmarrja strategjike) paralizohen për periudha të zgjatura.
Në këtë kontekst, Kosova nuk është vetëm një demokraci në tranzicion, por një sistem që po humb kohezionin e brendshëm institucional, ku mungon aftësia për të prodhuar vendime të qëndrueshme dhe konsensuale.

2. Mungesa e vullnetit si burim i krizës

Çdo krizë politike në Kosovë është paraqitur në opinion publik si “përballje mes parimesh”. Por analiza e thellë tregon se pas retorikës, fshihet mungesa e vullnetit për bashkëpunim ndër-institucional dhe ndërtim të një kulture demokratike funksionale.
Kjo mungesë e vullnetit shfaqet në:
• bllokimin e dialogut politik edhe për çështje madhore kombëtare;
• përdorimin e gjykatës kushtetuese si armë politike, për të interpretuar çdo vakum në favor të njërës palë;
• refuzimin për të njohur legjitimitetin e tjetrit, edhe kur vjen nga zgjedhje të lira;
• shterimin e rolit të Kuvendit, që gjithnjë e më shumë bëhet skenë konfrontimi dhe jo vend diskutimi.

Ky vullnet i munguar nuk është mungesë ideologjike, por mospjekuri politike dhe kalkulim i ftohtë partiak: bllokimi është më fitimprurës elektoral se qeverisja e përgjegjshme.

3. Pasojat e krizës së normalizuar

Ngërçi politik nuk është vetëm sfidë për politikanët. Ai ka pasoja të thella dhe të prekshme për gjithë shoqërinë:
• Rrëshqitja e institucioneve drejt mosbesimit total, ku çdo vendim shihet si i motivuar politikisht;
• Zhvlerësimi i shpresës qytetare, i reflektuar në rritjen e apatisë politike, rënien e daljes në zgjedhje dhe rritjen e emigracionit;
• Pengimi i reformave strategjike në drejtësi, ekonomi dhe arsim, për shkak të mungesës së bashkëpunimit ndër-institucional;
• Humbja e kredibilitetit ndërkombëtar, ku Kosova shihet si një partner i papërgatitur për rrugën drejt integrimit evropian dhe dialogut të qëndrueshëm me Serbinë.

4. Kush përfiton nga bllokada politike?

Në kushte normale, ngërçi politik do të duhej të ndëshkohej me votë. Por në Kosovë, ai shërben si mjet për të mobilizuar mbështetje të verbër përmes frikës, përçarjes dhe polarizimit të qëllimshëm.
Elitat politike, si në pushtet ashtu edhe në opozitë, kanë përfituar nga tensionet e vazhdueshme, sepse u shmangen përgjegjësisë konkrete qeverisëse dhe fokusohen në ndarje identitare, konflikte të montuara dhe tematizim të “armikut politik” si kërcënim për shtetin.

5. Si mund të zhbllokohet sistemi?

Zgjidhja nuk është thjesht në zgjedhje të reja apo në rotacion pushteti. Nevojitet një qasje e re politike dhe institucionale, që përfshin:

• Ndërtimin e një kodi të përbashkët politik, që vendos kufijtë e sjelljes institucionale;
• Riformësimin e funksioneve të Kuvendit dhe presidencës, për të forcuar balancën dhe kontrollin e pushteteve;
• Fuqizimin e shoqërisë civile dhe mediave të pavarura, për të mbajtur presion konstant mbi elitën politike;
• Angazhimin e përfaqësuesve ndërkombëtarë për të ndërmjetësuar dialog të brendshëm politik, jo vetëm ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

Dhe si përfundim: Demokracia nuk mbijeton pa vullnet
Kosova nuk vuan nga mungesa e institucioneve formale por nga mungesa e vullnetit për t’i bërë ato funksionale. Ngërçi nuk është më aksidental – është i kultivuar. Dhe si i tillë, nuk zgjidhet me kalimin e kohës, por vetëm me kthesë kulturore dhe politike. Pa këtë kthesë, kriza do të thellohet, e demokracia do të mbetet vetëm një strukturë boshe – në funksion të atyre që kanë më pak interes për shtet, dhe më shumë për pushtet.