Ndërsa një armëpushim i mbikëqyrur nga Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, në Rripin e Gazës hap perspektivën për një fund më të gjerë të dhunës në Lindjen e Mesme, Presidenti i Izraelit, Isaac Herzog, i tha Newsweek se ai ëndërron të festojë paqen me Princin e Kurorës së Arabisë Saudite, Mohammed bin Salman.

Duke folur në rezidencën e tij në Jerusalem, kreu i shtetit izraelit foli për mundësinë që sheh pas dy vitesh konflikti, gjatë të cilave vendi, nën drejtimin e Kryeministrit Benjamin Netanyahu, është përfshirë jo vetëm në luftimet më të përgjakshme me Hamasin dhe fraksione të tjera palestineze, por ka ndërmarrë gjithashtu sulme kundër Iranit, Hezbollahut në Liban, rebelëve Houthi në Jemen dhe forcave të tjera në Siri.

“Do të ishte ëndrra ime të mund të festoja paqen, për shembull, me Princin e Kurorës Mohammed bin Salman të Arabisë Saudite,” tha Herzog. “Sepse mendoj se djepi i Islamit, djepi i feve monoteiste dhe djepi i Judaizmit, së bashku, do ta ndryshonin botën.”

“Do të ishte një moment i jashtëzakonshëm për mua personalisht dhe për rajonin,” shtoi ai, duke theksuar se “ka ende shumë për të bërë”.

“Një çështje brezash”

Nuk është sekret që paqja me Rijadin përfaqëson gurin e çmuar të kurorës në përpjekjet e Izraelit për të normalizuar pozicionin e tij në rajon.

Kërkesa është e lartë, pasi Arabia Saudite ka theksuar se një hap i tillë mund të ndërmerret vetëm si përgjigje ndaj një plani izraelit drejt shtetësisë palestineze, një çështje për të cilën Herzog shmang të shprehet drejtpërdrejt, për shkak të rolit të tij si kreu i shtetit.

Qëndrimet izraelite mbi mundësinë e rikthimit në negociata për pavarësinë palestineze janë ndikuar thellësisht nga lufta, duke sjellë një ndjenjë mosbesimi dhe traume që ndihet edhe nga palestinezët si pasojë e konfliktit, i cili vazhdon të marrë jetë edhe pas armëpushimit. Megjithatë, përfitimet nga një marrëveshje historike me Arabinë Saudite janë të konsiderueshme.

Mbretëria zë një vend unik në botën arabe dhe islame si vendlindja e Islamit dhe kujdestare e dy qyteteve të tij më të shenjta, Mekës dhe Medinës (i treti është Jerusalemi, që njëkohësisht është edhe vendi më i shenjtë për Judaizmin). Ndikimi i Arabisë Saudite është forcuar edhe më shumë vitet e fundit për shkak të ekonomisë së saj në rritje të shpejtë, peshës gjeopolitike në rritje dhe transformimit të vazhdueshëm të udhëhequr nga lideri de facto, Princi i Kurorës Mohammed bin Salman, i njohur gjerësisht si MBS.

Një marrëveshje normalizimi do të kishte potencialin të riformësonte pozicionin e Izraelit në një rajon ku ai ka qenë i përfshirë në një sërë konfliktesh që nga themelimi i tij në vitin 1948.

Megjithatë, Herzog vëren se shpeshherë, pas luftërave, janë hapur mundësi për paqe. “Në vitin 1948, kur u rrethuam dhe u sulmuam nga shtatë shtete, ishim plotësisht vetëm,” tha ai. “Nuk kishte askënd rreth nesh që kishte marrëdhënie me ne.

Në vitin 1967, kur fituam një luftë pasi armiqtë kishin deklaruar se do të na hidhnin në det brenda pak ditësh, ky ishte një tjetër hap. Në vitin 1973 pati një tjetër luftë, një luftë e dhimbshme, por që çoi më pas në marrëveshjen e parë të paqes me Egjiptin.

Pas atij themeli të paqes me Egjiptin, pati edhe një luftë tjetër në Liban. Ngadalë, por me siguri, kjo çoi në Marrëveshjet e Oslos, pastaj në paqen me Jordaninë, më pas negociata dhe përpjekje të vazhdueshme, dhe një evolucion që sot i ka mundësuar Izraelit të ketë marrëdhënie me shumë vende myslimane përreth nesh.”

Me çdo konflikt të ri dhe me kalimin e pandalshëm të kohës, tha ai, njerëzit në Lindjen e Mesme kanë filluar ta pranojnë përhershmërinë e Izraelit, edhe përballë kërcënimeve të vazhdueshme, megjithëse me kosto të madhe. “Izraeli është këtu për të qëndruar përgjithmonë,” tha Herzog. “Ata duhet ta kuptojnë këtë. Kërkon kohë. Është një çështje brezash.

Ata po e kuptojnë gjithnjë e më shumë, janë të interesuar arabët rreth nesh, miliona e qindra miliona njerëz. Ata lexojnë për ne, mësojnë për ne, janë të interesuar për ne. Ne jemi të ndërthurur me fqinjët tanë.

Mendoj se e ardhmja e këtij rajoni është dialogu mes hebreut dhe myslimanit. Shoh një fenomen të jashtëzakonshëm të liderëve myslimanë dhe aktivistëve myslimanë që vijnë nga e gjithë bota për të na takuar, për t’u lutur me ne dhe për të biseduar me ne.”

Një “mjeshtër i ri i lojës”

Një nga zhvillimet më të rëndësishme në përpjekjet për normalizimin e Izraelit ishte nënshkrimi i Marrëveshjeve të Abrahamit në vitin 2020, një seri marrëveshjesh të udhëhequra nga Trumpi, përmes të cilave Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahrejni, Sudani dhe Maroku u bënë katër vendet e para arabe që vendosën marrëdhënie të plota diplomatike me Izraelin, pas marrëveshjeve me Egjiptin dhe Jordaninë.

Në atë kohë, një marrëveshje me Arabinë Saudite dukej e afërt. Por progresi u ngadalësua në vitin 2021 pas ndryshimit të administratës në Uashington dhe kërkesave të forta nga Rijadi, që përfshinin garanci mbrojtjeje nga SHBA, bashkëpunim bërthamor dhe, më e ndërlikuara, një rrugë të qartë drejt shtetësisë palestineze.

Bisedimet vazhduan për dy vjet, shpesh në heshtje, deri në ngjarjen që do të trondiste çdo iluzion stabiliteti mbi status quo-n izraelito-palestineze. Sulmi i papritur i Hamasit më 7 tetor 2023 shënoi ditën më vdekjeprurëse në historinë e Izraelit, duke shkaktuar një luftë që ndezi tensionet rajonale dhe përfshiu Iranin dhe aleatët e tij në një konflikt me shtatë fronte.

Rreth 1,200 izraelitë u vranë në sulmin fillestar dhe 251 u rrëmbyen nga Hamasi, sipas autoriteteve izraelite. Qindra civilë dhe ushtarë izraelitë të tjerë janë vrarë gjatë luftës. Ministria e Shëndetësisë e drejtuar nga Hamasi në Gaza vlerëson se rreth 70,000 palestinezë janë vrarë gjatë konfliktit, ndërsa mijëra të tjerë raportohet se kanë humbur jetën nga sulmet izraelite në fronte të tjera, përfshirë Bregun Perëndimor, Libanin, Sirinë, Jemenin dhe Iranin.

Do të duheshin edhe dy vjet dhe rikthimi i Trump-it në pushtet që të mund të konsideroheshin seriozisht korniza të reja për rajonin. Herzog e përshkruan Trump-in si një “mjeshtër të ri të lojës”, duke iu referuar librit të vitit 2021 të Martin Indyk për Henry Kissinger-in, për rolin e tij në një “përpjekje të jashtëzakonshme” për të riformësuar Lindjen e Mesme pas luftës. / Newsweek – Bota.al