Ka reportazhe që hapin rrugë dhe ka reportazhe që i ngjajnë një dështimi të filmuar. “Pavarësia e dytë” e Grida Dumës hyn në kategorinë e dytë! Një katastrofë prej rrëfimi, e ndërtuar mbi patetizëm të lehtë dhe mbi një kuptim të cekët të fjalës “dokumentar”.

Çfarë shohim aty nuk është një strukturë gazetareske, por një montazh pamjesh me zëra të rastësishëm, që synon të ushqejë emocione pa dhënë shpjegime. Kamera endet mbi liqenin e Ujmanit, mbi një shtëpi të braktisur, mbi milionat e Radojçiçit, dhe mbi figura zyrtarësh që as nuk kanë pasur rol në ngjarje.

Kjo nuk është gazetari, është komunikim propagandistik i ambalazhuar si dokumentar.

Grida Duma, pasi ka kaluar vite në politikë, sot ligjëron në ekran sikur të mos kishte qenë kurrë pjesë e sallës së vendimmarrjes. Por ajo që shfaq është boshllëk. Është një retorikë pa substancë, një rrëfim pa kontekst, një fjalim pa objekt. Një politikane që ka qëndruar kaq gjatë në Parlament dhe tash pretendon të bëhet gazetare, nuk sjell as dije, as kuptim, as analizë. Ligjëron asgjë. Dhe është e rrezikshme kur kjo “asgjë” në rrëfim vishet me petkun e së vërtetës për t’iu dhënë  publikut.

E vërteta e Banjskës është tjetër. Forcat speciale hynë në mëngjes pa dijeninë e qartë të Kryeministrit e të Presidentes. Ishte KFOR-i që i dha leje snajperistëve për ta mbrojtur vendin. Ishte KFOR-i që detyroi Ushtrinë serbe të tërhiqej pesë kilometra nga kufiri dhe ishte po KFOR-i që bëri paktin për largimin e kriminelëve të armatosur.

Historia e veriut nuk fillon as në Banjskë e as me një rrëfim televiziv. Ajo fillon kur francezët e KFOR-it ndanë Mitrovicën në lumin Ibër, duke institucionalizuar ndarjen mes dy komuniteteve me vendim ndërkombëtar.

Ajo vazhdon kur kufijtë u dogjën nën sytë e të gjitha forcave ndërkombëtare pas shpalljes së pavarësisë, duke dëshmuar dështimin ose hezitimin për të imponuar rregull. Dhe kur Ushtria e Serbisë u detyrua të qëndrojë pesë kilometra larg kufirit, kjo nuk ishte rastësi, por pjesë e një marrëveshjeje që tregonte se siguria në veri ishte gjithmonë e ndërmjetësuar nga faktori ndërkombëtar.

Një episod vendimtar ndodhi më 25 korrik 2011, kur qeveria e Hashim Thaçit, me insistimin e ambasadorit amerikan Christopher Dell – dërgoi njësinë speciale për të marrë nën kontroll pikat kufitare në veri. Operacioni përfundoi tragjikisht kur polici i njësisë speciale Enver Zymberi u vra me snajper. Ky moment i përgjakshëm shënoi kthesën ku u bë e qartë se veriu nuk mund të adresohej me improvizim të njëanshëm, por vetëm me dialog të ndërmjetësuar. Pikërisht atëherë filloi procesi i negociatave serioze për veriun.

Në këtë vijë hyn edhe episodi i Marko Gjuriqit, kur njësitë speciale të Kosovës e tërhoqën zvarrë duke ekspozuar për botën sfidën e Beogradit ndaj rendit kushtetues, një moment shumë më domethënës se shëtitja para një shtëpie të braktisur.

Po ashtu edhe shpërngulja e serbëve, ishte një ide e Serbisë, për të treguar se po ikin nga presioni amerikano-shqiptar, ku bashkësia ndërkombëtare pastaj, ndërhyri që të mos dukej sikur Kosova po i dëbonte, duke krijuar një kornizë të re të pranishmërisë për të ruajtur iluzionin e neutralitetit. Çdo periudhë në veri ka pasur një marrëveshje të re, një kompromis të ri, një kapitull të ri.

Prandaj, të tregosh Banjskën e 24 shtatorit pa këtë varg është të lexosh fundin e një romani pa hyrje e pa zhvillim. Domethënë të tregosh sa pak dije dhe moral profesional ke.

Të injorosh gjithë këtë për të ndërtuar një film me tone patetike është jo vetëm padije, por edhe deformim. Një ngjarje që shënoi tensionin më të madh të viteve të fundit në Kosovë nuk mund të paraqitet si një spot për moral. Publiku meriton të kuptojë, jo të përgëzohet me formula të zbrazëta.

E vërteta është se veriu, edhe sot, nuk dihet si do të duket. Marrëveshja e Ohrit, e nënshkruar nga Albin Kurti, qëndron ende si një shpate mbi kokë. Dhe pikërisht për këtë, ky rrëfim i Gridës është më mirë të largohet nga Top Channel dhe të mbetet aty ku i takon, si “historia zyrtare e Xhelalit dhe xhelalëve”.

Krejt në fund, Grida.

Në një intervistë lejohet toleranca, sepse aty fjalët e të intervistuarit dhe bindjet e tij janë pjesë e natyrshme e rrëfimit. Në një editorial lejohet të marrësh edhe qëndrim, sepse aty autori flet me zërin e vet. Por në lajm dhe në dokumentar, kur pretendohet objektivitet, kjo kthehet në shkelje profesionale.

Nuk kam besuar se do të shkruaj për Gridën në këtë mënyrë. Por as Grida nuk mund të amnistohet, sepse ky nuk ishte dokumentar, ishte një spot elektoral i dështuar, i maskuar si gazetari.

Dhe nuk ka para që e blejnë një paraqitje të tillë. Edhe kur pagesa është e qartë, bëhet diçka e mirë, diçka e besueshme, që lë shenjë. Ky reportazh, përkundrazi, lë vetëm turp.