Arben Veselaj

Vegullia e zonjës Bovary

(Shënime nga ditari i një derëhumburi) 

I

Para se të dilte nga makina në park-place-n e ambasadës, Din Maloku u mëdysh seriozisht: të hynte apo të mos hynte në ceremoninë e Javës Franceze? Nuk ishte i sigurt nëse do të duhej ta dorëzonte te Protokolli i ambasadës atë copë letre me shënimet biografike, ashtu siç ia kishin kërkuar, por kur më në fund vendosi të hynte, shkroi shpejt e shpejt disa fjalë në letrën sipër së cilës ishin sikur të vizatuara një c dhe një v e madhe. Kur iu bë se brenda atyre pak fjalive e parodizoi si është më zi biografinë e vet të shkurtër, e bëri shuk letrën dhe e hodhi poshtë këmbëve. Me mëdyshjet koprrace, se s’kishte çfarë të shkruante në atë cv-i, trembi dilemën duke e qortuar veten: “Ik ore budalla, s’ke asnjë gjë të mençur për të shkruar aty”!

Kur e hapi derën e makinës për t’u drejtuar nga hyrja e ambasadës atëherë e kuptoi se kishte udhëtuar si i mbyllur në një kotec fantazmash. Gruaja që ishte nderë pranë trotuarit, që mbante gjyzlykë të errët në fytyrën rrumbullake, e trazoi, jo me farsën e saj të kotë prej një mikpritëseje, por me bar­dhësinë e këmbëve gjysmë të zbuluara. Kishte flokë të shkur­tra si të marinsave amerikanë që ishte bërë një trending për gratë kryeqytetase. Sikur një statujë qëndronte ballëlartë  thu­ajse po mburrej me këmbët e trasha që i kishte zhveshur enkas për vizitorët e pazakontë që po yryshnin drejt hyrjes si të çmendur.

Pasi u shprehu mirëseardhje të gjithëve, gruaja bëri me dije se në qetësi të plotë duhej ta përcillnin korridorit për të shkuar në zyrën ku po priste Ambasadori.

– Do të përpiqem t’i përkthej të gjitha interesimet tuaja për Ambasadorin, – tha ajo, duke i bërë lajka aksentit të shqipes në një frëngjishte, si për të dhënë të kuptohej se i kishte thyer kushedi sa palë take trotuareve të Parisit dhe se nuk ishte vetëm një personel protokollar i ambasadës.

Java e Kulturës Franceze në kryeqytet po hynte në ditën e fundit. Edhe pse kishte qenë pothuajse çdo ditë i rregullt në të gjitha aktivitetet, Din Malokut nuk i kishte rënë ta shihte atë grua, zëri i së cilës po i vinte si nga një humnerë e një dite më parë, ndërsa ato këmbët e trasha si një bela e re për melan­kolinë e një gazetari derëhumbur. Të nesërmen e ceremonisë së hapjes së Javës Franceze raporti i Dinit qe botuar në faqen e parë të gazetës, me titullin: “Magjistarët francezë shpikin një kryeqytet kulturor në Ballkan”.

Gruaja u priu mysafirëve deri në rezidencën ambasadoriale. Ambasadori i priti me një buzëqeshje të ngrirë në fytyrë. Pa ndonjë agjendë të komplikuar ai u ngut në fjalimin e tij. Foli si nëpër gjumë për disa pika ku, kinse, përkiteshin dy kulturat në trungun evropian.

– Qetësia skofiare franceze dhe stresi i egër ballkanas, – tha ai, – s’tregon gjë tjetër pos origjinën e përbashkët të qytetë­rimeve tona që në mes kanë disa dete!

Me një Bienvenue vers l’Europe Ambasadori e përmbylli ligjë­ra­tën patetike dhe i ftoi të pranishmit në hollin e madh me xhama ku ishte shtruar tavolina suedeze me lloj-lloj ushqi­mesh. Dini zuri njërin cep të tavolinës së gjatë dhe derisa krejt i shkujdesur po bluante gojën plot kikirikë dhe po shpikte gotën e parë me verë rizlingu, dikush e preku nga prapa:

– Nga të gjithë gazetarët ju e keni përcjell më së miri akti­vitetin tonë. Kam kënaqësinë t’jua përcjell edhe konsideratat e Ambasadorit për punën tuaj jo vetëm si medium, por edhe për ju personalisht. Gjatë gjithë Javës Franceze Ambasadori ka qenë i mrekulluar nga raportimet tuaja në gazetë, sidomos nga titulli në faqen e parë që e botuat një ditë pas ceremonisë së hapjes, – iu qas Dinit gruaja fytyrërrumbullake. Trazimin e saj ai e kishte ndier gjatë gjithë kohës, në vend të kopallës patetike të Ambasadorit.

Gruaja që tashmë i kishte hequr gjyzlykët e zinj, iu qas fare pranë Dinit. Kur iu ofrua edhe më afër atëherë Din Maloku hoqi edhe dyshimin e fundit: i papërmallshëm sytë bojë qielli të vajzës që dikur e kishte dashur deri në marrëzi. Për një çast takoi sërish fytyrën e cila s’i ishte larguar kurrë nga ëndrrat. Ia pa gjurmët e vajzërisë së perënduar dhe e ndjeu veten njëqind vjet të plakur. Pas shumë vitesh sërish ndjeu skuqjen djalo­share të laprës së veshëve dhe nisën ta braktisnin të dy këm­bët. Iu bë se sakaq do të mbytej në kupat e mëdha të ndera sipër tavolinës suedeze. Kishte ethe dhe e kapluan të dridhu­rat.

Po, po… ajo ishte vajza nga gjimnazi, Bardha Korenica, dora vetë!

II

Atë kohë, si gjimnazist, e pati lexuar për herë të parë librin “Zonja Bovary” të Gustave Flaubertit, i torturuar keq nga një shqipe me sintaksë surrogate. Pas leximit, ishte çmeritur fare. Në çdo fytyrë vajze që takonte në trotuaret e qytetit të vjetër e shihte një Emma Bovray. Por, qyteti i vjetër, që ndrynte nën maskën e lashtë perandorake, që nemitej mes britmave të myezinëve dhe një kambanoreje katolike që oshtinte fiks në mesditë, sikur i pushkatonte të gjithë ëndërrimtarët e shkël­qimit francez. Natën kur e lexoi Gustavain i kishte shtrydhur trutë ta gjente në mesin e vajzave të shumta të shkollës së vjetër një përfytyrim real të Madame Bovarysë. Bardha Korenica kishte pasur fatin të ishte Zonja Bovary në përftimet e tij të marra. Këtë zgjedhje, me gjasë, do ta ketë bërë kur  asaj një ditë ia pa në duar librin “Bardha e Temalit” të Pashko Vasës. Atëbotë kishte menduar se, nëse ndokush do të duhej të kishte ndonjëfarë simpatie ndaj tij, ajo s’do të ishte tjetër veçse Bardha Korenica, sepse edhe ajo, sikur ky, lexonte libra të trashë.

Din Maloku nisi ta adhuronte Bardha Korenicën me njëfarë droje si prej fajtori. Por, s’vonoi e erdhën telashet. Shoku i tij nga qymezi, ku pinin cigare në pushimin mes orëve, kishte vendosur t’ia nxinte jetën fare. Një ditë, derisa po parakalonin së bashku trotuarit, shoku nga qymezi e bëri precedent zbu­limin e sekreteve djaloshare, pasi ulëriu si i çmendur me sa zë që pati: “Zooooonja Bovariiiii”!

S’ishte e sigurt nëse Bardha Korenica e kishte marrë vesh se ishte shndërruar në një personazh romani francez, por e sigurt ishte se ajo e kuptonte marrëzinë e Din derëhumburit, sepse simpatinë ndaj saj ai po e manifestonte me njëfarë marifeti artistik. Kur binte puna të takoheshin në të hyrë apo në të dalë nga deriçka e shkollës së vjetër, Bardha e shihte vëngër Dinin me ata sytë e kaltër dhe sa nuk i thoshte: “Budalla Budallai, ç’je kaq kot”! Aq shumë i frikësohej takimit sy me sy me Bardhën sa Din zezës i nisnin ethet dhe të dridhurat.

Kjo ndjenjë nisi ta mundonte aq shumë sa ta mallkonte edhe Gustave Flauberin edhe shkollën e vjetër… gjithçka.

Pas katër vitesh gjimnaz, u ndanë të gjithë. Jeta në kushtet e robërisë dhe më vonë të luftës, u tregua shumë mizore ndaj gjeneratës së tyre shkollore, duke i hapërdarë në të katër anët e botës. Din Maloku u shmang larg përfytyrimeve të gjimnazit. Iku për studime në kryeqytet dhe u mundua ta harronte Bardha Korenicën. Por, s’arriti dot. Më e keqja e krejt asaj pune ishte se, për krejt ato vite ai s’mundi t’i shmangej idesë se një ditë do të bëhej shkrimtar dhe do ta shkruante një libër për Bardha Korenicën. Fytyra e saj e ndoqi gjithë jetën. Në çdo hir gruaje iu fanit pamja e saj. Shpresonte dhe besonte se për fatin e mirë të të humburve bota do të zvogëlohej edhe më shumë dhe një ditë të gjithë të humburit do të takoheshin përsëri.

III

Pasi rrëkëlleu dy gota të mëdha vere, Din Malokut iu bë se disi iu larguan të dridhurat dhe për një çast e bëri zap vetën ndanë tavolinës suedeze. Ndërsa fytyrërrumbullakja i qën­dron­­­te përballë, nguli këmbë që… t’i prezantohej… se, pale, njerëz ishin… dhe do ta ketë harruar pas kaq vitesh.

– Ou, desh të harruam për pak, – e nisi e para ajo dhe iu afrua Dinit pranë. Nga çanta e madhe që mbante në krah nxori një dosje prej kartuçi.

– Kjo është mirënjohja e Javës Franceze për ju. Të jeni të lumtur sepse ishte vetë këmbëngulja e Ambasadorit për t’ju nderuar me këtë pllakat, për titullin maestral në gazetë. Ç’nuk ju vjen ndërmend ju gazetarëve, magjistarët francezë!… pifff çfarë titulli!?, – foli ajo duke dihatur krejt e çrregullt me gjok­sin e fryrë si të një lehone.

Me sytë përdhé Din Maloku e zgjati dorën dhe mori letrën e trashë që ajo ai ofroi. “Gazetarit, Din Maloku, shenjë falën­derimi për punën dhe gjeninë e tij”, shkruante në motiva­cionin e pllakatit të zbardhulët.

– Më shumë se kjo mirënjohje prej letre, befasia ime sot jeni ju, – i tha ai me një zë të vetin që s’e kishte dëgjuar që prej shumë kohësh. – Pas kaq vitesh ju s’e paskeni humbur fare shkëlqimin, paskeni mbetur po ajo vajza e bukur nga gjim­nazi, – vazhdoi të fliste Dini pa mundur t’i vinte ledh men­dimit të nisur.

– Ou, – bëri një herë e çuditur ajo. – Njihemi që më parë ne?, – iu drejtua.

– Jam Estelle… Estelle Martin… kam dy vjet këtu në mision diplomatik dhe shqipja ime tani ka filluar të më bëjë sikur të jem anase e juaja. S’ju vë faj edhe nëse më ngatërroni me ndonjë të njohur! – foli gruaja disi për ngut me të zgjatur të dorës duke e lënë Dinin krejt të nemitur dhe gojëhapur.

– Estelle…, më vjen mirë që u njoftuam, – ia ktheu ky krejt i hutuar dhe i zhgënjyer.

Estelle!? Ç’ishte kjo punë!? Dini priste që tjetra ta hiqte më në fund atë maskë franceze dhe të prezantohej me emrin e vërtetë. Të tregonte se ku kishte jetuar gjatë atyre viteve? Çfarë bënte, ku jetonte tani? Priste t’i thoshte se, natyrisht që e njihte… si guxonte të mos e njihte.

Dini ndjeu se si po i këputeshin këmbët nga marrëzia në të cilën ra.

– Në pllakat e keni të shkruar vetëm emrin tuaj dhe falën­derimin. Nuk arritëm ta shkruajmë asnjë fjalë nga biografia juaj, mbase s’ju njihnim. Ju nuk u treguat gjentil të na dër­gonit cv-në edhe përkundër paralajmërimeve tona me kohë, për ta plotësuar mirënjohjen me një jetëshkrim të shkurtër, – shtoi fytyrërrumbullakja.

Ndërsa ajo po fliste, Din Maloku e shikonte drejt në sy, krejt i zverdhur dhe pa pikë gjaku në fytyrë.  Seç ndjeu një dëshirë të poshtër ndaj saj dhe sa nuk u hap për ta qëlluar me një të nxehtë dhe për t’i thënë në fytyrë: harroje paketën e mutit edhe atë titullin tim të mjerë në gazetë… në dreq vafsh ti me gjithë Ambasadorin, me krejt Francën!

Gruaja fytyrërrumbullake e kuptoi se tjetrit diçka iu përzije në bark. Iu ofrua dhe e shikoi si për gjynah.

– Nuk ndiheni mirë?, – i tha.

Dini nuk e duroi më shumë atë ankth të beftë, por ia dha një të shqyer pllakatit prej kartuçi dhe ia hodhi tjetrës para këm­bëve.

– Mbase keni gabuar personin, kjo nuk më përket mua… keni gabuar, ndoshta keni menduar në shefin tim. Unë nuk jam ky, unë… nuk ekzistoj… asnjë gjë nuk kam… pos këtij shpirti … të poshtër!

Kulmi i marrëzisë, me ndonjë goditje shpulle apo kushedi çfarë, nuk do të ishte shmangur sikur atë çast Din Maloku të mos shpërthente me të vjella. Nxori nga goja një tallaz vër­shime me të pëgëra ngjyrë të bardhë si qumështi, stërkalat e së cilës ranë edhe në gjoksin e gruas fytyrërrumbullake.

Holli prej xhamash i ambasadës për një çast heshti sikur aty të mos kishte asnjë frymë të gjallë dhe tavolina suedeze u bë sikur një kërmë e madhe që e kishin mbllaçitur bishat e malit.

Pas pak dy badyguradë e nxorën Din Malokun nga dera e pasme e ambasadës. Para se të arrinte te parkingu ku e kishte makinën, u kthye edhe një herë me fytyrë nga ambasada dhe e dëgjoi mirë veten kur e shqiptoi frazën:  Au revoie  Madame Bovary… do të takohemi sërish… fantazma ime!

Nuk i bënë punë as këmbët as duart që t’i jepte menjëherë ,makinës por u fut në ulëset e pasme. U mbështet ngeshëm dhe sikur për të dashur të mos shihte asgjë, mbylli sytë, së paku të mos i shihte reliktet e vjeshtës që i mbanin trungjet në parkun përballë që i dukeshin sikur vegla varrtarësh. Nuk e mbante mend kur kishte nisur ta sëmbonte ajo ndjenjë e gjumit sa herë që ngushtohej në jetë. Kur krejt kataklizmi i jetës iu përflak brenda disa sekondave, një gjumë i vdekshëm e përmbysi, bashkë me idenë që kishte shpikur se njeriu e takonte vetveten saktësisht midis dy syve.

Të nesërmen, ndërsa ishte bërë esëll dhe po e shkruante për gazetë raportin përmbyllës për Javën Franceze, Din Malokut iu kujtua fjalia e famshme e Gustave Flaubertit tek “Madame Bovary”: “Nuk ekzistojnë vdekjet derisa ekzistojnë kujtimet”!

(Marrë nga revista “Akademia”)