A mund t’ua kthejë Evropa borxhin shqiptarëve pa ndihmën e SHBA-ve?

03 shkurt 2025 | 15:57

Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Çështja shqiptare është një nga më të ndërlikuarat në historinë evropiane. Fuqitë e mëdha evropiane jo vetëm që kanë ndikuar në copëtimin e trojeve shqiptare, por gjithashtu kanë pasur një rol kyç në trajtimin e padrejtësive historike që lidhen me shqiptarët. Pavarësisht kësaj, një pyetje kyçe mbetet: A mund ta kthejë Evropa këtë borxh pa ndihmën e SHBA-ve? Për ta analizuar këtë pyetje, duhet të shqyrtojmë aspektin historik, diplomatik, politik dhe gjeostrategjik, të gjitha të ilustruara me raste konkrete.

1. PSE EVROPA U KA NJË BORXH HISTORIK SHQIPTARËVE?

1.1. Kongresi i Berlinit (1878) – Fillimi i Padrejtësive Ndaj Shqiptarëve.
Kongresi i Berlinit (1878) u organizua nga fuqitë evropiane pas luftërave ruso-turke për të rishikuar balancat e pushtetit në Ballkan. Shqiptarët, të cilët ende ishin nën Perandorinë Osmane, kërkuan njohjen e një vilajeti autonom shqiptar përmes Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Megjithatë: Evropa shpërfilli kërkesat e shqiptarëve, duke i trajtuar ata si të padukshëm. Trojet shqiptare iu dhanë Malit të Zi, Serbisë dhe Greqisë, pa marrë parasysh vullnetin e popullit. Shqiptarët u detyruan të luftonin për të mbrojtur Plavën, Gucinë, Hotin, Grudën dhe Ulqinin, por Evropa nuk e ndryshoi vendimin e saj.
Pasojë afatgjatë: Kongresi i Berlinit vendosi precedent për copëtimin e mëvonshëm të trojeve shqiptare dhe shpërfilljen e interesave të tyre nga fuqitë evropiane.

1.2. Konferenca e Londrës (1913) – Copëtimi i Shqipërisë.

Pas shpalljes së pavarësisë më 28 nëntor 1912, fuqitë e mëdha evropiane e detyruan Shqipërinë të lëshonte më shumë se gjysmën e trojeve të saj në favor të fqinjëve: Kosova dhe Sanxhaku i Nishit iu dhanë Serbisë. Tetova, Shkupi, Kumanova dhe Manastiri iu dhanë Mbretërisë së Serbisë. Çamëria dhe një pjesë e madhe e Shqipërisë së Jugut iu dhanë Greqisë. Lugina e Preshevës mbeti nën sundimin serb, pavarësisht se shumica e popullsisë ishte shqiptare.
Shqiptarët kërkuan një rishikim të vendimeve, por fuqitë evropiane nuk reaguan. Kjo padrejtësi vazhdon edhe sot, pasi shumë nga territoret e humbura ende nuk kanë fituar të drejtat e tyre.

1.3. Konferenca e Versajës (1919) – Shqipëria në Rrezik Zhdukjeje.

Pas Luftës së Parë Botërore, shtetet fqinje kërkuan ndarjen totale të Shqipërisë. Serbia, Greqia dhe Italia lobuan fuqishëm për ta fshirë Shqipërinë nga harta. Franca dhe Britania nuk e mbështetën ekzistencën e Shqipërisë, pasi kishin aleanca me Serbinë dhe Greqinë. Vetëm SHBA, përmes Presidentit Woodrow Wilson, bllokoi planin për copëtimin e Shqipërisë.
Mësim historik: Pa ndërhyrjen e SHBA-ve, Shqipëria nuk do të ekzistonte sot si shtet. Evropa, edhe pse ishte përgjegjëse për problemin, nuk ndërmori hapa për ta zgjidhur atë.

2. A MUND EVROPA TA KORRIGJOJË BORXHIN HISTORIK PA SHBA-të?

Në teori, PO. Në praktikë, JO.
Pse? Sepse Evropa është e ndarë në disa interesa të kundërta: Gjermania dhe Franca mbështesin integrimin e shqiptarëve, por nuk duan të përplasen me Serbinë apo Rusinë. Greqia dhe Spanja janë kundër njohjes së Kosovës dhe kanë rezerva ndaj shqiptarëve në BE. Italia dhe Austria kanë qenë tradicionalisht mbështetëse të shqiptarëve, por ndikimi i tyre është i kufizuar. Serbia dhe Rusia lobojnë fuqishëm për të penguar çështjen shqiptare në instancat ndërkombëtare. Kosova ende nuk njihet nga pesë shtete të BE-së (Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia, Qiproja), sepse Evropa nuk ka një qëndrim të unifikuar.
Bashkimi Evropian nuk ka bërë presion serioz mbi Serbinë për të njohur Kosovën, përkundrazi, ka vazhduar dialogun me koncesione të shumta për Serbinë.

3. PA SHBA-TË, ÇFARË DO TË NDODHTE ME ÇËSHTJEN SHQIPTARE?

Nëse SHBA-të nuk do të ishin të përfshira, disa skenarë do të ishin shumë të mundshëm:
1. Pavarësia e Kosovës do të ishte e rrezikuar, pasi BE-ja nuk do të kishte ndërhyrë ushtarakisht në 1999 pa SHBA-të.
2. Kosova do të mbetej ende nën Serbi, sepse SHBA-të ishin aktori kryesor në shpalljen dhe mbrojtjen e pavarësisë.
3. Shqiptarët në Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc do të përballeshin me diskriminim edhe më të madh, pasi Evropa nuk ka ndërhyrë seriozisht për të mbrojtur të drejtat e tyre.
4. Serbia do të kishte avantazh në Ballkan, sepse Rusia do të ushtronte më shumë ndikim në rajon.

A MUNDET EVROPA PA SHBA-TË?

Përgjigjja është JO.
1. Evropa ka një borxh të madh historik ndaj shqiptarëve, por nuk ka treguar vullnet të mjaftueshëm për ta kthyer atë.
2. SHBA-të kanë qenë faktori kyç në mbrojtjen e interesave shqiptare në rajon.
3. Pa SHBA-të, shqiptarët do të përballeshin me rrezikun e marginalizimit dhe ndarjes nga proceset euroatlantike.
4. Nëse shqiptarët duan të sigurojnë të drejtat e tyre historike dhe politike, ata duhet të mbajnë një aleancë të fortë me SHBA-të dhe të shtyjnë Evropën drejt veprimeve më konkrete.
Strategjia më e mirë për shqiptarët: Të forcojnë rolin e SHBA-ve në rajon.
Të lobojnë fuqishëm në BE për të ndryshuar politikat e saj ndaj Kosovës dhe Shqipërisë.
Të kërkojnë garanci të forta diplomatike dhe ushtarake nga aleatët perëndimorë.
Pa SHBA-të, Evropa nuk ka treguar asnjëherë vullnet të qartë për të ndrequr padrejtësitë historike ndaj shqiptarëve.

Lajme të sponsorizuara

Të fundit
Davide Calabria është lojtari më i ri i Bolognas. Ish-kapiteni…