Shkruan: Bedri Gashi

Nga jugperëndimi i fshatit, rruga shfaqet si një damar i prerë papritmas, një vijë e thatë që s’ka arritur të përshkojë tërë trupin e tokës. Ajo ndalet përpara varrezave të Bajrushëve, si për të ndalur frymën para kujtimit. Vetëm aty, njeriu mund të kuptojë se më tej, në një ultësirë që shtrihet si një pëlhurë e palosur, jetojnë e marrin frymë dhjetëra shtëpi, të mbledhura si zogjtë rreth foleve të ngrohta.

Kur ngre sytë përkundrejt rrafshinës së heshtur, që ngjitet butësisht drejt maleve të afërta, të shfaqen shtëpitë hijerënda të Buzhalëve – të ndërtuara me kujdes, sikur vetë duart e dheut t’i kishin përqafuar. Por nëse ndalesh këtu, pamja të tradhton – horizonti s’të zbulon dot gjithë të fshehtat që struken më tej.

Rruga, si një gjarpër i qetë që kërkon strehë, merr një lakore të butë kah ana jugore. Aty, një tabelë të fton me përzemërsi: “Mirë se vini në vendlindjen e Komandant Mujë Krasniqit.” Pas saj, peizazhi duket sikur është prerë me bisturi – një reliev i gdhendur në heshtje, i gatshëm të rrëfejë histori që s’fliten me fjalë.

Në lagjet e para që fshihen nën sfondin e rrëpirët, duket një jetë që ende pulson – më e qetë se dikur, por e pathyeshme, si një qiri që s’pranon të shuhet në mes të erës. Ky vend i rrethuar nga male, ka një qetësi që vesh gjithçka me një tis kujtese dhe krenarie.

Nga jugu, fshati nuk të dorëzohet lehtë – për ta parë, duhet të ngjitesh lart, atje ku vetëm shikimi i një zogu mund të dallojë siluetat e shtëpive pas kodrinave të theksuara. Ato shtrihen si krahët e një nënë që përqafon vendlindjen, deri në Blinajë. Poshtë saj, hekurudha e vjetër shpon luginën – një plagë që kujton ditët e dhimbjes, kur gjatë viteve 1998 dhe 1999, kjo tokë priti bijtë e dëbuar, refugjatët e luftës për liri.

Lugina e fshatit hapet si një përrallë e përgjumur. Anash rrugës, lagjet e dikurshme duken si kujtime të një kohe të mbushur me zëra e jetë. Tani, shtëpitë që dikur gumëzhinin, qëndrojnë pranë njëra-tjetrës në heshtje, si motra që kanë harruar të flasin. Në majën jugore, prapë të pret tabela me përshëndetjen krenare, si një rojë që ruan nderin e kësaj toke.

Nëse të sjell kureshtja në fillim të qershorit, do të shohësh Çabiqin të zbukuruar si një nuse në ditën e saj – flamuj kombëtarë që valojnë me mall, e pano të festivalit “I këndojmë lirisë”, që fton gjithkënd të festojë trashëgiminë. Rrugët mbushen me zëra, këngë, valle, artistë, këngëtarë, dashamirë të shpirtit shqiptar – një rrjedhë ngazëllimi që të çon drejt luginës, ku ngrihet madhështore kulla e Mujë Krasniqit – Kulla e Kapuçit – si një monument i gjallë i qëndresës dhe krenarisë.

Lart, në një qoshe ku qielli duket më afër, gjendet lagjja e Ferizve. Një hapësirë nëntëkëndëshe, ku koha duket se ka ndalur – ndërthurje e së lashtës dhe modernes. Shfaqet monumenti i një kujtese tjetër. Hyrja ngjitet me shkallë, për të të çuar në platenë e parë – një shesh që të përgatit për kalimin mbi urë, drejt Tempullit të Lirisë. Aty, një gur i përpunuar, që rri si zemër në mes të tempullit, mban fjalët që djegin shpirtin: “Mos shikoni plagët e mia, po shikoni ku i ka kufijtë Shqipëria.” – Mujë Krasniqi.

Pastaj, në një mur të thjeshtë shtëpie, një pllakë tjetër flet me zë të ulët por të fortë. Është kujtesë e pashlyeshme e një kohe që u bë simbol.