Autor: Prof. Dr. Fejzulla Berisha
(Ekspert i së Drejtës Publike)

I. Figura që mishëroi epokën e shtetformimit

Hashim Thaçi zë një vend qendror në historinë politike, juridike dhe diplomatike të Kosovës moderne. Nga një figurë e formuar në betejën për identitet, liri dhe vetëvendosje të popullit shqiptar të Kosovës, ai u bë ndër protagonistët kyç të shtetndërtimit dhe konsolidimit të subjektivitetit ndërkombëtar të Republikës së Kosovës. Me një profil të shumëdimensionuar – si lider politik, komandant i rezistencës, negociator ndërkombëtar, kryeministër dhe president – Thaçi mishëron vazhdimësinë historike të projektit për shtetësi dhe dinjitet kombëtar në trojet shqiptare.

II. Dimensioni politik i lidershipit – Nga lëvizja ilegale në drejtimin e shtetit

Rruga politike e Hashim Thaçit nuk fillon me strukturat formale të shtetit, por në themelet e një lëvizjeje ilegale, të organizuar përballë represionit sistematik të regjimit serb në Kosovë gjatë viteve ’90. Si udhëheqës politik i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), Thaçi e ndërkombëtarizoi luftën çlirimtare të shqiptarëve të Kosovës, duke e shndërruar atë nga një konflikt i brendshëm i trajtuar me indiferencë ndërkombëtare, në një krizë globale që kërkoi ndërhyrje ushtarake të NATO-s.
Roli i tij në Konferencën e Rambujesë (1999) u bë pikë kthese, ku Thaçi u paraqit si përfaqësuesi politik i vullnetit të popullit për liri, duke legjitimuar aspiratat kombëtare në një forum ndërkombëtar. Përballë mungesës së vullnetit të Serbisë për paqe dhe barazi, Hashim Thaçi dhe ekipi i tij politik refuzuan çdo zgjidhje që binte ndesh me të drejtën e popullit të Kosovës për vetëvendosje – një akt politik me përmasa historike.

III. Shtetndërtimi pasluftës – Arkitekt i institucioneve dhe themelues i republikës moderne

Pas përfundimit të luftës dhe çlirimit të Kosovës nga forcat serbe, Thaçi luajti rol kyç në procesin e transformimit të lëvizjes çlirimtare në një strukturë të re politike e institucionale. Si themelues dhe lider i Partisë Demokratike të Kosovës (PDK), ai udhëhoqi reformimin institucional të vendit, duke e kthyer Kosovën nga një territor nën administratë të përkohshme ndërkombëtare në një shtet me institucione të qëndrueshme, të orientuara drejt standardeve euroatlantike.
Gjatë mandatit të tij si kryeministër (2008-2014), Thaçi udhëhoqi qeverinë që shpalli pavarësinë e Kosovës më 17 shkurt 2008, një akt politik dhe juridik me rëndësi themelore për arkitekturën ndërkombëtare të së drejtës dhe të rendit global. Ky akt nuk ishte vetëm një rezultat i brendshëm politik, por edhe kulmimi i një procesi të gjatë ndërkombëtarizimi të çështjes së Kosovës.

IV. Shpallja e Pavarësisë – një ngjarje me peshë ndërkombëtare

Shpallja e Pavarësisë, e lexuar nga Kryeministri Thaçi më 17 shkurt 2008 në Kuvendin e Kosovës, përbën momentin më sublim të realizimit të të drejtës historike dhe juridike të popullit shqiptar të Kosovës për vetëvendosje. Ky akt u përgatit përmes një procesi shumëplanësh politik, diplomatik dhe juridik, i mbështetur fuqimisht nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe vendet kyçe të Bashkimit Evropian.
Kosova u shpall republikë e pavarur, sovrane dhe demokratike mbi baza të së drejtës ndërkombëtare dhe parimit të sui generis – një precedent unik, i njohur nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë më 22 korrik 2010, e cila në mendimin e saj këshillimor legjitimoi shpalljen e pavarësisë dhe veçoi rastin e Kosovës nga rastet e tjera të ndarjes shtetërore. Thaçi, si udhëheqës i qeverisë dhe përfaqësues i Republikës së Kosovës në këtë proces, luajti një rol të dorës së parë në këtë sukses ndërkombëtar.

V. Roli presidencial – Diplomacia e shtetësisë dhe përfaqësimi global

Si President i Republikës (2016-2020), Hashim Thaçi kaloi nga funksioni ekzekutiv në atë simbolik e përfaqësues, por duke ruajtur dimensionin aktiv diplomatik. Ai u angazhua fuqishëm në promovimin e njohjeve ndërkombëtare të Kosovës, forcimin e partneritetit strategjik me ShBA-në dhe në procesin e konsolidimit të subjektivitetit ndërkombëtar të vendit në organizata multilaterale.
Në këtë fazë, Thaçi mbrojti me vendosmëri vijat e kuqe të shtetësisë së Kosovës, duke refuzuar çdo formulë që binte ndesh me karakterin unitar dhe sovran të shtetit. Në qasjen e tij diplomatike mbizotëronte një filozofi proaktive, e orientuar drejt finalizimit të njohjes globale të Kosovës, sidomos përmes partneriteteve të fuqishme euroatlantike.

VI. Kontributi në dimensionin juridik ndërkombëtar – Një rast i përplasjes së drejtësisë dhe politikës

Rasti i ndjekjes së tij penale nga Dhomat e Specializuara të Kosovës në Hagë, megjithëse i diskutueshëm në aspektin e parimit të barazisë para ligjit dhe drejtësisë tranzicionale, e nxori në pah sfidën që Kosova si shtet i ri ballafaqohet me mbivendosjen e sistemit ndërkombëtar të drejtësisë mbi sovranitetin e saj të brendshëm. Megjithatë, qëndrimi institucional i Hashim Thaçit – dorëheqja nga posti i Presidentit për të përballuar procesin gjyqësor – përbën shembull të lartë të përgjegjësisë shtetërore dhe besimit në parimet e drejtësisë, sado selektive qoftë ajo në realpolitikën ndërkombëtare.

VII. Një emër i lidhur me lirinë dhe identitetin kombëtar

Hashim Thaçi përfaqëson një brez të rrallë liderësh që i dhanë emër historisë dhe e formësuan realitetin politik të një kombi në liri. Figura e tij mbetet e lidhur pazgjidhshmërisht me çlirimin, shpalljen e pavarësisë dhe shtetndërtimin e Kosovës. Ai është jo vetëm protagonist i historisë sonë kombëtare moderne, por edhe një aktor me ndikim në transformimin e normave të së drejtës ndërkombëtare, sidomos në raport me të drejtën për vetëvendosje dhe ndërhyrjen humanitare.
Hashim Thaçi mbetet meteor i shpalljes së pavarësisë, shtyllë e rezistencës kombëtare dhe arkitekt i lirisë institucionale e politike të Republikës së Kosovës. Në ndërgjegjen historike dhe juridike të kombit shqiptar, ai është shndërruar në simbolin e një epoke të ndritshme që shënoi kalimin nga robëria në sovranitet, nga dhuna në paqe dhe nga aspirata në realitet shtetëror.