CHARLES BAUDELAIRE

Dje, midis turmës së bulevardit, ndjeva të më prekte një qenie misterioze të cilën gjithmonë kisha dashur ta njihja, dhe që e njoha menjëherë, megjithëse nuk e kisha parë kurrë. Padyshim, ai kishte të njëjtën dëshirë në lidhje me mua, sepse duke ecur më shkeli syrin në mënyrë të dukshme. Unë iu binda pa e zgjatur, e ndoqa me kujdes dhe zbrita shpejt pas tij në një banesë të nën­dheshme, verbuese, në të cilën shkëlqente një luks që nuk e kishte shokun në asnjë nga banesat e sipërme të Parisit. U habita nga fakti se megjithëse kisha kaluar shpeshherë pranë kësaj strofke, nuk kisha mundur ta zbuloja hyrjen. Atje mbretëronte një atmosferë e këndshme, dehëse, që të bënte t’i harroje pothuajse aty për aty të gjitha tmerret e mërzitshme të jetës. Ndjenim një nga­zëllim të pakuptueshëm, të njëjtë me atë që duhet të kenë provuar ngrënësit e lotosit, të cilët kur zbarkuan në një ishull magjepsës të ndriçuar nga drita e zbehtë e një pasdite të përjetshme, të shoqëruar nga tingujt dremitës të ujëvarave harmonike, ndjenë të lindte brenda tyre dëshirën për të mos i parë më kurrë vatrat, gratë, fëmijët e tyre, për të mos përballuar kurrë dallgët e larta të detit[1].

Atje kishte fytyra burrash dhe grash të çuditshme me një bukuri që të merrte në qafë, të cilat kisha përshtypjen se i kisha parë dikur dhe diku, por që ishte e pamundur të më kujtoheshin me saktësi. Ato më frymëzonin një dashamirësi vëllazërore dhe nuk më futnin aspak atë frikë që lind zakonisht kur ndeshemi me të panjohurën. Po të doja të përpiqesha të përshkruaja në një farë mënyre, shprehjen e veçantë të vështrimeve të tyre, do të thosha se kurrë nuk kisha parë sy që shkëlqenin me aq energji nga tmerri i mërzitjes dhe nga dëshira e pavdekshme për ta gëzuar jetën.

Kur u ulëm, unë dhe i zoti i shtëpisë ishim bërë tashmë miq të vjetër dhe të vërtetë. Hëngrëm dhe pimë jashtë mase lloj-lloj verërash të jashtëzakonshme, dhe ç’është për t’u çuditur, kisha përshtypjen se mbas disa orëve asnjëri nga ne nuk ishte dehur. Gjatë kësaj kohe, loja, kjo kënaqësi hyjnore, na i ndërpreu disa herë të pirat tona të bollshme. Luajtëm en partie liée[2] dhe unë humba shpirtin tim me një moskokëçarje dhe lehtësi heroike. Shpirti është diçka kaq e pakapshme, shpeshherë i panevojshëm dhe nganjëherë i bezdisshëm, prandaj unë ndihesha më pak i shqetësuar për humbjen e tij se nga humbja e kartëvizitës gjatë një shëtitjeje.

Pimë për një kohë të gjatë disa puro me shije dhe erë të pakrahasueshme të cilat ta krijonin në shpirt mallin për vende dhe gëzime të panjohura. I dehur nga të gjitha këto kënaqësi dhe me një lirshmëri të natyrshme që atij i pëlqeu, guxova të kapja një gotë të mbushur plot dhe të bërtisja:

– Gëzuar për shumë vjet o cjapi plak[3]!

Folëm, gjithashtu, për gjithësinë, për krijimin dhe zhdukjen e saj në të ardhmen, për idealet gjeniale të shekullit, siç janë përparimi dhe përsosmëria. Pastaj folëm në përgjithësi për të gjitha format e vetëkënaqësisë së tepruar njerëzore. Shkëlqesia e tij nuk pushonte së bëri shaka të vogla në lidhje me këtë temë, shaka me cilat nuk mund të rrije dot pa qeshur. Ai shprehej duke i shkoqur fjalët me ngadalë dhe me harmoni, me një qetësi në humorin e tij që nuk e kisha dëgjuar ndonjëherë tek asnjë nga gojëtarët më të njohur të njerëzimit. Ai më shpjegoi kotë­sinë e rrymave të ndryshme filozofike që kishin zaptuar deri më sot trurin e njeriut dhe madje pati mirësinë të më besonte dhe të më tregonte disa parime themelore, përfitimet dhe përkatë­sinë e të cilave nuk kam ndër mend ta ndaj me asnjeri. Ai nuk u ankua fare për emrin e keq që kishte në çdo pikë të globit dhe më siguroi se atij i interesonte më shumë se kujtdo tjetër, që kjo besëtytni të zhdukej. Më pohoi se kishte pasur frikë se mos humbte pushtetin e tij vetëm një herë, ditën kur dëgjoi një prift fepërhapës më mendje­mprehtë se bashkëpunëtorët e tij të thërriste nga katedra:

– Vëllezërit e mi të dashur! Kur të dëgjoni dikë ta lav­dërojë përparimin e arritur në saje të iluministëve, mos harroni kurrë se dredhia më e stërholluar e djallit është t’ju bindë se ai nuk ekziston më[4]!

Kujtimi i këtij gojëtari të njohur bëri që biseda jonë të kalonte në mënyrë të natyrshme tek akademitë. Miku im i çuditshëm më vuri në dukje, se në shumë raste ai nuk ngurronte aspak ta frymëzonte pendën, fjalën dhe ndërgjegjen e dijetarëve, dhe merrte pjesë pothuajse gjithmonë, ndonëse i padukshëm në çdo seancë akademike.

Pasi mora zemër nga të gjitha këto mirësi, e pyeta se a kishte marrë ndonjë lajm nga Zoti dhe se a e kishte parë kohët e fundit. Ai m’u përgjigj me një lloj shkujdesje të përzier me hidhërim:

– Kur takohemi, e përshëndesim njëri-tjetrin si dy fisnikë, tek të cilët një mirësjellje e lindur nuk mund ta shuajë përfundi­misht kujtimin e mërive të vjetra[5].

M’u duk i dyshimtë fakti, që Shkëlqesia e tij, ashtu si kurrë ndonjëherë tjetër, i bënte një pritje kaq të gjatë një vdektari të thjeshtë dhe pata frikë se mos e teproja. Më në fund, kur agimi ngjethës zbardhi xhamat, ky personazh i njohur, të cilit i thurin vargje kaq shumë poetë, i shërbejnë kaq shumë filozofë që punojnë pa e ditur për lavdinë e tij, më tha:

– Dua që të ruani për mua përshtypje të mira. Do t’ju provoj se, megjithëse për mua fliten shumë të këqija, jam ndonjëherë djall i mirë[6], siç thotë dhe një nga shprehjet tuaja të rëndomta. Për t’ju dëmshpërblyer humbjen e pandreqshme të shpirtit tuaj, do t’ju jap atë që do të kishit fituar po t’ju buzëqeshte fati, pra mundësinë për të lehtësuar dhe mposhtur, gjatë gjithë jetës suaj Mërzinë, këtë gjendje shpirtërore të çuditshme, që është burimi i të gjitha sëmundjeve dhe i të gjitha përparimeve tuaja të papër­fillshme. Unë do t’ju ndihmoj të përmbushni të gjitha dëshirat tuaja. Ju do të sundoni mbi të gjithë të ngjashmit tuaj vulgarë. Ata do t’ju mbulojnë me lavdërime dhe adhurime. Ari, argjendi, diamanti, pallatet përrallore, do të vijnë t’ju kërkojnë dhe do t’ju lusin t’i pranoni pa bërë as mundimin më të vogël për t’i fituar, do ta ndërroni vendin dhe atdheun sa herë që t’ju teket, do të deheni me ëndje pa u mërzitur në vende të hijshme, ku bën gjithmonë ngrohtë dhe ku femrat bien erë të mirë si lulet, e të tjera e të tjera, – shtoi ai duke u ngritur nga vendi dhe duke më përcjellë me një buzëqeshje të ëmbël.

Sikur të mos kisha frikë ta ndieja veten të poshtëruar përpara kaq shumë njerëzve, do t’i bija me gjithë qejf në gjunjë këtij lojtari zemërgjerë, për ta falënderuar për bujarinë e tij të padëgjuar. Por pak më vonë, pasi isha ndarë me të, më brente në shpirt një dyshim i pashërueshëm dhe nuk guxoja më të besoja te një lumturi e tillë e mrekullueshme. Kur u shtriva për të fjetur, ngaqë më kishte mbetur ende zakoni prej idioti i të luturit, përsëritja me vete gjysmë i përgjumur:

– O Zot, o perëndi! Bëj që Djalli ta mbajë fjalën e tij!

Përktheu nga frëngjishtja: Roland Çipa. Marrë nga numri 25 i revistës “Akademia”.

[1] Në këtë paragraf autori i referohet veprës së Homerit (Homeros) “Odisea” (Oduseus).

[2] Nga frëngjishtja en partie liée. Mënyrë e të luajturit të një loje sipas së cilës fitimi i përket atij që fiton dy herë rresht.

[3] Sipas demonologëve të cilët janë frymëzuar nga përshkrimet mitologjike të perëndisë greke Pan, djalli i ngjante një cjapi. Ai kishte këmbë me thundra dhe brirë në kokë.

[4] Autori bën aluzion për priftin jezuit francez Gystav Gzavie Lakrua dë Ravinjan (Gustav Xavier Lacroix de Ravignan) (1795-1858) që mbante shpeshherë fjalime në kryekishën “Zoja jonë” (Notre-Dame) të Parisit.

[5] Paragraf i frymëzuar nga Fausti i Gëtes.

[6] Autori këtu bën një lojë fjalësh me shprehjen “bon diable” e cila fjalë për fjalë përkthehet djall i mirë dhe që, njëkohësisht, do të thotë njeri i mirë.