Ethem ÇEKU

Në analet e historisë së Kosovës së fund-shekullit XX, ekzistojnë personalitete që tejkalojnë kufijtë e biografisë individuale dhe shndërrohen në simbole të qëndrueshme të ndërgjegjes kolektive. Skënder Çeku zë një vend të veçantë në këtë panteon, si një figurë paradigmatike që ndërthur dimensionin e luftëtarit të pathyeshëm me atë të bartësit të një ideali politik e moral të përjetshëm.

Origjina e tij nga Qyshku nuk është thjesht një fakt gjeografik, por pjesë e një trashëgimie të thellë rezistence. Plaku i tij, që në rininë e hershme, ishte përballur me pushtuesin jugosllav, duke i dhënë familjes një traditë të palëkundur qëndrese dhe nderi. Në këtë mjedis moral e atdhetar u rrit Skënder Çeku, i formuar në frymën e burrërisë dhe të përkushtimit ndaj çështjes kombëtare. Unë vetë u rrita duke parë shembullin e tij dhe të familjes së tij, duke ndarë me ta një miqësi e besnikëri që do të shndërrohej në bashkudhëtim historik.

E kam njohur në vitet kur Kosova ende jetonte nën strukturat represive të pushtetit serb – një regjim i mbështetur mbi dhunë sistematike, mohimin e të drejtave themelore dhe shtypjen e çdo forme të vetëvendosjes kombëtare. Në këtë realitet të rëndë historik, Skënder Çeku nuk ishte thjesht pjesëmarrës në përpjekjen çlirimtare; ai ishte një aktor strategjik dhe moral, i cili, përmes veprimit të tij të vendosur, ndikonte në ngritjen e moralit kolektiv dhe në artikulimin e një vizioni të qartë për lirinë.

Figura e tij trupore, e fuqishme dhe imponuese, ishte pasqyrë e një force të brendshme të formuar nga bindja se liria nuk është privilegj, por e drejtë universale, dhe se mbrojtja e saj është detyrë e patjetërsueshme. I shoqërueshëm e modest në jetën e përditshme, por i pamëshirshëm në ballafaqim me pushtuesin, ai mishëronte tiparin e luftëtarit që nuk e ndan kurrë ekzistencën private nga misioni historik.

Në radhët e luftëtarëve të Pejës, Skënder Çeku u bë një figurë mitike: një prani që transformonte frikën në guxim, dyshimin në vendosmëri dhe pritjen në veprim. Përballja e tij me ushtrinë dhe policinë serbe – struktura që në atë kohë perceptoheshin si të pathyeshme – dëshmoi fuqinë e strategjisë, të disiplinës dhe të besimit të palëkundur në drejtësinë e çështjes.

Trashëgimia e tij shkon përtej dimensionit të një beteje të fituar. Ajo është pjesë e një procesi më të gjerë historik, në të cilin liria e Kosovës u formësua jo vetëm nga veprimet ushtarake, por edhe nga ndërgjegjja morale e një brezi që e konsideroi sakrificën si pjesë të natyrshme të rrugëtimit kombëtar. Skënder Çeku është kështu jo vetëm hero i një kohe të caktuar, por udhërrëfyes i përhershëm për gjeneratat që e trashëgojnë lirinë si detyrë, jo si dhuratë.

Sot, Republika e Kosovës është realiteti politik që ai e ëndërroi dhe për të cilin dha gjithçka. Por ky realitet mbetet i paplotë nëse nuk shoqërohet me përkushtimin për të ruajtur, forcuar dhe pasuruar vlerat për të cilat ai dhe bashkëluftëtarët e tij ranë. Për këtë arsye, përulja para figurës së Skënder Çekut nuk është vetëm akt nderimi, por edhe akt angazhimi – një betim i heshtur se ideali i tij do të mbetet busull e së ardhmes sonë kombëtare.