Autoritetet gjeorgjiane përdorën armë kimike nga Lufta e Parë Botërore për të shuar protestat antiqeveritare vitin e kaluar, tregojnë provat e mbledhura nga BBC.

“E ndjeje ujin duke u djegur”, tha një protestues për topat e ujit që i drejtoheshin atij dhe të tjerëve në rrugët e kryeqytetit Tbilis. Ishte një ndjenjë, tha ai, që nuk mund të zhdukej menjëherë.

Protestuesit që protestonin kundër vendimit të qeverisë gjeorgjiane për të pezulluar procesin e pranimit në BE u ankuan gjithashtu për simptoma të tjera: gulçim, kollë dhe të vjella që zgjatën me javë të tëra.

BBC foli me ekspertë të armëve kimike, informatorë nga policia gjeorgjiane e trazirave dhe mjekë, dhe zbuloi se provat tregojnë përdorimin e një substance që ushtria franceze e quajti “kamite”.

Franca përdori kamite kundër Gjermanisë gjatë Luftës së Parë Botërore. Ka pak dokumentacion për përdorimin e tij të mëvonshëm, por besohet se është hequr në vitet 1930 për shkak të shqetësimeve në lidhje me efektet e tij afatgjata. Gazi CS – shpesh i quajtur gaz lotsjellës – është përdorur si zëvendësim.

Konstantine Chakhunashvili ishte midis atyre që u mblodhën jashtë parlamentit gjeorgjian në Tbilisi gjatë javës së parë të protestave, të cilat filluan më 28 nëntor 2024. Demonstruesit u indinjuan nga njoftimi i partisë në pushtet se do të pezullonte bisedimet e pranimit në BE. Qëllimi i anëtarësimit në BE është i sanksionuar në kushtetutën e Gjeorgjisë.

Policia gjeorgjiane u përgjigj me një sërë masash për kontrollin e trazirave, duke përfshirë përdorimin e topave me ujë, sprejit me piper dhe gazit CS.

Dr. Chakhunashvili, një pediatër i cili ishte midis atyre që u goditën nga topat me ujë dhe që mori pjesë në shumë nga demonstratat, tha se lëkura e tij ndihej sikur ishte në flakë për ditë të tëra dhe se ndjesia nuk mund të lahej.

Kamitet u përdorën gjithashtu shkurtimisht nga forcat policore amerikane pas Luftës së Parë Botërore, por u braktisën kur u zhvilluan opsione më të sigurta si gazi CS.

Sipas ligjit ndërkombëtar, policisë i lejohet të përdorë kimikate për kontrollin e turmës nëse ato janë proporcionale dhe kanë vetëm efekte afatshkurtra.

Duke pasur parasysh se janë në dispozicion mjete më të sigurta dhe më të zakonshme, kimikati i vjetëruar dhe shumë më i fuqishëm mund të klasifikohet si armë kimike, thonë ekspertët e konsultuar nga BBC.

Gjetjet janë shqetësuese, tha Alice Edwards, raportuesja speciale e OKB-së për torturën. Ajo i ka shkruar më parë qeverisë gjeorgjiane në lidhje me akuzat për dhunë policore dhe torturë gjatë protestave.

Mungesa e një rregulloreje të rreptë të përdorimit të kimikateve në topat e ujit është një problem që ajo dëshiron të shohë të adresohet.

“Kjo më bën ta konsideroj këtë praktikë si një armë eksperimentale. Dhe popullsia nuk duhet t’i nënshtrohet kurrë eksperimenteve. Kjo shkel absolutisht ligjin ndërkombëtar të të drejtave të njeriut”, tha Edwards.

Ajo theksoi se efektet e agjentëve të kontrollit të turmës duhet të jenë të përkohshme sipas ligjit ndërkombëtar dhe se simptomat e përshkruara “shkojnë përtej asaj që do të konsideroheshin të përkohshme dhe të pranueshme”.

“Të gjitha këto raste duhet të hetohen, duke përfshirë edhe në kuadrin e procedurave për torturë dhe keqtrajtime të tjera”, shtoi ajo.

Protestat në Rrugën Rustaveli në Tbilisi janë zvogëluar në madhësi që kur qeveria rriti gjobat dhe dënimet me burg, por jo në frekuencë.

Pothuajse çdo natë gjatë vitit të kaluar, protestuesit kanë kërkuar dorëheqjen e qeverisë, të cilën e akuzojnë për manipulim zgjedhjesh, përafrim me interesat ruse dhe miratimin e ligjeve gjithnjë e më represive kundër shoqërisë civile.

Partia në pushtet Ëndrra Gjeorgjiane mohon se qeveria ose kryetari i saj nderi, Bidzina Ivanishvili, janë pro-rusë ose ndjekin interesa ruse. Partia i tha BBC-së se ndryshimet legjislative gjatë vitit të kaluar ishin në interesin më të mirë të “së mirës publike”.