Intervista ekskluzive e Z. Bujar Osmani, Ministër i Punëve të Jashtme të Maqedonisë së Veriut!

Nikolovski: Z. Osmani, zgjedhjet do të përfundojnë, megjithatë nuk kemi një farë pasqyrë se kush do që do të fitojë -me këtë qëndrim që e ka VMRO-DMPMNE-ja, a do të kemi ndryshime kushtetuese dhe ne do t’i hapim kapitujt.
A ka mundësi kompromisi?

Osmani: Askush nuk do të mund të formojë Qeveri pa i siguruar rrugën evropiane vendit.
Këtë e them dhe mund të nënshkruaj tani se, askush nuk do të mund të formojë qeveri, edhe pse konsideroj se ende ka hapësirë për të punuar për ndryshimet kushtetuese deri në samitin e BE-së në mars.
Sepse, do të ketë edhe një samit tjetër në mars dhe mendoj se kjo është një mundësi ideale që të vazhdojmë të bëjmë përpjekje edhe dy muajt e ardhshëm.
Por ja, hipotetikisht, askush nuk do të mund të formojë Qeveri nëse në tre muajt e ardhshëm, nga ajo Qeveri nuk do të ketë ndryshime kushtetuese.
E di se tani do të thonë Osmani po kërcënohet.
Të tilla janë rrethanat gjeopolitike.
Këtë po ju them, ja ju po e regjistroni, po nënshkruaj se kjo do të jetë kështu.
Nikollovski- Pse, nëse VMRO-DPMNE thotë se do të fitojmë aq shumë, atëherë do ta marrin opozitën shqiptare në koalicion dhe do të formojnë njëfarë lloj qeverie.
Osmanët – Këto janë tregime për fëmijë të vegjël.
Këtë mund ta bisedojnë në lokalet para festave të Vitit të Ri.
Rrethanat gjeopolitike janë nga më të ndryshmet. Ballkani është një sfidë serioze, nën ndikimin serioz rus.
Dinamikat e brendshme varen edhe nga procesi i integrimit evropian.
Nga dinamikat rajonale, gjithashtu.
Askush nuk do të lejojë që një histori suksesi, e cila bëhet model për të gjitha vendet e tjera të rajonit dhe më gjerë, të humbasë si histori.

Nikolovski: Si askush nuk do ta lejojë këtë?

Osmani: Jemi vend anëtar i NATO-s.
Një pjesë të sovranitetit ia kemi dhënë NATO-s.
Nga ne varet se a do mundet NATO të sjellë vendime, sepse vendimet sillen me konsensus në NATO.
Ne nuk jemi të vetëmjaftueshëm, apo qa të pavarur në këtë proces, pasi që kemi pranuar të jemi pjesë e një aleance siç është NATO-ja.
NATO-ja na garanton siguri, por ne duhet të kontribuojmë në stabilitetin dhe sigurinë e NATO-s.
Këtë ne nuk e kemi kuptuar si popull, që prej se jemi anëtarë të NATO-s, kemi pranuar të hyjmë në aleancën e tridhjetë vendeve më të pasura, më të forta, më të fuqishme në botë, në të cilën koordinohemi për sigurinë e ndërsjellë, e mbi të gjitha për anëtarësimin në BE.

Nikolovski: Roli i mbajtjes së OSBE-së në Shkup. A është gjithashtu një element që Maqedonia e ka ngritur në planin ndërkombëtar?

Osmani: E kam të vështirë të them sepse do të ishte jo modest, por ja deklarata e djeshme e Ageler, në të cilën tha se: Sekretari amerikan i Shtetit ka ardhur për vetëm katër orë e gjysmë, për t’i dhënë mirënjohje kryesuesit dhe vendit për menaxhimin e OSBE-së, në vitin më të vështirë të ekzistimit të saj. OSBE-ja mund të shuhej gjatë kryesimit tonë. Imagjinoni se çfarë trashëgimie historike do të linim.
Për shkak se të gjitha parakushtet, një javë para fillimit të Këshillit në Shkup, të gjithë ishin të bindur se do të fiken dritat e OSBE-së në Shkup.
E gjithë kjo ishte pjesë e një menaxhimi të suksesshëm të 57 vendeve pjesëmarrëse, në të cilin për katër vendet kandidate dhe një vend kryesues janë harmonizuar edhe Rusia edhe Ukraina edhe ShBA-të edhe vendet anëtare të NATO-s dhe BE-së.

Kjo nuk mund të imagjinohej deri para disa javësh para vetë Këshillit.
Kjo ka ngjallur besim serioz në diplomacinë tonë. Ka ngjallur besim edhe te qytetarët se ne realisht kemi kapacitet, ne na mungon mundësia për ekspozim, sepse kemi forca të errëta që na pengojnë mundësinë për t’u shfaqur.
Do të thotë sistemi në MPJ, në të cilin edhe unë kisha dyshime të caktuara për cilësinë, mundësinë, dëshirën, rezultoi i përkryer. Pra, ne nuk na mungon kapaciteti, na mungon mundësia për të dëshmuar veten.

Nikolovski: Në raportin e BE-së, kishte dy segmente të cilët u vlerësuan, mes tyre edhe politika ndërkombëtare dhe ekonomia.
0Por, nëse e merrni korrupsionin i cili u bë dominues në publik, gjithashtu është edhe një segment në partneritetin me ShBA.
Sa na mbështesin në planin ndërkombëtar, aq na kritikojnë në lidhje me sundimin e korrupsionit dhe krimit dhe sundimin e ligjit. Si këtu nuk mundemi të bëjmë asgjë?

Osmani: Varet se çfarë ambicie kemi.
Standardi evropian për sundimin e ligjit është standardi kryesor që civilizimi njerëzor e ka krijuar ndonjëherë, ky është kulmi. Merrni gjithë botën.
Prej se ekziston njerëzimi nuk ka standard më të lartë për sundimin e ligjit se sa ai i BE-së.
Tani ne, një shtet i vogël me përvojë 30 vjeçare, duam ta arrijmë standardin më të lartë botëror.
Ne mund të arrijmë mediokritet kështu, standard më të ulët të arrijmë edhe vetë, por standard më të lartë nuk mund të arrijmë vetë.
Ne kemi nevojë për procesin e anëtarësimit në BE.
Ne kemi nevojë për këto instrumente.
Na duhen kapitulli 23 dhe 24. Na duhet shkopi, por edhe karrota.
Na duhen paratë e BE-së për të mbështetur ato reforma. Dhe nuk do të mundemi, por ju them tani, sa do defetist të tingëllojë pa hapjen e kapitujve, fat që e kemi këtë mekanizëm të ShBA-së.
Po të mos e kishim, në ndërkohë të bllokuara negociatat e anëtarësimit, ne tani do të kishim mbetur vetëm.

Nikolovski: Po, por Ageler tha se ShBA-të nuk e kritikojnë opozitën aq sa e kritikon qeveria.

Osmani: Shikoni, i kritikon institucionet, respektivisht drejtuesit e institucioneve. Ka përgjegjësi të ndarë, gjyqësori, prokuroria është e pavarur.
Qeveria është vetëm një pjesë e të gjithë sistemit.
Por është mirë ajo që bën.
E thashë njëherë, Dialogu Strategjik me SHBA-në dhe BE-në janë dy krahët e gërshërëve që duhet të presin korrupsionin në këtë vend.
Nuk mundemi ta bëjmë këtë vetëm, as ne, as Mali i Zi, as Shqipëria, as Serbia, as BeH… pra, jemi shumë të vegjël dhe të rinj për të arritur standardin më të lartë të qytetërimit njerëzor në fushën e së drejtës.
Ne kemi nevojë për atë proces negociues me BE-në me mbështetjen e SHBA-së. Do të ishte një kombinim ideal për shtetin ligjor, për një standard të lartë të jetesës, që qytetarët tanë të qëndrojnë këtu, shëndetësia evropiane, arsimi evropian, rregullat e lojës…
Thjesht, e dimë rrugën, ne kemi ofertën.
Por nga inati dhe dëshira për pushtet, ne i humbim shanset tona historike. Kështu e paskemi fatin.
Por, një herë duhet të themi mjaftë.
Kam frikë se do të arrijmë në një pikë të pakthyeshme, kur nuk do të mund të kthehemi në proces.

Nikolovski: A është një nga segmentet për të cilat po flisni, kur ne shqetësohemi për situata të tilla fantazmë djallëzore – anët e errëta të shoqërisë maqedonase… shqiptarizimi apo duizmi?

Osmani: Ky është një eufemizëm.
Pra, forcave nacionaliste u pengon barazia – që shqiptarët të kenë të drejta të njëjta si maqedonasit.
Kjo është frika e humbjes së monopolit.
Për shkak se është politikisht jo korrekte që të thonë se Shqiptarët na pengojnë, ata thonë BDI ndikon në institucionet.
BDI nuk prek institucionet. Shqiptarët hyjnë në institucione sepse u përjashtuan nga institucionet për 50 vjet.
Unë kam qenë i punësuari i parë shqiptar, në vitin 2004, në spitalin e qytetit në Shkup, i cili u shërben 80% shqiptarëve sepse gravitojnë në atë spital.
D.m.th. 80% e pacientëve në spitalin e qytetit në Shkup janë shqiptarë.
Në vitin 2004 isha shqiptari i parë, jo mjeku i parë.
Pra, nuk kishte as infermier, as asistent, as pastrues, as roje, nuk kishte shqiptar,… pacientët nuk mund të komunikonin me mjekët dhe infermierët në anamnezë, ata që nuk e kuptonin gjuhën. Tashmë shqiptarët janë në institucione, mjekë, specialistë, … kudo.
Tani kjo e shqetëson dikë. Sepse e konsiderojnë si humbje të monopolit dhe nuk mund të thonë shqiptarët, por thonë BDI, për ta thënë atë më butë.

Nikolovski: Në sferën politike ka shqiptarë që nuk janë në BDI. Ju keni rezistencë ndaj tyre. Sepse ju vërtet mendoni se të gjitha propozimet që duhet të vijnë për pozitat shqiptare duhet të vijnë nga BDI, Kryeministri, Ministri… ?

Osmani: Qytetarët vullnetin ua bartin partive politike.
Unë kam thënë se nëse BDI nuk përfaqëson shumicën e shqiptarëve, nuk do të jetë kurrë pjesë e institucioneve. Marrëveshja kornizë solli instrumente të tilla për të mbrojtur komunitetet që janë me numër më të vogël se komuniteti shumicë nga majorizimi dhe ka shtuar mekanizëm mbrojtës – parimi i Badinterit, përfaqësimi i drejtë në institucione, … mekanizmat me të cilët nuk do të mbivotohen.
Nëse lejoni që shqiptarët të mos përfaqësohen nga vullneti i shumicës, atëherë ata do të majorizohen.
Në Kuvend gjithmonë do të ketë deputetë maqedonas që do t’i mbivotojnë, … VMRO-ja thotë se BDI-ja e ka shkelur parimin fitues me fitues, sepse ka shkuar me LSDM-në.
Parimi i Badinterit nuk i referohet popullit maqedonas si komunitet shumicë, por ofron mekanizma për të krijuar kushte të barabarta për të gjitha komunitetet që të kenë privilegjet dhe detyrimet e shtetit.
Prandaj, gënjehen të gjithë ata që mendojnë se në Qeveri mund t’i përfaqësojnë partitë politike që nuk e kanë vullnetin e shumicës së shqiptarëve.
Kjo nuk mund të ndodhë sepse është kundër Marrëveshjes Kornizë për parandalimin e majorizimit. Përndryshe, ne do të zgjedhim si Millosheviqi në Kosovë, … ai i zgjodhi miqtë e tij nga Beogradi si Morina – i vendosi në poste të larta dhe tha shqiptarët e drejtojnë Kosovën.
Shqiptarët thanë se nuk i kemi zgjedhur ne, por i kemi sjellë nga Beogradi.
Duhet të kuptojmë ngadalë logjikën e këtij procesi. Shqiptarët demonizohen pa nevojë.
Roli im në promovimin e shtetit si MPJ, në promovimin e popullit maqedonas dhe interesave të popullit maqedonas, gjuhës maqedonase dhe çështjeve të identitetit nuk krahasohet me asnjë ministër maqedonas që ka qenë para meje.
E them drejtpërdrejt, mund të tingëlloj jo modest, por mund ta konfirmoj me fakte dhe roli im nuk mund të demonizohet.
Atë që po bën Fatmir Besimi si ministër i Financave, i cili krizat më të mëdha dhe krizën e paspandemisë dhe krizën energjetike i ka kaluar pa asnjë grevë,… që pagat të mos vonohen as edhe një ditë.
Të mos vonohen pensionet as edhe një ditë, ai ishte një ministër shqiptar, nga BDI, që solli cilësi…

Nikolovski: Pse nuk e përmendni Bitiqin?

Osmani: Bitiqi nuk përfaqëson vullnetin shqiptar.
Këtë dua të them.
Kishte koment Mexhiti për Talat Xhaferin, se edhe në Mal të Zi ka pasur kryeministër shqiptar.
Ka dallim thelbësor.
Nëse je sipas përkatësisë etnike shqiptar, nuk do të thotë se përfaqëson vullnetin e shqiptarëve.
E tillë është marrëveshja kornizë, e cila krijoi mekanizma që qytetarët të manifestojnë të drejtat e tyre kolektive përmes instrumenteve që parandalojnë majorizimin. Kjo është ideja, e cila për fat të keq nuk është e shpjeguar sa duhet këtu në vend.
Por, e përsëris, demonizimi i shqiptarëve nga forcat nacionaliste i bën dëm të pakthyeshëm shtetit. Shqiptarët nuk bëjnë gjë tjetër veçse kontribuojnë dhe janë vlerë e shtuar për ta bërë këtë vend më të mirë dhe më të suksesshëm.
Merr çdo kuadër të BDI-së në Qeveri, merr këdo tjetër, specialistët nëpër klinika, administratorët, … nuk mund të ruani një sistem unitar, kohezion e të mos dëshironi t’i keni më.
Fitorja më e madhe e shtetit ishte marrëveshja kornizë, me integrimin e komunitetit të dytë më të madh.

E dergoi ne botim,
Ismet Sylejmani,
Prishtinë, 19 Dhjetor 2023!