Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Aspirata e Kosovës për t’u bërë pjesë e Bashkimit Evropian dhe organizatave ndërkombëtare ka qenë, që nga paslufta, një pikë referimi e pandryshuar në politikën dhe diplomacinë e vendit. Por mbi njëzet vjet pas ndërhyrjes së NATO-s dhe më shumë se gjashtëmbëdhjetë vjet nga shpallja e pavarësisë, Kosova ndodhet në një pozitë paradoksale: më afër se kurrë në kuptimin formal të integrimeve, por më larg se asnjëherë tjetër nga përmbushja reale e këtyre aspiratave.

Një liberalizim i vonuar dhe një realitet që zvarritet

Liberalizimi i vizave për qytetarët e Kosovës, i cili u bë realitet në janar të vitit 2024, u paraqit si një sukses historik. Por në fakt, kjo ishte një fitore e vonuar – një borxh i shlyer me vite vonesë, pasi kriteret teknike ishin përmbushur që në vitin 2018. Më shumë sesa një hap përpara, ky zhvillim tregoi se raportet me BE-në janë të kushtëzuara më shumë nga llogaritë gjeopolitike sesa nga vlerësimi objektiv i përparimit.

Pesë shtetet e BE-së që ende nuk e njohin Kosovën, si dhe bllokadat që rrjedhin nga dialogu me Serbinë, kanë shndërruar integrimin evropian në një proces simbolik, pa garanci konkrete.

Këshilli i Evropës – rasti i humbur i vitit 2024

Në prill të vitit 2024, Kosova ishte afër anëtarësimit në Këshillin e Evropës. Përkrahja në Komisionin për Politikë të Asamblesë Parlamentare krijoi një valë optimizmi, por shtyrja e votimit final ishte një goditje e rëndë. Arsyeja ishte e qartë: mungesa e hapave konkretë në themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe – një obligim që nuk mund të anashkalohet më.

Në këtë rast, Kosova pësoi jo pse nuk ka standarde formale demokratike, por sepse nuk po arrin të dëshmojë përkushtim në zbatimin e marrëveshjeve që ka nënshkruar. Partnerët ndërkombëtarë nuk kërkojnë përkryerje, por konsistencë dhe besueshmëri.

INTERPOL dhe UNESCO: diplomacia që mungoi

Më herët, Kosova dështoi në përpjekjet për anëtarësim në INTERPOL (2016) dhe UNESCO (2018). Nuk ishte vetëm bllokada e Serbisë dhe aleatëve të saj ajo që pengoi suksesin, por edhe mungesa e një diplomacie aktive dhe të koordinuar, veçanërisht me shtetet që ende nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Lobimi sporadik dhe mungesa e strategjisë ndërinstitucionale e kanë bërë diplomacinë kosovare më shumë reaktive sesa proaktive.

Dialogu me Serbinë – nga marrëveshja në ngërç

Përkundër marrëveshjeve të Brukselit (2013) dhe Ohrit (2023), dialogu me Serbinë është kthyer në një teatër politik ku palët flasin më shumë për publikun e brendshëm sesa për zgjidhjen reale të problemeve. Kosova ka refuzuar të zbatojë Asociacionin, ndërsa Serbia vazhdon të minojë sovranitetin e Kosovës përmes strukturave ilegale në veri.

Në këtë kontekst, Kosova mbetet një “shtet i papërfunduar” – me status të kontestuar, me sovranitet të brishtë dhe me vështirësi për të bindur partnerët se është e gatshme për fazën tjetër të integrimeve.

Koha për kthesë në politikën e jashtme

Kosova është një shtet demokratik, por pa një diplomaci funksionale. Është e njohur nga shumica e vendeve perëndimore, por jashtë shumë organizatave ndërkombëtare. Kjo situatë kërkon më shumë sesa retorikë politike: kërkon një politikë të jashtme profesionale, të koordinuar, të përqendruar në ndërtimin e besimit dhe respektimit të obligimeve ndërkombëtare.

Integrimi ndërkombëtar nuk është çështje dëshire, por e aftësisë për të marrë vendime të vështira dhe për t’i qëndruar atyre. Kosova ka nevojë të kalojë nga simbolika në substancë – nga deklaratat në zbatim, nga emocioni në racionalitet strategjik.