Aziz Kelmendi dhe enigma e vrasjeve pa luftë në kohë robërie  

Shkruan: Lulzim Sahiti

Pas 12 ditë shqyrtimi kryesor, në Gjykatën Ushtarake të Nishit (IK-135/87, 28 janar 1987) , në kolegjin e përbërë nga gjykatësi, kolonel Velko Miliq (serb), kryetar i kolegjit, gjykatësi nënkolonel Ramo Selimoviq (mysliman-boshnjak) dhe nga gjykatësit porotë: Kapiteni Sadik Mulaj (shqiptar), togeri Zvonimir Pazhin (kroat) dhe nga flamurtari i klasit të parë, Dimitrije Stojkovski (maqedonas), si anëtarë të kolegjit me pjesëmarrjen e Desanka Spasiqit, procesmbajtëse, shpalli aktgjykimin për tetë ushtarët e pafajshëm duke dënuar në “Emër të popullit”, me gjithsej 67 vjet burg. Me këtë rast janë dënuar:

1. Rizah Xhakli – 15 vjet burg
2. Abdylxhemil Alimani – 14 vjet burg
3. Afrim Mehmeti – 10 vjet burg
4. Pajazit Aliu – 10 vjet burg
5. Shefqet Paçarizi – 5 vjet burg
6. Enver Behluli – 4 vjet burg
7. Rizo Alibashiq – 7 vjet burg
8. Islam Mahmuti – 2 vjet burg

Në dënimin e shqiptuar është llogaritur edhe koha e kaluar në paraburgim. Gjashtë të parëve që u dënuan me mbi 5 vjet u është vazhduar paraburgimi, ndërsa Enver Behluli dhe Islam Mahmuti u liruan nga paraburgimi. Trupi gjykues obligoi të gjithë të dënuarit që veç e veç t’i paguajnë shpenzimet e gjyqit në shumë prej 411 000 dinarësh. Gjatë shqyrtimit kryesor, më 28 janar 1988, në Gjykatën Ushtarake të Nishit, gjykatësi Velko Miliq dhe kolegji që përfaqësonte ky nuk u interesonte zbardhja e të vërtetës për ngjarjen e Paraqinit, por ata kishin vetëm një qëllim: të dënoheshin me çdo kusht shokët e Aziz Kelmendit. Madje dëshira e flaktë e tyre dhe prokurorit Zhivotije Bojiq ishte nxjerrja e të akuzuarve shqiptarë përpara kordonit të pushkatimit, por këtë nuk ia mundësonte Kushtetuta e RSFJ-së.

Shkalla e Dytë në Beograd ua ngrit dënimet në 94.6 vjet burg

Të pakënaqur me vendimin e shkallës së parë të Gjyqit Ushtarak të Nishit, të akuzuarit parashtruan ankesë, e të njëjtën gjë e bënë edhe avokatët e tyre, të cilët kishin propozuar që të abrogohet aktgjykimi i shkallës së parë dhe e tërë lënda të kthehet në rishqyrtim, ndërsa disa kishin kërkuar lirimin e të akuzuarve dhe dënime të vogla për ta. Ndërsa prokurori ushtarak i Zonës Ushtarake të Nishit, Zhivotije Bojiq, në ankesën e tij (nr. 122/87, më 26. 02. 1988), prej tetë faqesh kishte thënë se gjyqi bëri gabim në përcaktimin e gabimeve ngaqë ato ishin të vogla në krahasim me veprën dhe kërkonte dënime më të rënda për të pandehurit.

Me këtë rast, trupi penal i Gjyqit Suprem Ushtarak në Beograd, më 18-19 prill 1988, ka bërë shqyrtimin publik gjatë dy ditëve lidhur me aktgjykimin e shkallës së parë të Gjyqit Ushtarak të Nishit. Seancën publike e kryesonte mr. gjeneralmajor Vojislav Shushunjar, kryetar i Gjyqit Suprem Ushtarak në Beograd. Në përbërje të trupit gjykues ishte edhe gjykatësi referues, koloneli dr. Jovan Buturoviq, ndërsa gjyqtarë porotë ishin: Kolonel Marjan Debelak, kolonel Ali Aliu dhe kolonel  Ervin Kovaçeviq. Në këtë gjykim, prokuror ushtarak, ishte gjeneralmajor Ahmet Hoxhiq.

Në këtë seancë publike ishin të pranishëm edhe gjashtë të akuzuarit e parë: Rizah Gjakli, Abdylxhemil Alimani, Afrim Mehmeti, Pajazit Aliu, Shefqet Paçarizi e Rizo Alibashiq, të cilët në gjykatore po merrnin pjesë me rroba civile, pasi në mars të vitit 1988 u kaloi koha e shërbimit të afatit ushtarak. Dy të akuzuarit e tjerë, Enver Behluli e Islam Mahmuti, të cilët po ashtu ishin ankuar e të cilët po mbroheshin në liri, nuk u paraqiten në gjykatore edhe pse kishin qenë të ftuar.

Trupi penal i Gjyqit Suprem Ushtarak në Beograd (II-K Nr. 98/88, datë 20 prill 1988), në vend se të merr vendim për përsëritjen e gjykimit, “u ime naroda” (në emër të popullit) kishte shqiptuar dënime drakonike ndaj ushtarëve të pafajshëm shqiptarë:

1. Rizah Xhakli – 20 vjet burg
2. Abdylxhemil Alimani – 20 vjet burg
3. Afrim Mehmeti – 13 vjet burg
4. Pajazit Aliu – 13 vjet burg
5. Shefqet Paçarizi – 7 vjet burg
6. Enver Behluli – 5.6 vjet burg
7. Rizo Alibashiq – 14 vjet burg
8. Islam Mahmuti – 2 vjet burg

Dënimi i ushtarëve të pafajshëm në grup me gjithsej 94.6 vjet burg për “krim” të pabërë, pa pasur asnjë provë materiale, përveç dëshmive (deklaratave) të rrejshme edhe atë marrë me dhunë gjatë hetuesisë nga të akuzuarit, kishte qëllim vetëm e vetëm për ta përmbyllur këtë proces gjyqësor me dënime drakonike.

Për procesin gjyqësor të Rastit Paraqini, në librin “Mbrojtësi” të autorë Valbona Mehmeti thuhet: “Në ankesën 29 faqe të cilën e dorëzoi, Bajram Kelmendi i zbërtheu aktakuzën dhe aktgjykimin duke i shpërfaqur aty të gjitha shkeljet ligjore, shtrembërimin dhe fshehjen e fakteve, dënimin e të akuzuarve mbështetur në deklaratat e marra me dhunë dhe në dëshmi të rrejshme. Me një fjalë, aty e çmontoi inskenimin që i kishin bërë gjithë rastit organet e ndjekjes”. Megjithatë as kjo ankesë nuk bëri punë fare ngase Gjykata Supreme Ushtarake në Beograd kishte vendosur t’i dënonte mizorisht tetë djem të pafajshëm vetëm e vetëm për të kënaqur apetitet e nacionalistëve serbë.

Shkalla e Tretë në Beograd konfirmon dënimet

Duke pasur parasysh se ndaj këtij vendimi të Gjykatës Supreme Ushtarake në Beograd, brenda 15 ditësh kanë pasur të drejtë të bëjnë ankesë dy të akuzuarit e parë shqiptarë: Rizah Xhakli e Abdylxhemil Alimani kanë shfrytëzuar këtë mundësi të ankohen në Shkallën e Tretë. Avokati i Rizah Xhaklit, mbrojtësi Isa Mustafa dhe avokatët e Abdylxhemil Alimanit, mbrojtësit: Savo Kocarev, Bekir Hyseni e Toma Fila, kanë bërë ankesë në gjykatën kompetente.

Për ta shqyrtuar ankesën e dy të dënuarve me 20 vjet burg, Rizah Xhaklit e Abdylxhemil Alimanit, pa praninë e tyre më 13 tetor 1988 (III K – 2/88) është mbajtur seanca e kolegjit të Gjykatës Supreme Ushtarake në Beograd, e kryesuar nga kolonel mr. Miroslav Stevanoviq, nënkolonel mr. Dimitrije Pavloviq, gjyqtarët porotë: Nënkolonel Xhemail Bejta, nënkolonel Aleksander Krstevski, nënkolonel Kristo Kneziq dhe majori Josip Farçiq, të cilët kanë vërtetuar aktgjykimin e Shkallës së Dytë, në 59 faqe, ku procesmbajtës ishte kapiteni Goran Daloviq.

Rishqyrtimi i jashtëzakonshëm në Gjykatën Federative në Beograd

Ndërsa avokatët e të dënuarve në Procesin e Paraqinit kishin shfrytëzuar mjetin e fundit juridik duke bërë kërkesë për rishqyrtimin e jashtëzakonshëm të aktgjykimit të formës së prerë. Me këtë rast, Gjykata Federative në Beograd, më 30 qershor 1989 (Kps – 129/88), në një panel të përbërë nga gjyqtarë: Obrad Cvijeviq, kryetar i trupit gjykues, Petar Gvozdenoviq, mr. Stefan Horvat, Faruk Presheva dhe Rajko Nishaviq, anëtarë të trupit gjykues, me këshilltarin gjyqësor mr. Olga Borçiq, si procesmbajtës, kanë konfirmuar dënimet për Rizah Xhaklin dhe Abdylxhemil Alimanin, me arsyetimin (10 faqe) se kërkesat për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të aktgjykimeve të plotfuqishme janë të pabaza.

Me gjithë dënimin e rëndë që kishte marrë i riu Rizah Xhakli bashkë me shokët tjerë, organet e atëhershme komunale në Ferizaj nuk ishin të kënaqur me kaq por Sekretariati për Punë të Brendshme i Kuvendit të Komunës së Ferizajt, më 11. 11. 1987, Rizah Xhalit ia merr edhe pasaportën për udhëtim. Atij, pasaporta i ishte marrë në bazë të urdhëresës së Gjykatës Ushtarake në Nish, nr. KI-105/87, më 19. 10 1987, bëhet e ditur nga Aktvendimi i lëshuar nga Drejtorati për Eliminimin e Kriminalitetit, i nënshkruar nga Stanojko Staletoviq.

Gjithashtu, Xhakli ishte përjashtuar edhe nga Njësiti Profesional i Zjarrfikësve në Ferizaj. Në këtë vend të punës ai punonte para se të shkonte ushtar, mirëpo është larguar nga vendi i punës. Ky vendim ishte nënshkruar nga sekretari i Sekretariatit, Hysni Islami. (Vijon)